مناظره علمی آیت‌الله مصباح و شهید مطهری از افتخارات حوزه‌های علمیه است
به گزارش خبرگزاری حوزه، استاد رشاد در این همایش گفت: یکی از بحث‌های مهم و مؤثر در حوزه علوم اجتماعی، چیستی و هستی جامعه است. این مسئله در حوزه‌های دانشی گوناگون، نقشی تعیین‌کننده دارد.
وی افزود: امروز که دغدغه تحول و تأسیس فقه نظام‌ساز، فقه حکومت، فقه سیاست، فقه اجتماعی و ... داریم، جز با حل این مسئله نمی‌تواند، به فرجام مطلوبی پیوند بخورد. تا زمانی که در خصوص ماهیت اجتماع و جامعه، نتوانیم مبنای محکمی اتخاذ کنیم، تأسیس این رشته‌ها نیز به نتیجه نمی‌رسد.
رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بیان کرد: آیت‌الله شهید مطهری و آیت‌الله مصباح یزدی در خصوص ماهیت و ترکیب جامعه دو نظر متفاوت داشتند. این مسئله نیز از نقاط افتخارآمیز حوزه‌های علمیه است که این نزاع طلبگی، همراه با احترام و شایستگی بود. این دو گروه در عین اینکه همسو هستند، در یک حوزه دو نظریه را طرح می‌کنند.
وی با بیان اینکه آیت‌الله مصباح یزدی فراتر از یک فیلسوف، بلکه یک حکیم بود، یادآور شد: آیت‌الله مصباح سراسر تواضع بود. وقتی ایشان با هم‌قطاران خود هم، مواجه می‌شدند، به‌رغم این توازن و همگنی و هم‌ترازی، به‌اصرار دست او را می‌بوسید. این مسایل جز در تعلیمات اسلامی تولید نمی‌شود.
استاد رشاد ضمن اشاره به جنبه‌های عمیق علمی آیت‌الله مصباح یزدی (ره)، به بعد برجسته اخلاقی ایشان نیز پرداخت و گفت: متأسفانه توهین‌هایی به ایشان می‌شد؛ ولی ایشان اصلاً پاسخ کسی را نمی‌داد و مظلومانه رفتار می‌کرد. ایشان در برخی موضوعات ورود‌ نمی‌کردند و به شاگردان خود اشاره می‌کردند. ولی وقتی به برخی صحنه‌ها ورود می‌کردند، به‌شکل قوی به میدان می‌آمدند.

  چرخه اسلامی‌سازی علوم انسانی از نظر آیت‌الله مصباح یزدی(ره)
حجت‌الاسلام والمسلمین علی مصباح یزدی فرزند آیت‌الله مصباح یزدی هم در این همایش، گفت: برای اداره یک جامعه در تراز اسلام، مسئله تعیین‌کننده، علوم انسانی است که در تنظیم روابط اجتماعی، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی و تأمین ارزش‌های اجتماعی و فردی، باید راهنمای تصمیم‌گیران و مردم در رفتار فردی و اجتماعی باشد.
این استاد حوزه با اشاره به تعریف علوم انسانی از منظر آیت‌الله مصباح یزدی (ره)، بیان کرد: ایشان علوم انسانی را علومی می‌دانستند که به شناخت انسان و توصیف، تبیین و تفسیر پدیده‌های انسانی از آن‌جهت که انسانی‌اند و جهت‌بخشی به افعال و انفعالات انسان می‌پردازند، مجموعه‌ای از موضوعات و اهداف علوم انسانی را شامل می‌شود. همچنین در تعریفی که برای اسلام به‌عنوان یک دین، اسلام و دین را به مجموعه افعال و اعمال و باورهایی که معطوف به سعادت انسان است، می‌دانستند. این تعریف، تعریف هدف‌محور است.
وی گفت: آیت‌الله مصباح یزدی در این نظریه، سه ویژگی ارتباطی و ارگانیک را مد نظر دارد؛ یعنی اصول عقاید، ریشه‌های درخت علوم انسانی هستند. تنه این درخت، ارزش‌های راهبردی و اصولی هستند که ما را به‌جهت رسیدن به هدف خلقت راهنمایی می‌کنند و شاخ و برگ و میوه‌های درخت، علومی هستند که ما را در جهت انجام دادن یا ندادن رفتارها راهنمایی می‌کنند که در هر لحظه و شرایطی، چه کاری ما را به سعادت حقیقی انسان نزدیک می‌کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین مصباح یزدی اظهار کرد: مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی، پنج مرحله را برای اسلامی‌سازی علوم پیشنهاد می‌دهند که به ترتیب مراحل آن عبارتند از؛ نقد علوم انسانی رایج بر اساس مبانی خود این علوم؛ تبیین و نقد مبنای این علوم؛ تبیین و اثبات مبانی علوم انسانی بر اساس اصول اسلامی؛ شناسایی مسائل مورد نیاز جامعه اسلامی بر اساس این مبانی صحیح؛ پاسخ به مسائل با مبانی اسلامی.

