همچنین روز دوم این همایش، با پیام آیت‌الله‌العظمی سبحانی و سخنرانی آیت‌الله شیخ عیسی قاسم، حجج‌اسلام والمسلمین محمدی عراقی رئیس دفتر
مقام معظم رهبری در قم، عباسی رئیس جامعة المصطفی العالمیه، 11 دی در سالن همایش مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) در قم برگزار گردید.
این کنگره پس از سه روز برنامه‌های مختلف در تهران و قم با حضور بیش از دوهزار نفر از اساتید حوزه و دانشگاه، فرهیختگان داخل و خارج کشور
12دی با سخنرانی آیات علم‌الهدی نماینده ولی فقیه در استان خراسان رضوی و اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور
در سالن همایش مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) در قم به کار خود پایان داد.
  آیت‌الله مصباح یزدی(ره) اندیشه‌ساز و ناشر اندیشه بود
آیت‌الله سیداحمد علم‌الهدی در اختتامیه دومین کنگره بین‌المللی بزرگداشت آیت‌الله مصباح یزدی(ره) بیان کرد: آیت‌الله مصباح یزدی(ره) در عرصه‌های مبارزاتی و ستیز با جریان‌های انحرافی و دشمنان اسلام، که مردان خاص خودش را می‌خواهد و افراد خاصی باید وارد این میدان شوند، حضور داشت و اثرگذار بود.
امام جمعه مشهد با بیان اینکه اصحاب امام علی(ع) هر کدام در عرصه خاصی در محضر حضرت نقش‌آفرین بودند، افزود: آنجا که پای معرفت‌شناسی و دلدادگی خدا در میان بود، کمیل و آنجا که پای مقابله با دشمن در میدان جنگ بود، مالک اشتر و در عرصه تبیین و بصیرت‌افزایی عرصه‌های سیاسی نیز، عمار یاسر ظهور پیدا می‌کند.
عضو مجلس خبرگان رهبری با بیان اینکه آیت‌الله مصباح(ره) در حوزه‌های فکری در مقام نبرد و انحراف‌ستیزی خستگی‌ناپذیر در صحنه حاضر بود، عنوان کرد: در دوره‌ای که ایشان با عناصر انحرافی و زاویه‌دار با ولایت مقابله می‌کردند و برخی از بزرگان از این بابت نگران بودند که از سوی افراد جبهه مقابل، بی‌احترامی و اهانتی به ایشان نشود.
آیت‌الله مهدوی کنی به ایشان گفتند: شما با جایگاه والای علمی در حوزه علمیه، نباید با کسانی که از هیچ هتاکی نسبت به مقام شما مضایقه نمی‌کنند، مقابله‌ای داشته باشید و افراد دیگری باید وارد میدان شوند. آیت‌الله مصباح یزدی(ره) با ناراحتی جواب دادند. من از این وضع ناراحتم که به من بگویند: آیت‌الله؛ اما از حریم ولایت و ارزش‌های دینی دفاعی نداشته باشم و ما نباید تنها به عناوین و موقعیت‌ها قناعت کنیم؛ بلکه خودمان باید وارد مبارزه شویم.
نماینده ولی‌فقیه در خراسان رضوی ابراز کرد: مسئله مهم در جامعه ما در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی، انحرافات اعتقادی بود و آیت‌الله مصباح یزدی(ره) نه‌تنها در این عرصه بلکه حتی در حوزه‌های اجتماعی نیز، میدان‌داری می‌کردند.
امام جمعه مشهد مقدس ابراز داشت: آنجا که اختلافات داخلی به‌صورت انحراف دربیاید، سرسخت‌ترین میدان جنگ است که امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند: «کسی می‌تواند در این میدان، جنگ کند که اهل بصیرت و مقاومت باشد».
آیت‌الله علم‌الهدی افزود: آیت‌الله مصباح یزدی(ره) با شجاعت و صراحت در برابر انحراف می‌ایستاد و اغلب موارد نیز، در این عرصه‌ها ابتکار عمل را به دست می‌گرفت و به‌همین دلیل، در ابتدا تنها بودند؛ اما بعد از مدتی دیگران نیز، از ایشان الهام می‌گرفتند و وارد مبارزه می‌شدند.
