□ اول از همه درباره مجلس خبرگان و مجلسی که شاید مقداری برای توده مردم کمتر شناخته شده باشد، توضیح دهید. البته یک دلیل کمتر شناخته شده نبودن شاید این است که اعضای خبرگان به‌ندرت میل دارند، تبلیغاتی درباره عملکرد خود کنند و تنها انتخاباتی است که رقابتی در آن نیست. درباره اینکه در مجلس خبرگان چه اتفاقی می‌افتد، به‌جزء آن دو اجلاسیه‌ای که هر سال در شهریور و اسفند برگزار می‌شود، توضیح دهید.
  مجلس خبرگان یک نهاد بی‌نظیری در نظام‌های سیاسی دنیاست و مردم باید نسبت به این نهاد اطلاعات بیشتری پیدا کنند؛ نه‌تنها عامه مردم حتی متخصصان در علوم سیاسی، حقوق اساسی و فلسفه سیاسی اقتضا می‌کند، این نهاد نوپدید را در نظام سیاسی کشور بیشتر بشناسند. یکی از امتیازات نظام سیاسی ایران این است که نظامی مبتنی بر خبرگی است؛ یعنی شخصی که سکاندار اصلی این نظام است، بر اساس دو معیار انتخاب می‌شود؛ یکی انتخاب مردم و دوم از طریق خبرگان؛ لذا واسطه مردم برای گزینش چنین شخصیتی خبرگان جامعه است. ما دو مفهوم در نظام تفکر اسلامی داریم: یکی رقابت منفی و مثبت، رقابت مثبت ما در واژگان دینی در تنافس تعبیر می‌شود؛ یعنی سبقت گرفتن از یکدیگر و دستیابی به هدف بالا رقابت‌ها بیشتر منفی در نظر می‌آید؛ یعنی برای دستیابی به یک منفعت مادی و یک چیز شخصی، دو نفر با یکدیگر نزاع می‌کنند. در انتخاب‌های ما این‌طور است و باید باشد؛ یعنی اینکه چند نفر یا بیشتر برای دستیابی به یک جایگاه خدمت به مردم از یکدیگر سبقت می‌جویند که نگاه قرآن کریم نسبت به سبقت‌جویی، نگاه مثبتی است؛ اینکه فرصت یا حوزه رقابت، خیلی حوزه داغی نیست، به‌دلیل این است که خود خبرگی چیزی است که کثیرالوجود نیست؛ یعنی ما آدم‌های خبره‌ای که در جایگاهی باشند که بتوانند رهبر را انتخاب کنند، در جامعه محدود هستند.

□ البته علما اخلاقی دارند که خیلی وقت‌ها از اینکه حتی خودشان را شایسته و واجد آن شرایط بدانند، پرهیز می‌کنند. بعضا دیده می‌شود در انتخابات خبرگان کسانی دیدن بعضی از علما می‌روند و آنها را دعوت می‌کنند و آنها دعوت را نمی‌پذیرند. شاید کمتر در بقیه انتخابات‌ها داشته باشیم؟
  بله یعنی در خبرگانی که باید برای این کار انتخاب شوند، یکی از عناصر این است که اهل دنیاگریزی و شهرت‌گریزی شوند که این موجب این می‌شود که خود خبره کمتر پیش‌قدم شود که انتخاب شود؛ لذا دیگران از آنها تقاضا می‌کنند؛ لذا گاهی اوقات احساس تکلیف می‌کنند و اگر وارد این میدان نشود، ضربه‌ای به اسلام و ساختار نظام وارد می‌شود؛ ولو اینکه برایش از لحاظ اینکه ناگریز شود که مطرح شود، سخت است.

□ وارد هم که می‌شوند، هیچ‌گونه خرج انتخاباتی نمی‌کنند؛ چه از جنس پوستر چسباندن و... در فضای شهری معمولاً چیزی نمی‌بینیم.
  بله اگر هم باشد، خیلی محدود و در حد توان کسانی است که آنها مایل هستند.

□ در مجلس خبرگان حقوق هم می‌گیرید؟
  خیر در مجلس خبرگان حقوق نیست؛ هیچ مزایایی برای اعضای مجلس خبرگان داده نمی‌شود. تنها چیزی که به آنها داده می‌شود، سالانه یک مبلغ مختصری برای هزینه رفت و آمدهاست؛ چون بسیاری از خبرگان باید از شهرستان‌ها بیایند.

