□ تاریخچه‌ای کوتاه از پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی را بفرمایید.
▪ تأسیس این پژوهشکده، حاصل تجربه بیست سال تلاش مستمر دفتر تبلیغات اسلامی در عرصه‏ اطلاع‌رسانی دینی است. در این مدت، معاونت پژوهشی دفتر، فعالیت‌های متعددی را در عرصه مدیریت اطلاعات و فناوری ‏اطلاعات و ارتباطات سامان داد که تأسیس پایگاه‏های بلاغ و شارح، تولید نرم‌افزارهای مختلف، تدوین اصطلاح‌نامه‌های علوم اسلامی، فرهنگ‏های مستند علوم و طراحی کتابخانه دیجیتالی اسلامی از آن جمله است. از سوی دیگر، ضرورت یک پژوهشکده تخصصی برای مدیریت اطلاعات و مدارک علمی اسلامی احساس می‏شد که در ساختار جدید دفتر، این پژوهشکده عهده‌دار انجام چنین مسئولیت ‏خطیری گردیده است که با توجه به ظرفیت‌های بالای خود، توانست طی سالیان اخیر به دستاوردهای چشمگیری در حوزه دانش اسلامی دست یابد. در حال حاضر این پژوهشکده با داشتن 7 عضو هیئت علمی، 4 محقق رسمی، 20 محقق پروژه‌ای و 16 مدیر و کارشناس، بیش‌از 30 پروژه علمی در حوزه‌های مأموریتی خود را در دست انجام دارد.
□ مهم‌ترین اهداف و محورهای اصلی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی به‌خصوص در سال گذشته چه بوده است؟
▪ در بخش اهداف موارد زیر را می‌توان نام برد:
1. تدوین و تکمیل اصطلاح‏نامه‏‌های علوم اسلامی و فرهنگ‏‌های مستند علوم به‌عنوان چهارچوب و پایه اساسی اطلاع‌رسانی نوین دینی؛
2. بازشناسی منابع و مدارک اسلامی و حوزه‏‌های وابسته (مکتوب، صوتی، تصویری و...) و معرفی‏‏ آن‌ها در قالب‏های علمی و استاندارد؛
3. سامان‌دهی و طبقه‏بندی اطلاعات دینی و تولید محتوای قابل عرضه در عرصه فناوری اطلاعات‏ و ارتباطات؛
4. شناسایی جدیدترین استانداردهای علمی و فنون اطلاع‌رسانی و به‌کارگیری‏ آن‌ها در عرصه اطلاع‌رسانی دین‌پژوهی.
* در بخش وظایف کلی پژوهشکده نیز موارد زیر قابل ذکر است:
1. مطالعه و پژوهش درباره نحوه تهیه و فراهم‌آوری اطلاعات و مدارک اسلامی؛
2. مطالعه و پژوهش درباره روش‌های سازماندهی و طبقه‌بندی اطلاعات و مدارک و چگونگی به‌کارگیری‏ آن‌ها در حوزه علوم اسلامی؛
3. مطالعه و پژوهش درباره روش‌های اشاعه اطلاعات و مدارک اسلامی با استفاده از فناوری‌های مناسب و خدمات کتابخانه‌ای؛
4. تدوین خط‌مشی واحد در زمینه مدیریت اطلاعات اسلامی و مدیریت دانش در مراکز اطلاع‌رسانی اسلامی؛
5. طراحی و ایجاد پایگاه‌های اطلاعاتی پیوسته و ناپیوسته در حوزه علوم اسلامی؛
6. فراهم نمودن امکانات مناسب مبادله اطلاعات و مدارک اسلامی برای مراکز اطلاع‌رسانی اسلامی؛
7. تهیه و تدوین منابع مرجع مورد استفاده در مدیریت اطلاعات اسلامی نظیر: اصطلاح‌نامه‌ها، فرهنگ‌نامه‌ها و...؛
8. تهیه و انتشار الکترونیکی منابع هسته اسلامی؛
9. نیازسنجی اطلاعاتی پژوهشگران حوزه علوم اسلامی و تأمین نیازهای اطلاعاتی آن‌ها؛
10. طراحی و ایجاد کتابخانه دیجیتالی؛
11. طراحی و ایجاد نظام‌های ذخیره و بازیابی اطلاعات دانش مدار؛
12. فراهم آوردن امکاناتی برای تسهیل و تسریع دسترسی به اطلاعات اسلامی؛
13. حمایت از پژوهش و توسعه با فراهم‌آوری امکان شناسایی و گزینش اطلاعات مفید مورد نیاز حوزه علوم اسلامی؛
14. حمایت و پشتیبانی پایگاه‌های اطلاعاتی ایجادشده توسط واحدهای تابعه مرکز؛
15. طراحی، ایجاد، توسعه و پشتیبانی سایت‌های اینترنتی و شبکه‌های اطلاع‌رسانی اسلامی. لازم به ذکر است، تدوین اصطلاح‌نامه جامع علوم اسلامی را می‌توان مهم‌ترین مأموریت پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی دانست؛ تا‌کنون تدوین اصطلاح‌نامه در برخی از حوزه‌های علوم اسلامی توسط این پژوهشکده انجام شده که مورد تأیید سازمان فرهنگی یونسکو نیز قرار گرفته است. البته در کنار تولید اصطلاح‌نامه، تهیه و تدوین فرهنگ‌نامه‌های مستند علوم اسلامی و نمایه‌سازی و فهرست‌نویسی منابع علوم اسلامی بر اساس اصطلاح‌نامه‌های تألیفی پژوهشکده نیز از دیگر فعالیت‌های محوری این مجموعه است.