وی با بیان اینکه بصیرت ایشان با شناخت درست از وضعیت جبهه مقابل، موجب موفقیت‌ها می‌شد، افزود: مقاومت‌های سیاسی و انحراف‌ستیزی آیت‌الله مصباح(ره) بسیار چشم‌گیر بود و در این عرصه، عقب‌نشینی نمی‌کرد و کوچک‌ترین ملاحظه‌کاری در این عرصه را نمی‌پذیرفت.
امام جمعه مشهد مقدس با بیان اینکه، آیت‌الله مصباح یزدی(ره) هم اندیشه‌ساز و هم ناشر اندیشه بودند و رهبر معظم انقلاب نیز ایشان را پر کننده خلأ شهیدان مطهری و بهشتی عنوان کردند، افزود: آیت‌الله مصباح یزدی(ره) با بیان خود، افراد بسیاری را در راستای انحراف‌ستیزی تربیت می‌کرد و اقدامات و آثاری که ایشان در جلوگیری از انحرافات قبل و بعد از انقلاب داشتند، بسیار تأثیرگذار بود.
امام جمعه مشهد عنوان کرد: نفوذ مادی‌گراها در بین انقلابیون اوایل انقلاب، نگران‌کننده بود و مرحوم آیت‌الله مصباح(ره) در این فضا تلاش می‌کرد تا فضا را به‌درستی تشریح کند و افرادی را تربیت و به مقابله با مارکسیست‌ها بفرستد.
  آیت‌الله مصباح یزدی(ره) راهبر علمی بود و مدیریت دانش داشت
آیت‌الله اعرافی هم در اختتامیه این کنگره گفت: آیت‌الله مصباح یزدی(ره) وارد هر بحثی می‌شد، نهایت دقت و ریزبینی را داشت و مو را از ماست بیرون می‌کشید.
وی افزود: این نازک‌اندیشی و دقت بسیار در ایشان ممتاز بود؛ اما این نازک‌اندیشی هیچ‌وقت ایشان را از نگاه کلان و جامع فکری و نظام‎مند باز نمی‌داشت. جمع بین این دو فضیلت در شخصیت ایشان تا حد زیادی نمایان شده بود.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور گفت: مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی(ره) تنها این نبود که در علوم مختلف نظریاتی داشته باشند؛ بلکه چیزی فراتر از این بود و ایشان راهبر علمی بود و مدیریت دانش داشت. این منظومه‌ای که از دانش‌های مختلف امروز پیش روی ماست، پنجاه سال قبل روشن نبود؛ ولی آیت‌الله مصباح(ره) از همان موقع ایده و طرح توسعه‌ای برای مرزهای علوم اسلامی داشت.
وی ادامه داد: ایشان مبدع توسعه علوم انسانی به سمت علوم اسلامی بودند. در این زمینه آن‌چیزی که جای شگفتی دارد، اینکه از هفت هشت صبح تا دوازده شب، جلساتی محضر ایشان شروع می‌شد، در هر جلسه‌ای با اساتید رشته‌های مختلف علوم انسانی (روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و... ) می‌نشست و در همه موارد چیره و حریف بود؛ نه اینکه صرفاً آشنایی کلی داشته باشد؛ بلکه در جزئیات چیره و حریف بود. احاطه ایشان به علوم انسانی، هم از لحاظ عمق و هم از لحاظ پهنا و وسعت، بسیار ویژه بود.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه بیان کرد: ما با هجوم غربی مواجه هستیم. در این زمینه ما شاهد چند نوع ورود هستیم؛ بدون تردید، ورود در این کارزار بدون غرب‌شناسی عمیق و وسیع، اثرگذار نیست. کسانی در مواجهه با این هجوم، سیل آنان را برده است. کسانی هم، دقیق نمی‌دانند چه اتفاقی افتاده است و در جریان نیستند؛ اما اشخاصی مانند مرحوم آیت‌الله مصباح غرب‌شناسی روشنی داشتند. هم مطالعات و هم سفرهایی به مناطق مختلف غربی داشت و از نزدیک شرایط غرب را مشاهده کرده بود.
