آیت‌الله محسن اراکی عضو جامعه مدرسین و شورای‌عالی حوزه‌های علمیه در گفت‌و‌گویی به بررسی مراحل پنج‌گانه جهاد تبیین پرداخته ‌است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.

  تبیین رابطه انسان با خدا و جامعه
الحمدلله رب‌العالمین، وصلی الله علی سیدنا محمد وآله الطاهرین؛ اولین رکن جهاد تبیین بیان زندگی انسان و رابطه انسان با خدا و مسئولیت انسان نسبت به خود، خدا و جامعه است و همچنین بیان آنچه که انبیای الهی به‌عنوان راه سعادت و کامیابی و راه زندگی برای انسان آورده‌اند و به‌عنوان مهمترین نعمت خداوند متعال به انسان است و بیان این مسائل یک واجب شرعی است. چنانچه در روایت آمده است که «ما أخَذَ اللّه ُ سُبحانَهُ عَلى الجاهِلِ أن یَتَعَلَّمَ حَتّى أخَذَ عَلى العالِمِ أن یُعَلِّمَ» [غرر الحکم : 9650.] امام على (ع): خداوند سبحان، نادان را براى آموختن علم متعهّد نکرد مگر اینکه [قبلاً ]دانا را به آموزش دادن متعهّد و موظّف ساخت. یعنی مسئولیت علما مقدم بر مسئولیت جاهلان و متعلمان است. ابتدا مسئولیت عالمان است که حقایق را تبیین کنند و البته بر جاهلان نیز مسئولیت این است که این مطالب را فرا بگیرند. این اولین بخش مربوط به جهاد تبیین است و بخشی بسیار گسترده است. این بخش همیشه وجود داشته و اصلی‌ترین رسالت انبیا بوده است و قرآن کریم وظیفه رسول خدا(ص) را اینگونه بیان می‌کند که [أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ]؛ نحل/ 44

  مبارزه با کتمان
مرحله دوم جهاد تبیین مبارزه با کتمان است. برنامه دشمنان انسانیت در برابر رسالت انبیا این است که حقایق و بیان الهی به گوش بشر نرسد و در قرآن کریم به این مطلب بسیار توجه شده و می‌فرماید: [إِنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ‌الْبَیِّنَاتِ وَالْهُدَىٰ مِنْ بَعْدِ مَا بَیَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِی‌الْکِتَابِ أُولَٰئِکَ یَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَیَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ]؛  بقره/ 159. این آیه شریفه مسئله کتمان را بسیار بااهمیت قلمداد می‌کند. گاهی به انبیا اجازه داده نمی‌شد که پیام آنها به گوش مردم برسد. قرآن کریم از زبان حضرت نوح نقل می‌کند: [وَإِنِّی کُلَّمَا دَعَوْتُهُمْ لِتَغْفِرَ لَهُمْ جَعَلُوا أَصَابِعَهُمْ فِی آذَانِهِمْ وَاسْتَغْشَوْا ثِیَابَهُمْ وَأَصَرُّوا وَاسْتَکْبَرُوا اسْتِکْبَارًا]، نوح/7. و هر چه آنان را به مغفرت و آمرزش تو خواندم، انگشت بر گوش نهادند و جامه به رخسار افکندند (تا مرا نبینند و سخنم را نشنوند) و (بر کفر) اصرار و لجاج ورزیدند و سخت راه تکبر و نخوت پیمودند. یا در جای دیگر می‌فرماید: [وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لَا تَسْمَعُوا لِهَٰذَا الْقُرْآنِ]؛ فصلت/26.  سران کفر به پیروانشان اینچنین تلقین می‌کردند که پیام انبیا را گوش نکنید. یا در جای دیگر داریم که سر و صدا می‌کردند تا مانع رسیدن پیام انبیا به گوش انسان‌ها بشوند.

  مقابله با تحریف لفظی و بیانی دشمن
مرحله سومی که طاغوت در مقابله با جهاد تبیین به کار می‌گرفتند، تحریف لفظی و بیانی است که برای آنها گفته می‌شده است. یعنی کلمه‌ای برداشته و کلمه‌ای دیگر به جای آن می‌گذاشتند یا کلمه و جمله‌ای را کم و زیاد می‌کردند و این کار در رسانه‌های طاغوتی و رسانه‌های وابسته به استکبار جهانی دیده می‌شود تا از رسیدن پیام انبیا به گوش مردم جلوگیری کنند و پیام رهبران و رسل الهی به مردم را تحریف لفظی می‌کنند. لذا در جهاد تبیین لازم است ابزار رسانه‌ای به کار گرفته بشود تا از این‌گونه تحریف جلوگیری بشود.