□ با توجه به اهمیت فضای مجازی و تأکیدات مقام معظم رهبری در این حوزه، آیا پژوهشکده در این موضوع ورود کرده است؟
▪ با توجه به سنخ فعالیت‌های این پژوهشکده، بیشترین برون‌دادهای علمی آن، در بستر فضای مجازی است. سایت پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی (www.islamicdoc.org) که برگزیده ششمین جشنواره وب ایران نیز شد، در حقیقت نقش یک پورتال فعال و پویا را داراست که سامانه‌های متنوعی را پشتیبانی می‌کند؛ مواردی مثل کتابخانه دیجیتالی، ویکی علوم اسلامی، پایگاه پایان‌نامه‌های حوزوی، پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی و نشریه الکترونیکی مدیریت دانش اسلامی، در این سایت قابل استفاده پژوهشگران است. به‌طور نمونه، درگاه کتابخانه دیجیتالی پژوهشکده در یکسال اخیر با بیش‌از دوهزار رکورد افزایش به بیش‌از 107000 رکورد منابع که 14108 رکورد آن الکترونیکی (اعم از کتب، مقالات و پایان‌نامه) بر اساس فهرست‌نویسی توصیفی و تحلیلی موضوعی مبتنی بر اصطلاح‌نامه‌های تدوین‌شده در پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی ساماندهی شده است که از این تعداد، حدود 27600 عنوان کتاب، بیش‌از 73000 پایان‌نامه ( 51366 پایان‌نامه دانشگاهی، 12326 پایان‌نامه حوزوی و 9459 پایان‌نامه کشورهای اسلامی) بوده و از طریق سایت پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی به آدرس www.islamicdoc.org و یا با آدرس مستقیم www.dl.islamicdoc.org در دسترس علاقه‌مندان می‌باشد. کانال تلگرامی کتابخانه دیجیتالی نیز با آدرس telegram.me/dl_islamicdoc_com جهت اطلاع‌رسانی برخط این سامانه، فعالیت دارد.
□ آیا جهت فرهنگ‌سازی و آشنایی محققان و ارتقای کیفی فعالیت‌های محوری پژوهشکده، از ابزاری مثل کرسی‌های نقد و کارگاه‌های علمی استفاده شده است؟
▪ این پژوهشکده از سال 1371 تا‌کنون با هدف فرهنگ‌سازی و آشنایی طلاب با کارکردهای اصطلاح‌نامه و سایر فعالیت‌های پژوهشکده، تعداد زیادی کارگاه و نشست علمی در مدارس و مؤسسات حوزوی برگزار کرده است که در سال گذشته موارد زیر برگزار شده است:
- رونمایی از پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی (3/2/96)
- کرسی اصطلاح‌نامه‌ها و تبدیل آن به آنتولوژی (15/06/96)
- ابزارها در آموزش مجازی نقش بانک‌های اطلاعاتی و کتابخانه دیجیتال (22/7/96)
- مدیریت اطلاعات علوم اسلامی با دکتر الله‌بخش (23/7/96)
- کارگاه مدیریت اطلاعات مبتنی بر اصطلاح‌نامه در یازدهمین نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال تهران (24/08/96)
- نقد استانداردهای سازماندهی اطلاعات در پایگاه کتابخانه‌های دفتر تبلیغات اسلامی (24/10/96)
- رونمایی از فرهنگ موضوعات و چکیده آثار شهید مطهری (18/11/96)
- استانداردهای نوین سازماندهی اطلاعات اف آر بی آر و الگوهای وابسته و امکان پیاده‌سازی در پایگاه‌ کتابخانه‌های دفتر تبلیغات اسلامی (16/12/96)
□ در زمینه نشر آثار، پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی چه فعالیت‌هایی انجام داده و چه برنامه‌ای دارد؟
▪ علاوه بر نشر آثار پژوهشکده در بستر فضای مجازی، از سال 1376 تا‌کنون 22 اثر به‌صورت کاغذی منتشر شده است. از این میان، فرهنگ‌نامه اصول فقه، کتاب برگزیده «سیزدهمین کتاب فصل» و اصطلاح‌نامه علوم حدیث، به‌عنوان اثر برگزیده «کتاب سال حوزه» معرفی شده است. جدیدترین اثر این پژوهشکده، کتاب «فرهنگ‌نامه علوم قرآنی» است که در آبان‌ماه سال 94 توسط حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی رونمایی شد. این کتاب، مورد توجه علما و فرهیختگان قرار گرفته است و مقام برتر چهارمین همایش و جشنواره دوسالانه ارتقای کیفیت محصولات و فعالیت‌های فرهنگی را در سال 96 کسب کرد. انتشار «اصطلاح‌نامه کلام جدید» و «اصطلاح‌نامه فقه» در حوزه نشر مکتوب و فرهنگ‌نامه علوم اسلامی در سایر حوزه‌ها و هم‌چنین نمایه‌سازی منابع علوم اسلامی و فهرست‌نویسی پایان‌نامه‌های حوزوی و به‌روزرسانی اصطلاح‌نامه‌های موجود در حوزه نشر دیجیتال، از پیش‌بینی‌های پژوهشکده برای سال جاری است.
