به گزارش روابط عمومی نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مجموعه 27 جلدی موسوعه فقهی علامه محمدحسین کاشف الغطاء(ره) به‌همت مرکز احیای آثار اسلامی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر شد.
علامه آیت‌الله شیخ محمد‌الحسین کاشف‌الغطاء(ره) پس از ارتحال استاد بزرگوارش آیت‌الله سید محمدکاظم یزدی(ره)، بنا به درخواست مقلدین، رساله‌های سؤال و جواب عربی، زادالمقلدین، مناسک حج، وجیزةالاحکام، حاشیه بر عروةالوثقی و... را تحریر نمود. وی، تا پایان عمر با عزت خویش، هماره بر مسند تدریس تکیه داشت و جمعی از بزرگان را از سعه علمی و شخصیتی خود بهره‌مند می‌ساخت.
در حوزه پژوهش و نگارش، از زمره عالمان پرکاری بود که با کتاب أنس و الفتی خاص داشت. نخستین نگارش وی کتاب العبقات‌العنبریه فی طبقات‌الجعفریه، پیرامون تاریخ نگارش خاندان کاشف‌الغطاء است. حاصل ورود او به تألیف و تحقیق موضوعات مختلف در عرصه‌های گوناگون علمی، موسوعه سترگ کاشف‌الغطا در 3 مجموعه مستقل از هم، محقق شده است. شاید بتوان ادعا کرد، تنها نکته کاملاً مشهود در بخش وسیعی از آثار علامه کاشف-الغطا دغدغه‌های فکری _ اجتماعی است که وی را جزء عالمان بیدار مصلح قرار می‌دهد.
از آن‌جا که گستره آثار قلمی علامه مرحوم کاشف‌الغطاء زیاد است، بنا شد آثار ایشان در سه مجموعه مستقل: کلام به‌همراه دو مدخل در 14 مجلد، اصول و فقه در 27 مجلد و متفرقات (سیاسی، تاریخی، ادبی) در 18 مجلد ارائه شود که بحمدالله مجموعه کلامی و فقهی به زیور طبع آراسته شد و مجموعه سوم نیز، ان‌شاءالله در آینده نزدیک به چاپ خواهد رسید.
مرحوم علامه کاشف‌الغطاء در حوزه نجف اشرف تحولات نویی را در فقه ایجاد کرد. او فقیهى بود با حجت و برهان قوى و مجتهدی بود مجدد و نواندیش که همتای او در میان علمای مسلمان کمتر یافت می‌شود. وی به‌دلیل نواندیشی دینی، آوازه بلندی داشت؛ به‌حدی که از سراسر دنیا برای ایشان نامه و استفتاء می‌آمد که مجموع این‌ها چندین کتاب شده است. گذشته از تبحر علمی شگرف، شناخت گسترده ایشان از زبان عرب و لغت و تسلط بر بلاغت و بیان، او را در رسیدن به جایگاه بلند علمی یاری می‌کرد.
اگر کسی مرورى بر آثار و تألیفات فقهى علامه کاشف‌الغطاء داشته باشد، این مدعا را با تمام وجود تأیید می‌کند و به‌خوبی درمی‌یابد که او فقیهى آشنا به مبانى فقه و فقاهت، مقید به اجتهاد روشمند و منضبط و در عین حال مبتکر، خلّاق و برخوردار از حریت و شجاعت در نقد آراء فقهى اساتید و اظهار نظرهاى جدید است. در آثار و تألیفات فقهى او، خصوصیات و ویژگى‏هایى چند وجود دارد؛ ویژگى‏هایى که هریک مى‏تواند، امتیازى براى فقیه به‌شمار آید.

 

  عناوین مجموعه حاضر
▪ 1. المدخل: قراءة فی فقه الشیخ الفقیه محمّدالحسین آل کاشف‌الغطاء: این کتاب در چهار بخش درباره نظرات فقهی و اصولی کاشف‌الغطا نوشته شده است.
 بخش اول: کلیات بحث در هفت فصل: فصل اول تعریف علم فقه و ابواب آن، فصل دوم: تاریخچه مرجعیت شیعه امامیه در قرون گذشته، فصل سوم: الاجتهاد عندالشیعة الإمامیّه، فصل چهارم: ولایت فقیه، فصل پنجم: أدلّة بعض القواعد الفقهیّه، فصل ششم: الحکمة والمصلحه و فصل هفتم: الجمع بین‌الحکم الظاهری والواقعیّ؛
 بخش دوم: درباره کاشف‌الغطا و آثار فقهی ایشان؛
 بخش سوم: ویژگی فقه علامه شیخ  محمّدالحسین آل کاشف‌الغطا؛
 بخش چهارم: سیری در آراء اصولی و فقهی کاشف‌الغطا.
▪ 2. بحوث أُصولیّة ج1: شامل دو رساله از مباحث اصول، مانند: أضواء علی کفایةالأُصول  وأضواء علی فرائدالأُصول می‌باشد.
