حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، با تأکید بر استفاده از ظرفیت تقریب مذاهب در تمدن‌سازی نوین اسلامی، گفت: تمدن‌سازی نوین اسلامی بدون تقریب مذاهب امکان ندارد و تقریب مذاهب هم، الگوی حکمرانی می‌خواهد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در این نشست تخصصی که از سلسله نشست‌های همایش ملی تقریب مذاهب اسلامی و تمدن‌سازی نوین اسلامی در گام دوم انقلاب به‌شمار می‌رود و قرار است، اواخر بهمن‌ماه در گرگان برگزار شود، در تبیین موضوع نشست، به بررسی متغیرهای حکمرانی، تقریب مذاهب یا وحدت مسلمانان و تمدن‌سازی نوین اسلامی پرداخت.

  معنای حکمرانی و مراحل تحقق آن
وی با بیان اینکه منظور از حکمرانی به‌معنای حکومت‌داری نیست؛ هرچند در حکومت‌داری هم از حکمرانی استفاده می‌شود و باید هم شود، گفت: حکمرانی یک هدایت‌گری فرایندی است که از سیاست‌گذاری شروع می‌شود، به تنظیم‌گری می‌رسد و در نهایت به خدمات عمومی، فرامنطقه‌ای و یا بین‌المللی ختم می‌شود؛ حکمرانی سیاست‌گذاری است؛ بایدها، نبایدها و خط‌مشی‌هایی که حرکت را جهت می‌دهد.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه از تنظیم‌گری به‌عنوان مرحله پس از سیاست‌گذاری نام برد و اظهار کرد: در این مرحله لازم است، مقررات‌گذاری، ساختارسازی، گفتمان‌سازی، تحقق مقررات، رصد، نظارت، ارزیابی و در نهایت اصلاح مقررات طی شود و بعد از آن، نوبت به ارائه خدمات می‌رسد که خدمات به خدمات خاص، عمومی، منطقه‌ای و بین‌المللی تقسیم می‌شود.
وی با بیان اینکه حکمرانی هدایت، فرایندی از سیاست‌گذاری به تنظیم‌گری و در نهایت ارائه خدمات است، مقصود از تقریب مذاهب به‌عنوان متغیر دوم را مذهب شیعه و اهل‌سنت عنوان کرد و گفت: تقریب مذاهب شامل همه مسلمانان اعم از فرق شیعه مانند زیدیه، اسماعیلیه و امامیه و فرق اربعه اهل‌سنت یعنی حنفی، حنبلی، شافعی و مالکی است.
این استاد حوزه و دانشگاه، تمدن‌سازی نوین اسلامی را یک امر فرایندی و نیازمند طی یک فرایند دانست و با بیان اینکه مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم، از خودسازی، جامعه‌پردازی و تمدن‌سازی نام بردند و شرط رسیدن به تمدن‌سازی را، خودسازی و جامعه‌پردازی عنوان نمودند، اظهار کرد: منظور از تمدن‌سازی نوین اسلامی، این نیست که همان تمدن گذشته دوباره احیا شود؛ بلکه احیای تمدن اسلامی با رویکرد نوین است.