□ آیا تعامل با مراکز علمی و پژوهشی نیز در برنامه‌های پژوهشکده دیده شده است؟
▪ این پژوهشکده تا‌کنون با چندین پژوهشکده پژوهشی در قالب تفاهم‌نامه یا برگزاری کارگاه‌های آموزشی، ارتباط دوسویه و نظام‌مند برقرار کرده است. مراکزی مثل معهدالمعارف الحکمیه لبنان، مؤسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، پژوهشگاه قوه قضاییه تهران، مؤسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی، مؤسسه دایرةالمعارف حکمت اصفهان از جمله آخرین مراکزی می‌باشد که با‏ آن‌ها تعاملات علمی برقرار شده است.
□ آیا فعالیت‌های ویژه‌ای نیز در برنامه‌های این پژوهشکده می‌توانید برشمارید؟
▪ بخشی از فعالیت‌های این پژوهشکده فراخور نوع مأموریت‌های تعریف‌شده سازمانی به‌صورت ویژه می‌باشد که می‌توان به حضور در کمیته علمی نخستین کنفرانس ملی مدیریت منابع اطلاعاتی وب ایران، نشست ویژه با کارگروه اصطلاح‌نامه کمیسیون نظام اطلاع‌رسانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عضویت رسمی در انجمن بین‌المللی سازماندهی دانش (ایسکو)، حضور فعال در پنجمین نشست کارگروه طرح طبقه‌بندی علوم در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، عضویت در کمیته ملی سازماندهی اطلاعات و دانش، حضور در نمایشگاه توانمندی‌های دستگاه‌های عضو شورای فرهنگی کشور و... اشاره نمود.
□ حضور پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی در نمایشگاه‌ها و کنگره‌های علمی را چگونه ارزیابی می‎کنید؟
حضور در نمایشگاه‌ها و کنگره‌ها، در جهت معرفی فعالیت‌های مراکز پژوهشی و هم‌چنین افزایش سطح تعاملات نقش بسزایی دارد، لذا پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی نیز حضور خود را در این عرصه هرساله پررنگ‌تر و فعال‌تر می‌سازد. به‌عنوان نمونه شرکت در نمایشگاه جی تکس دبی 2017، شرکت در یازدهمین نمایشگاه بین‌المللی رسانه‌های دیجیتال، شرکت در سومین نمایشگاه دستاورد‌های پژوهشی دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و کسب رتبه برتر، شرکت در نمایشگاه قرآن و عترت استان قم و بیست‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم تهران نیز از این موارد است.
□ مهم‌ترین امتیازاتی را که می‌توان در مورد پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی ذکر کرد، بفرمایید.
▪ مواردی مثل راه‌اندازی نخستین اصطلاح‌نامه وب پایه جامع علوم اسلامی در سامانه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، درخشش پژوهشکده در نخستین همایش بررسی محتوای ملی در فضای مجازی، نخستین پایگاه پایان‌نامه‌های حوزوی بر اساس نظام ارجاعات استاندارد اصطلاح‌نامه، نخستین ترجمه رسمی استاندارد فراداده‌ای هسته دوبلین در کشور بر روی سایت پژوهشکده، بالاترین رتبه علمی برای اصطلاح‌نامه‌های تولیدی پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی در میانگین امتیاز و رعایت استاندارد نحوه ارائه، نخستین نرم‌افزار کتاب‌شناسی در حوزه کتابخانه‌ها (ویژه تلفن همراه) در کشور برای کتابخانه پژوهشکده، فهرست‌نویسی منابع الکترونیکی بر اساس قواعد استاندارد برای نخستین‌بار در کشور و نخستین ویکی علوم اسلامی در کشور را می‌توان از این دسته فهرست کرد.