  علم در دیدگاه آیت‌الله مصباح نور است و روشنگری می‌کند
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا هم در این همایش، با بیان اینکه از نظر علامه مصباح یزدی، علم فقط یک ابزار نیست، بلکه نور است و روشنگری می‌کند،‌ اظهار کرد: همچنین یک اصل فلسفی است و اصل اینکه علم روشنگر است، سطوح مختلفی دارد و منابعی مانند عقل و... دارد نیز، مباحث فلسفی است و این مباحث در سرنوشت علوم دخیل است؛ البته فلسفه در برخی از مسائل خود از علوم جزئی هم می‌تواند کمک بگیرد؛ اما این کمک‌ گرفتن نسبت به مباحث بنیادین فلسفه نیست.
وی همچنین ابراز کرد: وقتی گفته می‌شود آیت‌الله مصباح یزدی متافیزیسین است، باید توجه داشت که علوم مدرن از کانت به بعد، اصلاً متافیزیک ندارد و فلسفه یک امر ذهنی است. البته کانت توجه داشت که علوم تجربی نیازمند فلسفه هستند؛ اما در نگاه او فلسفه، نور نیست و صرفاً صورتی بر عالم می‌اندازد و اصلاً مسئله با آنچه آیت‌الله مصباح می‌گویند، خیلی فرق می‌کند؛ لذا رابطه فلسفه با سایر علوم در دیدگاه آیت‌الله مصباح رابطه علم با علم است؛ به این‌معنا که یک نور با نور دیگری رابطه دارد؛ اما در دیدگاه‌های دیگر، رابطه یک غیرعلم با علم مطرح است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران با اشاره به آراء مشهور درباره «رابطه  بین علوم اجتماعی اسلامی با ایدئولوژی» و  نظر علامه مصباح یزدی (ره) در این‌باره، اظهار کرد: با روشن شدن این مسئله، می‌شود اسلامی شدن علوم را بررسی کرد که جنبه ایدئولوژیک دارد یا خیر. در دیدگاه آیت‌الله مصباح (ره)، متافیزیک یک علم است و علوم جزئی از آن استفاده می‌کند. متافیزیک می‌تواند جغرافیای هستی را به‌نحوی تصویر کند که با یک رویکرد اسلامی سازگار باشد؛ چون اسلام مجموعه‌ای از عقاید و رفتارهاست. اگر متافیزیک با یک هستی‌شناسی دینی موافق بود، فلسفه الهی است. وقتی فلسفه ویژگی اسلامی پیدا کند، ابتدا خود موحد می‌شود و بعد، دیگر علوم موحد می‌شوند.

​​​​​​​   ارسال ۶۶ مقاله به «همایش ملی علامه مصباح یزدی»حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالحسین خسروپناه نیز در این همایش، گفت: از سال گذشته مقرر شد که این همایش در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شود.
دبیر علمی همایش ملی «علامه مصباح یزدی؛ فیلسوف علوم اجتماعی اسلامی» افزود: پایگاه استنادی علوم جهان اسلام و مراکز دیگر؛ از جمله مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) نیز، در برگزاری این همایش یاری کردند. پس از اعلام شورای عمومی، ۶۶ مقاله دریافت شد و دو کتاب تخصصی به‌همراه ۱۹ مصاحبه علمی ملی و بین‌المللی تهیه و ۲۴ کرسی علمی ترویجی و سه پیش‌همایش نیز، در این خصوص برگزار شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه گفت: آیت‌الله مصباح یزدی که جزء مؤسسان گروه فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بود و حق بزرگی به گردن این مرکز دارد. شورای گروه علمی فلسفه و فعالان گروه فلسفه و دبیر اجرایی همایش تلاش بسیاری برای برگزاری این همایش انجام دادند.
وی گفت: خوشبختانه مقالات و مصاحبه‌های بسیار خوبی برای این همایش تهیه شده است و قطعاً با انتشار آثار، اهل قلم از آثار گران‌سنگ آن بهره‌مند می‌شوند.