وی داشتن پیوند فقهی، علمی، فلسفی، تمدنی و پزشکی با گذشته و استفاده از آن را ضروری دانست و با اشاره به دستاوردهای تمدنی دنیای مدرن، مانند علوم شناختی، علوم انسانی، علوم طبیعی و مهندسی، فضای مجازی و هوش مصنوعی، گفت: وقتی از تمدن نوین اسلامی سخن می‌گوییم؛ یعنی باید از این بستر و زمینه تمدنی جدید هم بهره ببریم و استفاده کنیم؛ البته با مبانی حکمی و اسلامی و کارکرد و کاربست صحیح آنها، نه اینکه از دانش کوانتوم مکانیک برای ساختن بمب اتم استفاده شود تا بشریت را نابود کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، با بیان اینکه فضای مجازی به‌عنوان دستاورد تمدن دنیای مدرن ابزار مناسبی برای انتقال عقاید است؛ اما برخی از این امکان برای ترویج زوال انسانیت، زن، خانواده و فرزند استفاده نادرست می‌کنند و برخی از این ابزار، برای مقاصد شیطانی خود بهره می‌برند تا حق را باطل و باطل را حق جلوه دهند، خاطرنشان کرد: تمدن‌سازی نوین اسلامی، احیای تمدن اسلامی با رویکرد نوین و استفاده از علوم جدید در تولید آن با رویکرد حکمت و عقلانیت اسلامی است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در ادامه، تقریب مذاهب و وحدت مسلمانان را شرط لازم برای رسیدن به تمدن‌سازی نوین اسلامی دانست و با بیان اینکه تقریب مذاهب، نیازمند یک حکمرانی، سیاست‌گذاری، تنظیم‌گری و خدمات عمومی است؛ اما الگوی این حکمرانی در تقریب مذاهب اسلامی چیست، متذکر شد: الگوی حکمرانی دارای مبانی، اصول و ارکانی است که باید به آنها توجه شود.

  پنج مبنای الگوی حکمرانی تقریب مذاهب
وی با طرح برخی مباحث مهم مقام معظم رهبری درباره وحدت و تقریب مذاهب، سخن خود را از مبانی الگوی حکمرانی تقریب مذاهب در تمدن‌سازی نوین اسلامی شروع کرد و با بیان اینکه پنج مبنای مهم توحید، عقلانیت، ولایت، جامعیت قرآن و آخرت‌گرایی، در الگوی حکمرانی مطرح است، گفت: مسلمانان باور به توحید دارند و از باور به توحید تا ساختن تمدن توحیدی باید این مسیر طی شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه در تبیین مبنای نخست الگوی حکمرانی تقریب مذاهب، گفت:‌ هرجا توحید آسیب دید، قطعاً حکمرانی تقریب مذاهب شکل پیدا نمی‌کند و تمدن نوین پدید نمی‌آید؛ هرچند اسلام و مسلمین باور به توحید دارند و از باور به توحید تا ساختن تمدن توحیدی باید مسیر طی شود؛ اما اگر شرک و منیت وسط آمد، تفرقه هم به وجود می‌آید.
وی با تأکید بر استفاده از ظرفیت تقریب مذاهب در تمدن‌سازی نوین اسلامی، حکمرانی تقریب مذاهب را نیازمند گفتمان‌سازی دانست و تصریح کرد: ادعای من این است که تمدن‌سازی نوین اسلامی بدون تقریب مذاهب امکان ندارد، تقریب مذاهب هم منشأ تمدن‌سازی اسلامی است و الگوی حکمرانی می‌خواهد و این الگوی حکمرانی، مبانی دارد که مهم‌ترین مبنای آن توحید است و باید به‌گونه‌ای سریان پیدا کند که ذره‌ای ما را به سمت شرک نکشاند. اگر شرک و منیت باشد، تفرقه شروع می‌شود.
دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی افزود: مبنای دوم عقلانیت است. عقل از مبانی مهم دینی است. جالب است عقل در شیعه و اهل‌سنت به‌ویژه مذهب حنفی و شافعی، جایگاه مهمی دارد. هم خواجه نصیرالدین طوسی، برهان عقلی بر اثبات وجود خدا دارد و هم فخر رازی برهان عقلانی دارد. این نشان می‌دهد، مذاهب اسلامی چقدر در بُعد عقلانیت با هم مشترک هستند. وقتی از تقریب سخن گفته می‌شود، منظور این است که هر دو عاقل باشند. این امر مورد تأکید مقام معظم رهبری است. وقتی عقل آمد، شهوت و غضب کارایی خودش را از دست می‌دهد؛ چون منشأ تفرقه، شرک است و منشاأ شرک هم، شهوت و غضب است. ابزار شهوت و غضب هم، تخیل است و در مقابل تخیل، عقل قرار دارد.