□ رقم آن چقدر است؟
 در کل سال گاهی مثلاً ۱۰ میلیون تومان می‌شود. رقم مشخصی هم ندارد؛ گاهی ۱۵ میلیون تومان آخرین عددی که امسال داده شد، ۲۰ میلیون تومان بود که معمولاً خرج راننده و رفت و آمد می‌شود.

□ درباره ساختار مجلس خبرگان می‌فرمایید؟
  مجلس خبرگان یک مجلس بی‌نظیری در نظام‌های سیاسی است که دو وظیفه اصلی دارد؛ انتخاب و عزل رهبر؛ اگر رهبر خدای نکرده فاقد شرایط شد. وظیفه دیگر این است که پا به پای فعالیت‌های رهبر حرکت کند و چک کند، توانایی‌های رهبر را که آیا شرایط رهبری در او تداوم دارد یا خیر و لذا برای حدی از این دو وظیفه، یک کمیسیون در مجلس خبرگان تعیین می‌شود که مجلس خبرگان انتخاب می‌کنند که وظیفه دارد، مسئله رهبری را دنبال کند؛ حتی کسانی که می‌توانند واجد شرایط باشند. البته در زمان‌های مختلف کاملاً تغییر پیدا می‌کند؛ یعنی ممکن است، هر دو سه سال این حالت عوض شود. کسانی که برای این کار در نظر گرفته و پیشنهاد می‌شوند؛ مثلاً به یک فهرستی می‌رسند و اعضای خبرگان، گزینه‌هایی را که می‌دانند واجد شرایط هستند پیشنهاد می‌کنند این گزینه‌ها به فهرستی می‌رود و این فهرست در گروه کمیسیون مخصوص بررسی و نتایج در یک کمیته ویژه نگهداری می‌شود. برای وقتی که نیاز باشد و لذا این بخش محرمانه است و بخشی است که اعلامی نیست. کمیسیون تحقیق هم داریم که باید ادامه شرایط رهبری را چک کند که خود مقام معظم رهبری هم تأکید دارند، برای اینکه مجلس خبرگان باید به وظیفه خود عمل کند. در دیداری که با آقا داشتیم، ایشان تأکید داشتند که باید فعال‌‌‌تر عمل کنند. ایشان نکته بسیار مهمی را خودشان مورد تأکید قرار دادند که مجلس خبرگان یا کمیسیون تحقیق باید بیشتر وارد شود و تداوم شرایط رهبری را زیر نظر بگیرد.

□ آیا جزئی‌‌‌تر و عینی‌‌‌تر این، روشی برایش توصیه کرده‌اند؟ مثلاً اگر این کمیسیون خواست، نظارت و تحقیقی کند، نیاز به چه چیزی دارد؟ احیاناً اگر جلسه‌ای باشد یا توضیحی بخواهد؟
  این کار معمولاً از گزارش‌ها شروع می‌شود؛ مثلاً گزارشی آمد که در فلان مسئله مشکلی وجود دارد. دیگر اینکه اگر گزارش هم نباشد، خود خبرگان به کمیسیون منعکس می‌کنند و کمیسیون اختیار دارد، در همه دستگاه رهبری برود و تحقیق کند و مقام معظم رهبری هم، کاملاً راه را باز گذاشته‌اند و این فرصت را فراهم کرده‌اند که در هر جا اعضای کمیسیون تحقیق بخواهند ورود و پرسشی کنند، چه از خودشان و چه از کسانی که مسئولیت‌هایی از سوی ایشان دارند، این کاملاً برای آنها فراهم است و مقام معظم رهبری هم، همیشه استقبال کرده‌اند.

□ آیا جلساتی هم تا به حال برگزار شده و این اتفاق در عمل افتاده است؟
  کمیسیون تحقیق معمولاً سالی یک‌بار باید خدمت مقام معظم رهبری برسند و سؤالاتی که باید بکنند می‌پرسند و توضیحاتی که مقام معظم رهبری باید بدهند، می‌دهند. اگر لازم بود، توضیحاتی از کسانی دیگر که با ایشان ارتباط دارند، خواسته می‌شود.

□ شامل دستگاه‌ها و زیرمجموعه رهبری هم می‌شود؟
  بله، دستگاه‌هایی که مسئول آن دستگاه را مقام معظم رهبری منصوب می‌کنند؛ مانند صدا و سیما.