آیت‌الله اعرافی، استواری در مسیر را در آیت‌الله مصباح(ره) فوق‌العاده دانست و افزود: تعابیر امیرالمؤمنین(ع) بعد از شهادت مالک، حاکی از رضایت ولی‌خدا از مالک اشتر است. این رضایت ولی‌خدا بهترین امتیازی است که به مالک داده شد و سخنان اخیر مقام معظم رهبری در مورد آیت‌الله مصباح نیز، نشان‌گر رضایت ایشان از آیت‌الله مصباح(ره) بود و این افتخار بزرگی است که در همه حوزه‌ها پیشگام بود و در حوزه دفاع از ولایت نیز صریح و شجاع بود.
وی در پایان آیت‌الله مصباح یزدی(ره) را در هشت قلمروی علمی، مبدع، مؤسس و متفکر برشمرد و افزود: برای نمونه آیت‌الله مصباح یزدی، تفسیر موضوعی تخصصی معطوف به دانش جدید را پایه‌ریزی کردند.
  همایش بین‌المللی علوم انسانی اسلامی در اندیشه‌های آیت‌الله مصباح یزدی(ره) برگزار می‌شود
حجت‌الاسلام والمسلمین علی مصباح، نیز در این مراسم با اشاره به اینکه در این سه روز از سوی اساتید و اندیشمندان، پنجاه نشست علمی در موضوعات مختلف برگزار گردید، گفت: اساتید در موضوعاتی مانند قرآن و تفسیر، جامعه‌شناسی، حقوق و مدیریت، روان‌شناسی و علوم تربیتی و.... نظریات آیت‌الله مصباح(ره) را تبیین کردند.
وی از برگزاری همایش بین‌المللی با عنوان علوم انسانی اسلامی در اندیشه‌های آیت‌الله مصباح یزدی در خردادماه سال آینده خبر داد و افزود: همایش اصلی با عنوان علوم انسانی اسلامی در اندیشه معاصر است که در یک سلسله همایش‌ها اندیشه‌های بزرگان را مورد بررسی قرار خواهیم داد که اولین آن، پیرامون اندیشه آیت‌الله مصباح یزدی(ره) خواهد بود.
عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قد) با بیان اینکه تاکنون چهارصد مقاله به زبان‌های مختلف به دبیرخانه همایش ارسال گردیده که برخی از آنها برای چاپ و ارایه انتخاب شده است، اظهار کرد: از همه اساتید و صاحب‌نظران برای ارائه مقاله و همچنین پیشنهادات و نظرات دعوت به‌عمل می‌آوریم تا با رهنمودهای آنان همایش سال آینده با رشد و غنای بیشتری برگزار شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین مصباح، مباحث کمیسیون‌های تخصصی این کنگره را یک پیش‌درآمد برای همایش سال بعد معرفی و از همه افرادی که در این چند روز زحمت کشیدند، صمیمانه تشکر و از کم و کاستی‌ها عذرخواهی کرد.
  ارائه گزارش کمیسیون‌‌های پنج‌گانه کنگره
گفتنی است، حجج‌اسلام والمسلمین رضایی دبیر کمیسیون فلسفه، محمدجواد نوروزی دبیر کمیسیون حقوق و علوم سیاسی، سقای بی‌ریا دبیر کمیسیون روان‌شناسی و علوم تربیتی، دکتر حسن یوسفیان دبیر کمیسیون کلام، ادیان و فلسفه دین و دکتر سیدحسین شرف‌الدین دبیر کمیسیون تاریخ و جامعه‌شناسی هم در ادامه این مراسم، به ارائه گزارشی از کمیسیون‌های متبوع خود و مقالات ارائه شده در این کمیسیون‌ها پرداختند.
گزارش: داوود مظاهری