وی با بیان اینکه عقلانیت یکی از مبانی مهم حکمرانی تقریب مذاهب است، سومین مبنا را ولایت الهی عنوان و اظهار کرد: ما دو دسته ولایت داریم؛ ولایت ایمان و ولایت کفر و درد جهان اسلام، این است که پادشاهان کشورهای اسلامی، ولایت‌مداری را با استکبار جهانی و صهیونیسم بسته‌اند؛ درحالی‌که ولایت‌مداری مؤمنین، با هم مورد تأکید قرآن است. وقتی ولایت را پذیرفتیم، دستاورد ولایت وحی الهی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، در تبیین جامعیت قرآن و وحی الهی به‌عنوان یک مبنای مستقل و ضرورت توجه به آن ذیل مبنای ولایت، ابراز کرد: ولایت دربردارنده جامعیت قرآن و وحی الهی است و وقتی جامعیت قرآن را پذیرفتیم، دیگر سراغ سکولاریسم نمی‌رویم و ادعای جدایی دین از سیاست، جدایی دین از اقتصاد و جدایی دین از فعالیت اجتماعی را نمی‌پذیریم.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، با اشاره به مبنای پنجم یعنی آخرت‌گرایی که نقطه مقابل سکولاریسم است، گفت: علت اینکه افرادی در مقابل مسلمانان قرار می‌گیرند، این است که دنیاگرا هستند و آخرت‌گرایی را کنار می‌گذارند؛ اینها مبانی الگوی حکمرانی تقریب مذاهب است که نقش مهمی در تقریب مذاهب دارد.

  چند اصل مهم برای تدوین الگوی حکمرانی تقریب مذاهب
وی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به چند اصل مهم که به تدوین الگوی حکمرانی تقریب مذاهب کمک می‌کند، گفت: اگر انسان به‌ویژه عالمان شیعه و اهل‌سنت، خودسازی و اصلاح نفس خود نداشته باشند، قطعاً تقریب مذاهب شکل نمی‌گیرد و منشأ تفرقه خواهد شد؛ بنابراین همان‌طور که حضرت آقا فرمودند، باید از خودسازی به جامعه‌پردازی و بعد تمدن‌سازی بپردازیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه ادامه داد: اصل دوم مردم‌داری و مشارکت مردمی است. منظور از مردم‌داری احترام به مردم نیست؛ بلکه مشارکت دادن مردم در حکمرانی است. اگر شیعه و سنی در سیاست‌گذاری تقریب مذاهب و تنظیم‌گری تقریب مذاهب و خدمات عمومی تقریب مذاهب دست به دست هم دهند، نقش مهمی را در این حکمرانی ایفا می‌کنند.
وی اصل سوم را تقریب مذاهب در ساحت اعتقادی و فقهی یعنی تمسک به مشترکات بسیاری که در حوزه اعتقادات و فقه وجود دارد، عنوان و تصریح کرد: برخی از فتاوای اهل‌سنت با فقه امامیه انطباق دارد، تقریب مذاهب در این حوزه کمک می‌کند. بعدها که می‌خواهیم در حوزه حکمرانی سیاست‌گذاری و مقررات‌گذاری کنیم، می‌توانیم از این احکام مشترک بهره ببریم.
دبیر شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، از رحمت و محبت فراگیر به‌عنوان اصل چهارم نام برد و گفت: رحمت و محبت فراگیر، یعنی محبت را بر خصومت و دشمنی غلبه دهیم و آن را تبدیل به خشونت و خصومت نکنیم و وقتی می‌خواهیم، با هم بحث و گفت‌و‌گو بپردازیم، به چشم برادر همدیگر را ببینیم؛ به‌فرموده مقام معظم رهبری، برای جلب محبت، باید محبت کرد.