□ مجلس خبرگان و کمیسیون تحقیق درباره عملکرد صدا و سیما هم ورود دارند و ممکن است، بررسی کنند؟
  آن عملکردی که مربوط به عملکرد رئیس صدا وسیماست که منصوب آقاست، ارتش و سپاه و خیلی از نهادهای بزرگی که داریم. آنچه وظیفه مجلس خبرگان است، آن محدوده‌ای است که مربوط به توانایی‌های رهبر و عملکرد رهبر است؛ لذا در انتخاب مثلاً مسئولان این نهادها، یک تحقیقی انجام می‌گیرد که فرض کنید، رهبر در این انتخاب درست انتخاب کرده است یا اگر انتخابی انجام گرفته، طبق انتخاب صحیح بوده یا نه و اگر لازم باشد، این تحقیق‌ها را انجام می‌دهند.

□ کار کمیسیونی که وظیفه بررسی مصادیق را بر عهده دارد، بسیار حساس است. آیا اعضای این کمیسیون علنی هستند و محرمانه نیست و شناخته‌شده هستند یا خیر؟
 منعی از اعلام اسامی آنها وجود ندارد؛ لکن رسم مجلس خبرگان این بوده که اگر لازم باشد، اعلام کنند؛ یعنی هرگاه مجلس خبرگان تشخیص داد، هیئت‌رئیسه مطلب را مطرح می‌کند. اگر نظر مجلس خبرگان مثبت بود، به عامه مردم گزارش می‌کنند. در مجلس خبرگان به‌لحاظ حساسیت فوق‌العاده‌ای که تصمیمات آن مجلس دارد، حساسیت از دو نظر است: یک) به هر حال کار مهمی است که مربوط به سرنوشت اصل نظام است. دو) دشمنان زیادی را که نظام دارد و دستگاه‌های آماده برای حمله و تهاجم و ایجاد تشکیک و ابهام در مسائل؛ لذا مصلحت اقتضا می‌کند، فقط در مواردی که لازم است آن چه که لازم است، اعلام می‌شود. آنچه لازم نیست، می‌ماند تا وقتی که ضرورتی احساس شود.

