به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت‌الله اعرافی در همایش رونمایی از نقشه جامع عرفان نظری که به‌همت مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) در این مؤسسه برگزار شد، با اشاره به پیشینه حوزه‌های علمیه و علمای دین در تولید و گسترش علوم عقلی، اظهار کرد: حوزه‌های علمیه در عمده ادوار، از مجموعه امتیازاتی برخوردار بودند که یکی از آنها، بهره‌مندی از توان بالا و نیرومند در اندیشه‌ورزی و علوم عقلی است. این خصوصیات مهم است که رهبری فرمودند، این عمق عقلی و فلسفی باید در حوزه استمرار یابد و این اندیشه‌ورزی رشد کند و به بالندگی برسد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: این تمایز و وصف دلربایی عقلی، باید در نهاد حوزه به‌معنای عام استوار بماند و پیش برود و البته مطابق تطورات امروز حضور داشته باشد و در نقد و گفت‌وگوها حضور و رقابت جدی لازم است.
عضو فقهای شورای نگهبان افزود: حضور ما در مباحث عقلی، معرفتی باید دقیق، جامع و راهبردی باشد. این کاری است که باید در حوزه به آن پرداخته شود و این ویژگی تاریخی حوزه باید بماند و بر اساس نیاز، بالنده شود.
وی اظهار کرد: در حوزه اثباتی و تعاملی و مواجهه با جریان‌های گوناگون در جهان، اندیشه عقلی و عرفانی، توان ما را افزایش می‌دهد. آنچه در نظرات فقهی و حدیثی داریم، عمیق است؛ اما این دستمایه عقلی است که می‌تواند قدرت مواجهه و گفتمانی ما را افزایش دهد و بنده در مراکز علمی دنیا، عظمت این تراث و دستمایه عظیم فکری عقلی و عرفانی را که سبب افزایش قدرت گفتمانی ما می‌شود، به‌خوبی حس کردم.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان کرد: در عقل بسندگی حرف‌های زیادی زده شده است. ما منطق واضحی داریم. این از امتیازات منطقی و دینی ماست و آن این است که عقل، راهبر و دال به وحی و نقل است. ما تعبد بی‌ریشه و دین صرفاً احساسی را قبول نداریم؛ تعبد و اندیشه دینی، بر پایه مستدل عقل است.
آیت‌الله اعرافی گفت: عقل به‌مثابه روش در منظومه فکری بسیار کارساز است؛ اما حدود آن معلوم شده است. در فقه به‌عنوان مستقلات عقلیه دایره‌اش مشخص شده است و حتی وقتی عقل ما را به سمت ظهورات و حجج معتبر می‌رساند، اینجا معتبر است؛ اما وقتی عقل، ظنی و سست می‌شود، قیاس هم، سست می‌شود.
وی عنوان کرد: اگر روزی دایره عقلی و اجتهاد را در حوزه‌های عقلی و نقلی فراهم کنیم، روش روشنی وجود دارد و مرحوم آیت‌الله مصباح از خصوصیاتشان این بود که صاحب سبک در اندیشه عقلی و فلسفی بودند و این مؤسسه هم مبتنی بر همین روش است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: در عرفان دو مواجهه می‌توان داشت. یکی نظری است که جای بحث دارد و دیگری آن مباحث عرفان نظری پیشران مهم فلسفه است. کسی نمی‌تواند انکار کند که تولد حکمت متعالیه، با پیشرانی مکاتب فلسفی و مباحث عرفان نظری بوده است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه اظهار کرد: هنوز هم اگر کسی در آیات قرآن و منابع دینی تفکر کند، احساس می‌کند که با همه پیشرفت حکمت متعالیه و عقل نظری، در این ذخیره الهی مباحثی مانده است که نیازمند پیشرفت بیشتر اندیشه عقلی است.
عضو خبرگان رهبری در ادامه بیان کرد: اما امروز حوزه علمیه به‌عنوان برنامه‌ریز، دارای مجموعه‌ای از رویکردهاست که تاکنون ده‌ها طرح و برنامه طراحی کرده و بعضی اجرا شده که در این سیاست‌ها و منظومه، علوم عقلی جایگاه مناسبی دارد.

