هفته‌نامه سیاسی، علمی و فرهنگی حوزه‌های علمیه

جایگاه محوری مدیران در تحول نظام اداری

جایگاه محوری مدیران در تحول نظام اداری

به‌قلم حجت‌الاسلام والمسلمین علی‌آقا پیروز مدیر گروه مدیریت اسلامی پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی

از منظر آموزه‌های علوی، مدیریت‌ها، عرصه عمل و کارگزاری، امانت: «وَ إِنَّ عَمَلَکَ لَیْسَ لَکَ بِطُعْمَةٍ وَ لَکِنَّهُ فِی عُنُقِکَ أَمَانَةٌ»۱ (نهج‌البلاغه/ نامه ۵۳) و آزمون الهی: «و قَد استکفاک امرَهم و ابتلاک بهم»۲ (نهج‌البلاغه/ نامه ۵۳) است. مدیران نقش الگویی دارند: «صنفان اذا صلحا صلحت الامة و اذا فسدا فسدت الامة، قیل من هم یا رسول‌الله؟ قال العلماء والرؤسا»۳ (شیخ صدوق،۱۴۰۳: ج۱، ص۳۶) و به‌تناسب اختیار و قدرتی که دارند، در معرض فساد قرار می‌گیرند.

مدیریت‌ها محل پاسخ‌گویی است و عملکرد مدیران مورد پرسش الهی قرار می‌گیرد: «فان الله تعالی یسائلکم معشر عباده عن‌الصغیره من اعمالکم والکبیره والظاهره والمستوره» (نهج‌البلاغه/ نامه ۲۷)؛  از این رو خودسازی مدیران قبل از ورود به مناصب مدیریت ضروری است. تقوی و امانتداری برای آنان لازم و شایسته‌سالاری در نظام اداری ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. در این رویکرد نظارت بر مدیران موکَّد است و برای مدیران متخلف، اشدّ مجازات پیش‌بینی می‌شود. چنین گزاره‌هایی جایگاه ویژه‌ای برای مدیران در نظام اداری ترسیم می‌کند؛ جایگاهی که در هیچ‌یک از پارادایم‌های(نمونه) اداره امور عمومی، مدیریت دولتی نوین و حکمرانی خوب مشاهده نمی‌شود. در اصول بوروکراسی ماکس وبر که بر تخصص‌گرایی در انتخاب مدیران استقرار دارد، شایستگی، اخلاق و تعهد مدیران جایگاهی ندارد.
در بوروکراسی سوابق و گرایش‌های فکری در انتصابات مدیران مورد نظر نیست. به ادعای ماکس وبر ، بوروکراسی ارزش زدوده است (مهرابی ۱۳۹۵: ۵7-۵5)  در هر یک از پاردایم‌های(نمونه) اداره امور عمومی و مدیریت دولتی نوین، ساختارها، اصالت دارند نه مدیران؛ اما از جمع‌بندی آموزه‌ها در منابع اسلامی چنین استنباط می‌شود که مدیران جایگاه محوری و اساسی دارند؛ از این رو در گزینش‌ها باید با دقت تمام، مدیران اصلح انتخاب شوند؛ مدیرانی که با تجربه و حیا و از خانواده‌های شایسته باشند. این مبنا در صورت تحقق، موجب شکل‌گیری فرهنگ سازمانی ویژه‌ای در سطح مدیران می‌شود که نویدبخش نظام اداری سالم و دور از فساد خواهد بود؛ فرهنگی که در آن مسئولیت‌پذیری، وجدان کاری، پاسخ‌گویی، انصاف، خدمت‌گزاری، وفای به عهد و امانتداری موج می‌زند.
نتیجه آنکه برای تحول نظام اداری برنامه‌های متنوعی ارائه شده است؛ تحول در ساختارها، تحول در فرآیندها و تحول در هنجارها از این قبیل هستند؛ درحالی‌که باید تحول در مدیریت‌های (عالی، میانی و عملیاتی) و به کارگماری مدیران شایسته در صدر برنامه‌های تحولی قرار گیرد؛ چراکه بدون مدیران شایسته و متعهد هیچ‌یک از برنامه های تحولی اجرایی نخواهد شد. ضمن آنکه نظام اداری تحقق‌بخش اهداف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور است و با به‌کارگماری مدیران غیرشایسته این اهداف عملیاتی نخواهد شد.
..............................................

   منابع
نهج‌البلاغه؛
ابی‌جعفر محمدبن علی‌بن حسین‌بن بابویه قمی(شیخ صدوق)، الخصال، جامعه مدرسین، ۱۴۰۳ق؛
محرابی امیرحمزه، « عیارسنجی بوروکراسی در محک آموزه‌های اسلام؛ بررسی و نقد خلأ تئوریک» پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال ۴، شماره دهم، پائیز و زمستان ۱۳۹۵ ص 61 - 39؛

   پینوشتها
 ۱. مطمئناً کاری که به تو سپرده شده، نه لقمه‌ای چرب؛ بلکه بار امانتی در گردن توست؛
۲. و بی‌گمان(خداوند) از تو خوب اداره کردن و کفایت نمودن امور آنان را خواسته و تو را به‌وسیله آنان در آزمون قرارداده است
3. دو دسته هستند که اگر فاسد شوند، امت هم فاسد  می‌شود و اگر صالح شدند، امت صالح می‌گردد. از آن حضرت پرسیده شد: آن دو دسته چه کسانی هستند؟ فرمود: علماء و مدیران(حاکمان).

برچسب ها :
ارسال دیدگاه