وی با بیان اینکه اصل بعدی، اخوت و برادری است، اظهار کرد: روایات متعددی در زمینه برادری و اخوت داریم. امیرمؤمنان(ع) در یکی از حکمت‌هایش منشور برادری را بیان می‌کند و پیامبر اکرم(ص) درباره برادری و حقوق برادری مباحث فراوانی را بیان کرده‌اند و مرحوم شیخ صدوق(ره) هم، رساله مستقلی درباره برادری نوشته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، اصل بعدی را توجه به دردهای مشترک عنوان کرد و گفت: ما مسلمان‌ها دردهای مشترک داریم؛ ولی می‌نشینیم درباره اختلافاتمان صحبت می‌کنیم. وقتی برخی جوان‌ها گرایش‌های بی‌دینی و یا مسیحی پیدا می‌کنند، آیا نباید به این مسائل بپردازیم؟ آیا درد مشترک را رها کنیم و به سراغ مسائل اختلافی برویم؟
وی توجه به ظرفیت‌های تاریخی تمدن‌سازی را به‌عنوان اصل مهم دیگر مورد اشاره قرار داد و خاطرنشان کرد: در دوره قرن سوم تا ششم هجری که دوره تمدنی شکوفایی شکل گرفت، روحیه مداراگونه شیعه و سنی با هم، موجب شد هر دو، در تمدن‌سازی نقش داشته باشند که به‌عنوان نمونه، می‌توان از رصدخانه مراغه نام برد که آن را جناب خواجه نصیرالدین طوسی با کمک جمعی از علمای شیعه و اهل‌سنت ساخت.

  موانع تحقق الگوی حکمرانی تقریب مذاهب
​​​​​​​این استاد حوزه و دانشگاه در بخش پایانی سخنان خود، با بیان اینکه مردم هنوز وحدت را از دین نمی‌دانند، از ترویج غالی‌گرایی و ناصبی‌گری و تحجر از طرف دشمن، نبود شناخت فرق اسلامی از یکدیگر، کینه و تعصبات جاهلی، سوء‌ظن و بددلی نسبت به برادران مسلمان، عمده دانستن برخی اختلافات طبیعی و پنهان ماندن خطر اصلی (جابه‌جایی اصل و فرع) و اسلام‌هراسی دشمن، به‌عنوان موانع مهم پیش‌روی تحقق الگوی حکمرانی تقریب مذاهب نام برد.
وی با بیان اینکه حفظ آبروی پیامبر اکرم(ص) در گروی حفظ وحدت است، گفت: وقتی از وحدت سخن می‌گوییم، وحدت نفی مذاهب نیست؛ بلکه هرکس کار فقه و مذهب خود را انجام دهد؛ اما دست به دست هم داشتن، با هم بودن و در مقابل استکبار قرار گرفتن، امر بسیار مهم و ضروری است.
حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، پیشرفت روزافزون انقلاب اسلامی طی چهار دهه را به‌سبب وحدت ملت ایران از شیعه و سنی عنوان کرد و با بیان اینکه اوایل انقلاب تجزیه‌طلبان می‌خواستند، استان‌های مرزی را تجزیه کنند؛ اما وحدت شیعه و سنی نگذاشت، گفت: ما شهدای فراوانی از اهل‌سنت در کنار شهدای شیعه داریم که باید تکریم و خانواده آنان نیز تکریم شوند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، بر لزوم توجه به مبانی و اصول مطرح‌شده در سیاست‌گذاری‌ها و دقت در تنظیم‌گری و مقررات‌گذاری قوانین تأکید کرد تا حقی از برادران اهل‌سنت و شیعیان ضایع نشود. توجه به ساختارهای تقریب در حوزه نظامی و اصلاح ساختاری در راستای استفاده از علمای شیعه و اهل‌سنت در حوزه آموزش، پژوهش، تکنولوژی، حوزه‌های مختلف صنعتی و امنیتی و مقابله دقیق و قانونی با جریان‌های افراطی، از دیگر مطالبی بود که حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، سبب تقریب مذاهب دانست.