 

  دایرةالمعارف علوم عقلی، معرفی تراث شیعه است
آیت‌الله رجبی نیز در این همایش با بیان امروز به‌برکت خون‌هایی که برای استقلال کشور ریخته شده، ظرفیت علمی بسیار خوبی برای مراکز علمی کشور ایجاد شده و باید قدردان این خون‌ها باشیم، افزود: به‌برکت همین خون‌ها، نظامی مستقر شد که اگر روحانیت وظیفه خودش را به‌خوبی در عرصه‌های مختلف نشر و تعلیم فکری جامعه و نیازهای نظام انجام دهد، از این ظرفیت مهم استقبال می‌شود و این نعمت ارزشمندی است که نصیب روحانیت شده است.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) با اشاره به دغدغه مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی به مباحث عقلی و عرفان، اظهار کرد: آیت‌الله مصباح یزدی در کنار همه دغدغه‌ها، یکی از آن اموری که احساس مسئولیت کردند، مباحث عقلانی حوزه‌های علمیه بود. اخلاق و معنویت، مباحث قرآنی و علوم عقلی سه دغدغه ایشان بود و به‌دلیل اهمیتی که برای این موارد قائل بودند، از زمان راه‌اندازی این مؤسسه برای هر یک از موارد، گروه تشکیل دادند و انواع فعالیت‌ها همراه با نوآوری و آینده‌نگری را بیان و نهادسازی کردند و از جمله با اینکه گروه فلسفه دارای محققان قوی بود و هست، بحث دایرةالمعارف علوم عقلی را از گذشته مطرح و ایده آن را بیان کردند و حتی در جلسات حضور می‌یافتند تا سبب تقویت فعالیت‌ها شوند.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه، جایگاه دایرةالمعارف را بسیار ویژه دانست و گفت: شاید بسیاری از معارفی که در قالب‌های دیگر ارائه می‌کنیم، تعداد محدودی از آن استفاده کنند؛ ولی این کار وقتی از طریق دایرة‌المعارف انجام می‌شود، اهمیت آن دو چندان می‌شود و افراد خود را ناچار به رجوع می‌دادند و همچنین دایرةالمعارف، معرفی تراث شیعه است که در هر موضوعی ده‌ها مقاله از تراث معرفی می‌شود.
آیت‌الله رجبی با بیان اینکه بسیاری از نقدهایی که به نظرات دیگر داریم، در دایرة‌المعارف به‌عنوان مقاله علمی ارائه می‌شود، اظهار کرد: تفکر عقلانی شیعه در سایه مکتب‌ها، در همین دائرةالمعارف‌ها ارائه می‌شود. بنده از موقعی که در این مؤسسه بودم و طرح پژوهشی و آیین‌نامه‌هایی که شروع شد و در جریان آن بوده‌ام، همه نشان از اتقان کار مباحث عقلانی است.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) افزود: محققان که در اینجا مشغول هستند، در کار خود تبحر دارند. در کنار آن کمیته‌هایی وجود دارد که در حوزه خود سرآمد می‌باشند.
آیت‌الله رجبی با بیان اینکه اگر چنین دایرة‌المعارفی به‌صورتی متقن رونمایی شد، نقشه راه آن هم، اصطلاح‌نامه‌هاست، افزود: نوشتن این اصطلاح‌نامه خدمت به حوزه است و خدا را شاکریم که این هدیه را به ما عنایت کرده و آیت‌الله مصباح یزدی(ره) سبب شکل‌گیری این مؤسسه شد که امروز شاهد رونمایی از کار بزرگی؛ یعنی مراسم رونمایی از اصطلاح‌نامه جامع عرفان نظری هستیم.

 

  تلاش ۲۰ ساله برای  اولین نقشه جامع عرفان نظری
رئیس مرکز پژوهش دائرة‌المعارف علوم عقلی اسلامی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) نیز در این همایش، گفت: «نقشه جامع عرفان نظری» با حمایت مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی و بعضی دیگر از بزرگان انجام شده و ایشان در آن جلسه به بنده گفتند که نباید در این کار، از نکات عمیق گذشتگان در مورد بحث حکمت عقلی غافل شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد ابوترابی افزود: بیش از ۲۰ سال پیش این کار انجام شده است و امروز در حوزه تعداد کمی استاد برجسته عرفان داریم و یکی از وظایف ما، برگزاری دوره‌های عرفان است. باید نگاه‌ها به حوزه و نیازهای حوزه و جهان باشد.
وی با بیان اینکه بعضی از فرقه‌هایی که با دین آشنا نیستند، راه جذبشان عرفان است و عرفان نباید به دست نااهلان باشد، افزود: آقای یزدان‌پناه این کار سنگین را برعهده گرفت. سه سال پیگیر کار بود. دو دوره شورای علمی عرفان تشکیل شد و تلاش این بود که اساتید عرفان دور هم جمع شوند و ۶۰ استاد در حوزه عرفان تربیت شدند.
حجت‌الاسلام والمسلمین ابوترابی گفت: برای این دوره‌ها ۱۰۰ عنوان درسی تعریف شد که امروز یکی از برکات آن، رونمایی از این اثر مهم است.