  مقابله با تحریف معنوی و معنایی دشمن
مرحله چهارم جهاد تبیین مبارزه با نوع دیگری از تحریف است که تحریف معنوی به معنای تفسیر بد و شرح نامناسب کلام است. گاهی کلام الهی و کلام رسل الهی و کلام علمای ربانی به‌وسیله طاغوت نادرست تفسیر می‌شود تا به نفع آنها باشد. یعنی کلمه و معنی را آنچنان تحریف می کنند تا آن را از محتوا خالی کنند. مانند کاری که با واژه های دموکراسی، حقوق بشر، آزادی، مسئله زن و حقوق زن و امثال آن مطرح می شود. معنای آزادی و حقوق انسان و حقوق زن را تغییر معنی می دهند تا از رسیدن پیام انبیاء به گوش مردم جلوگیری کنند. یکی از وظایف ما در جهاد تبیین بیان تفسیر صحیح از معانی و پیام انبیا از حقایق مورد نیاز مردم است.

  مبارزه با تحریف در تطبیق و تحریف در ارائه مصداق
​​​​​​​مرحله پنجم و آخرین مرحله از جهاد تبیین که می‌تواند موجب به نتیجه رسیدن جهاد تبیین بشود، مبارزه با تحریف در تطبیق و تحریف در ارائه مصداق است. گاهی طاغوت و مستکبرین موفق به جلوگیری از بیان حقیقت و کتمان آن و تحریف لفظی و معنوی و تفسیر حقیقت نمی‌شوند. اینجاست که تلاش می‌کنند تا یک مصداق بد را به‌جای مصداق خوب معرفی کنند. قرآن کریم در این رابطه می‌فرماید: [وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَکْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ]؛ بقره/42. یعنی باطل را به‌جای حق می‌نشانند و رویه‌ای از حق به روی باطل می‌کشند و باطل را به‌عنوان مصداق حق معرفی می‌کنند. یک الگوی بد را به عنوان الگوی خوب معرفی می‌کنند یا رفتار زشت را به‌عنوان رفتار خوب معرفی می‌کنند تا رفتار ناصحیح در نظر افراد به‌عنوان رفتار صحیح معرفی بشود. بسیاری از کارهای هنری می‌تواند به‌عنوان این نوع از تحریف و یا به‌عنوان مبارزه با این نوع از تحریف به کار گرفته بشوند. از مهمترین نقش‌های کارهای هنری مبارزه با تحریف تطبیقی و مصداقی و تحریف میدانی است.
اینجا ابزار رسانه‌ای حقایق را با ارائه نمونه‌های صحیح برای مردم تبیین می‌کنند و الگوهای صحیح را برای مردم معرفی می‌کنند و در برابر رسانه‌های استکباری که تلاش می‌کنند مصداق نامناسب را ارائه کنند ایستادگی می‌کنند.
امروزه در این پنج مرحله از جهاد تبیین وارد یک مبارزه بسیار سخت شده‌ایم. دشمن در هیچ یک از ادوار تاریخ چنین حمله همه‌جانبه‌ای علیه اسلام و رسالت انبیا به راه نینداخته بود. امروز ما با تمام انواع پنجگانه ضد تبیین مواجه هستیم. حوزه‌های علمیه و علمای حوزه و دانشگاهیان و اهل رسانه و نویسندگان و هنرمندان و کسانی که به شکلی ابزار بیان را در اختیار دارند و شعرا و. .. باید با این پنج مرحله ضد تبیین، مبارزه کنند. این مبارزه در طول تاریخ بشر ادامه داشته است، اما امروزه جهاد تبیین در این عرصه‌های پنج‌گانه از همه دوران‌ها حساس‌تر و واجب‌تر است. چرا که دشمن بزرگترین و مهمترین ابزاری که به کار گرفته است، ابزار رسانه و ابزار جنگ شناختی و ابزار جنگ بیانی است و با تحریف در مقابله با حقیقت کار می‌کند. این مسئله ایجاب می‌کند که حوزه های علمیه و طرفداران حق با همه ابزارها به میدان بیایند و انشاءالله با جهاد تبیین دشمن را در این عرصه هم شکست بدهند.