□ مطالبه رهبری از اعضای خبرگان سابقه هم داشته یا اولین‌بار است که رهبری از اعضای خبرگان خواستند که در جمع جوانان و دانشجویان حاضر شوند و به سؤالات و شبهات پاسخ دهند؟
  با این تأکید شاید نه؛ ولی مکرراً مقام معظم رهبری بر این مسئله اصرار دارند که مجلس خبرگان یک مجلس بسیار ویژه و دارای استعدادها و توانمندی‌های بسیار بسیار فوق‌العاده‌ای است و این مجلس می‌تواند خدمات زیادی به مردم و جامعه ارائه دهد و نباید اعضای مجلس خبرگان خودشان را محدود کنند، به یک‌سری مسائل شکلی. در این دیدار(ظاهراً دیدار اخیر) مقام معظم رهبری مطلبی را که مورد تأکید قرار دادند، این بود که اعضای مجلس خبرگان دو حیثیت دارند یا بگوییم دو جنبه شخصیتی دارند؛ یک جنبه شخصیتی این است که عضو خبرگانی هستند که وظایف قانونی بر عهده دارند که باید وظیفه قانونی را خوب انجام دهند؛ من‌‌جمله کمیسیون تحقیق و... ؛ و یک حیثیتی که اعضای مجلس خبرگان دارند، این است که اینها همه شخصیت‌های علمی و برجسته مورد اعتماد مردم هستند و مردم اینها را انتخاب کردند؛ علاوه بر اینکه دانش و تقوا دارند، اعتماد مردم هم به آنها بالاست. ممکن است کسی اهل تقوا و علم باشد؛ ولی شناخته‌شده نباشد؛ اما اینها کم و بیش در بین مردم شناخته‌شده هستند؛ به این معنی ایجاب می‌کند که بتوانند، از این جایگاه خوب استفاده کنند؛ به‌عنوان علما، به‌عنوان دانشمند و صاحب‌نظر و اهل خبره. الآن جامعه ما بسیار بسیار نیازمند تبیین است؛ چیزی که مقام معظم رهبری بر آن فوق‌العاده تأکید داشته‌اند، مسئله جهاد تبیین است؛ مسئله‌ای است که در متن قرآن، تعالیم الهی و تعالیم پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) آمده و بر آن تأکید شده است. جنگ ما جنگ میان تبیین و کتمان است؛ یعنی از یک سو وظیفه ما، وظیفه انبیا و علم تبیین است؛ چون در برابر یک جریان کتمان یا تحریف قرار داریم که همیشه دشمنان دین و خدا برای فریب مردم سعی داشتند، دو کار بکنند: یکی اینکه مردم را از حقایق دور نگه دارند و در رسیدن حقایق به گوش مردم حائل شوند؛ لذا قرآن کریم از قول کافران و دشمنان دین نقل می‌کند که آنها می‌گفتند: گوش نکنید و اجازه گوش دادن ندهید. یک کار دیگر هم تحریف بوده؛ حالا این تحریف گاهی تحریف لفظ، معنا و بیان مصادیق بوده است. مجلس خبرگان جهاد تبیین را باید بر عهده بگیرد؛ مخصوصاً در این شرایطی که جنگ‌مان، جنگ رسانه و شناخت و جنگ معرفتی است. تقریباً می‌شود گفت، اولین جنگی که امروز شکل می‌گیرد، به یک شکلی جنگ معرفتی، رسانه‌ای و شکلی است. در چنین معرکه‌ای جهاد تبیین بزرگترین وظیفه‌ای است که اهل تبیین و کسانی که قدرت تبیین دارند، بر عهده دارند. آن قشری هم که بیش از هر قشری در جامعه نقش دارد، قشر جوان است. اینها باید بیش از دیگران با حقایق آشنا و در متن حقایق وارد شوند. این هم با جهاد تبیین انجام می‌گیرد؛ لذا مقام معظم رهبری تأکید داشتند که اعضای این مجلس در بین دانشجویان و قشر جوان حضور پیدا کنند و به سؤالات آنها پاسخ دهند. حتی این را هم فرمودند: ممکن است یک وقتی سؤالی از شما شود و با جواب آن آشنا نباشید. این اشکالی ندارد. خیلی مشکلی نیست و بگویید: جواب این سؤال را در ذهن ندارم و فکر می‌کنم و جواب را می‌گویم. اینکه یک دانشمند در مقام پرسشگری دیگران بگوید: نمی‌دانم! در فرهنگ دینی ما یک امتیاز مثبت است و امتیاز منفی نیست. در فرهنگ اسلامی ما کسی که در مقابل یک پرسش قرار می‌گیرد، نشان‌دهنده صداقت اوست و نشان‌دهنده این است که او در بیان مطالب فریب به‌کار نمی‌برد و دروغ نمی‌گوید. این یک نکته مثبتی است؛ البته معمولاً کم اتفاق می‌افتد.

□ حضور غیر روحانیون و خانم‌ها در انتخابات‌های مجلس خبرگان قانون اساسی، خبرگان رهبری و شورای نگهبان، از نظر مبانی فقهی و اصولی چگونه است؟ آیا منعی برای حضور خانم‌ها و غیر روحانیون وجود ندارد؟
  هیچ منعی از لحاظ قانونی وجود ندارد. اگر خانمی دارای شرایط باشد، می‌تواند کاندید شود و اگر توانست رأی بیاورد، می‌تواند عضو مجلس خبرگان شود؛ همچنین مسئله محدود به کسانی که لباس روحانیت دارند، نیست. ما علما و دانشمندانی داشتیم که بدون لباس روحانی بودند؛ اما از لحاظ علمی بسیار مقام بالایی داشتند. دکتر اسماعیلی از فضلا و علمای شایسته‌ای در مسائل مذهبی هستند که حضورشان فعال و خوب است.

□ وقتی برای خبرگان رهبری این منع را نداریم چطور برای بعضی مسئولیت‌های دیگر این منع را داریم؟ مثلاً برای ریاست جمهوری؟
  حتی برای رهبری هم منع قانونی نداریم؛ در قانون ماده‌ای وجود ندارد که رهبر باید مرد باشد؛ منتهی یک مسئله‌ای که وجود دارد، این است که فتواهای فقها در این مسئله متفاوت است؛ بعضی از فقها نسبت به جایگاه تصمیم‌گیری در کل مسائل جامعه، شرط مرد بودن را قائل هستند؛ به‌دلیل اینکه بعضی از روایات را داریم که تشکیک می‌کنند؛ ولی به هر حال چنین نظری هست؛ در مسئله رهبری و جایگاهی مانند ایشان، باید طوری عمل کنیم که مورد توافق فقها و مجتهدین باشد.