به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت‌الله اراکی، ۲۴آبان در جمع تعدادی از طلاب و دانش‌پژوهان با موضوع «ماهیت فقه فرهنگ و نظام مسائل آن»، با بیان اینکه قلمروی فقه، علم به احکام و افعال ارادی و اختیاری مکلفین اعم از رفتارهای فردی و اجتماعی است، بیان کرد: رفتار اجتماعی به‌معنای رفتار فردی بسیاری از انسان‌ها نیست؛ بلکه رفتار مردم در یک جامعه نظم‌یافته و دارای حاکمیت و قانون است.
وی فرهنگ را مقوله‌ای اجتماعی دانست و ادامه داد: فرهنگ مجموعه‌ای از رفتارهای اختیاری انسان‌هاست که در جامعه صورت می‌گیرد. به بیان دیگر، فرهنگ، مجموعه‌ای از اوامر و نواهی است و از این‌رو، بحث فقه فرهنگ هم، در این موضوع پیش می‌آید.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم همچنین گفت: هر مقوله‌ای مانند هنر و رسانه که متعلق فعل اختیاری بشر باشد، امر و نهی و به‌تعبیر دیگر، فقه دارد و وظیفه فقیه این است که حکم شرعی آن را پیدا کند؛ حتی اگر فاعل آن تنها یک فرد باشد.
وی با اظهار تأسف از انتقاد برخی نسبت به دروسی مانند فقه رسانه و فقه فرهنگ، خاطرنشان کرد: اینکه تا امروز کمتر از این مسائل صحبت شده، به‌معنای فقدان فقه برای آنها نیست.
آیت‌الله اراکی با بیان اینکه فرهنگ تعاریف زیادی دارد که البته برخی از آنها، بیش از آنکه تعریف باشند، ذکر مصادیق هستند، اظهار کرد: تعریف باید ضوابط کلی یک موضوع را مشخص کند تا بتوان همه مصادیق آن را برشمرد؛ بر این اساس برخی از فرهنگ، به مجموعه‌ای نظام‌یافته از نگرش‌ها، دانش‌ها و ارزش‌ها که به‌طور گسترده در میان مردم وجود دارد، تعبیر می‌کنند؛ مجموعه‌ای که می‌توان هویت را بر اساس آن آشکار کرد.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، سپس به تعریف خود از فرهنگ توجه داد و تصریح کرد: فرهنگ را می‌توان منظومه‌ای از پسندها و ناپسندهای پذیرفته‌شده یک جامعه یا همان معروف‌ها و منکرها تعریف کرد که دارای سه حوزه اصلی باورها، گفتارها و رفتارهاست که هر یک از این سه مقوله هم، به دو عرصه خرد و کلان تقسیم می‌شود.
وی درباره ملاک خرد و کلان بودن در این موضوع، گفت: عرصه خرد به‌معنای عرصه فردی ولی درون‌اجتماعی و عرصه کلان به‌معنای عرصه حاکمیتی است.
آیت‌الله اراکی با اشاره به آیه مبارکه «یا ایها الذین آمنوا آمنوا …»، بیان کرد: یکی از نکات مهم در توضیح و تفسیر این آیه، آن است که تعبیر «آمنوا» به‌معنای تصدیق و باور مؤمنان و «آمنوا» به‌معنای تسلیم در برابر خداست. به بیان دیگر می‌فرماید: اکنون که به خدا و رسولش باور دارید، پس این باور باید تسلیم در برابر خدا و رسول خدا را به‌دنبال داشته باشد.
وی اضافه کرد: این نکته در آیات دیگری مانند « … لم تؤذوننی وقد تعلمون أنی رسول‌الله الیکم …» نیز اشاره شده است.
عضو خبرگان رهبری با تصریح به اینکه مشکل بسیاری از جوامع، در موضوع «پساباورها» است، بیان کرد: باورهایی در همه جوامع وجود داشته، دارد و خواهد داشت؛ اما نکته مهم‌تر، تسری دادن پساباورها در زندگی یعنی تسلیم عملی در برابر این باور است.
وی با اشاره به برخی سرفصل‌های «فقه فرهنگ»، ادامه داد: تعریف مسئولیت‌های پیش‌باورها، مانند اینکه انسان به‌بهانه ندانستن، از عمل نکردن به وظیفه مصون نیست و باید به‌دنبال یادگیری وظایف خود باشد، از جمله نکاتی است که در این موضوع مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ ضمن آنکه «پساباورها» نیز، در فقه فرهنگ مهم است و درباره آن و البته دیگر موضوعات زیرمجموعه‌ای هر یک از این سرفصل‌ها بحث می‌شود.
آیت‌الله اراکی سپس به موضوع آزادی بیان پرداخت و تأکید کرد: هیچ نظام و فرهنگی، آزادی بیان را به‌معنای اینکه هرکه هرچه دلش می‌خواهد بگوید، قبول ندارد؛ چراکه هر جامعه‌ای برای خود، قوانین، مقررات و ضوابطی دارد.
این استاد حوزه علمیه، سپس به موضوعات فقه فرهنگ در حوزه کلان توجه داد و خاطرنشان کرد: در این سرفصل، موضوعاتی مانند اینکه حاکمیت باید چه فرهنگ و باوری داشته باشد و با چه معیارهایی با مردم رفتار کند و سخن بگوید، مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی اضافه کرد: باید توجه داشت که کل دستگاه حاکمیتی باید خداباور باشد، خودش را برتر از مردم نداند و البته در برابر مردم احساس مسئولیت کند.