▪ 3. بحوث أُصولیّة ج2: این کتاب  شامل مجموعه‌ای از رساله‌ها و تعلیقات اصولی مانند: تنقیحات أصو‌ل‌الفقه فی مباحث الألفاظ، بعض أبحاث  قوانین الأُصول، رسالة فی‌الجمع بین الحکم الظاهری والواقعی، حاشیة علی کفایةالاُصول و حاشیة علی الفصول فی علم الاُصول است.
▪ 4 . شرح العروةالوثقی/ کتاب الطهارة/ المبسوط ج1:  مشتمل بر بحث اجتهاد و تقلید، اقسام آب و بخشی از مباحث نجاسات.
▪ 5. شرح العروةالوثقی/ کتاب الطهارة / المبسوط ج2: مشتمل بر بخشی از مباحث نجاسات و مطهرات.
▪ 6. شرح العروةالوثقی/ کتاب الطهارة/ المبسوط ج3: مشتمل بر احکام وضو.
▪ 7. شرح العروةالوثقی/ کتاب الطهارة/ المبسوط ج4: مشتمل بر اقسام غسل.
▪ 8. شرح العروةالوثقی/ کتاب الطهارة/ المبسوط ج5: مشتمل بر احکام اموات و تیمم.
▪ 9. شرح العروة الوثقی/ کتاب الطهارة/ الوسیط ج1: شامل مباحث: اجتهاد و تقلید، فصلی در اقسام آب، در نجاسات، در مطهّرات و أحکام اوانی.
▪ 10. شرح العروةالوثقی/ کتاب الطهارة/ الوسیط ج2: مشتمل بر احکام تخلّی، استنجاء، استبراء، وضو، احکام  وضوء جبیره، حکم دائم‌الحدث، احکام غسل‌ها و تکفین میت.
▪ 11. شرح العروةالوثقی/ کتاب الصلاة ج1: شامل: حقیقت صلات، اعداد فرائض و نوافل، أوقات صلات یومیّة و نوافل آن و قبله است.
▪ 12. شرح العروةالوثقی/ کتاب الصلاة ج2: شامل: ستر و ساتر، مکان مصلّی و اذان واقامه  می‌باشد.
▪ 13. شرح العروةالوثقی/ کتاب الصلاة  ج3: شامل:  قرائت، رکوع، سجود، تشهد، سلام، قنوت و مبطلات صلات است.
▪ 14. تحریرالمجلّة ج1: شامل: یک مقدمه طولانی حاوی 174 قاعده فقهی در باب معاملات، کتاب اوّل در بیوع مشتمل بر یک مقدمه و هفت باب. مقدمه در بیان اصطلاحات فقهی بیع و باب اول در بیان مسائل مربوط به عقد بیع و باب دوم، در بیان مسائل مربوط به مبیع.
لازم به ذکر است، «مجلةالأحکام العدلیة» نخستین کتاب قانون، براساس فقه حنفی اهل سنت است که در دولت عثمانى به سال 1869 میلادی در همه محاکم مبناى قضاوت قرار می‌گرفت و در دانشکده‏ها تدریس می‌شد. شرح‌های مختلفی از سوی علمای اهل سنت بر آن نگاشته شده است. در میان فقهای شیعه، مرحوم کاشف‌الغطاء اولین فقیهی است که به شرح آن تحت عنوان «تحریرالمجله» بر اساس فقه اهل‌بیت(ع) اقدام کرده است.
▪ 15. تحریرالمجلّة ج2: ادامه کتاب اول (باب سوم در بیان مسائل مربوط به ثمن، باب چهارم در بیان مسائل مربوط به ثمن و مثمن بعد از عقد، باب پنجم در بیان مسائل مربوط به تسلیم و تسلّم، باب ششم در بیان اقسام خیارات و خاتمه و باب هفتم در أحکام خیارات ) و کتاب دوم در اجاره، کتاب سوم در کفالت، کتاب چهارم در حواله و کتاب پنجم در رهن.
▪ 16. تحریرالمجلّة ج3: مشتمل بر؛ کتاب ششم در امانات، کتاب هفتم در هبه، کتاب هشتم در غصب و اتلاف، کتاب نهم در حجر و اکراه و شفعه و کتاب دهم در أنواع شراکت.
▪ 17. تحریرالمجلّة ج4و5: جزء چهار شامل؛ کتاب یازدهم در وکالت، دوازدهم در صلح و ابراء، سیزدهم در اقرار، چهاردهم در دعاوی، پانزدهم در بینات و تحلیف و شانزدهم در قضاء؛ اما جزء پنجم مشتمل بر؛ مسائل مربوط به نکاح، طلاق، دین، وصیّت و وقف می‌باشد.
▪ 18. دائرة‌المعارف العلیا ج1: تحت عنوان «أسئلة وأجوبة فی‌المسائل الکلامیّة» بر سه قسم است: قسم اوّل: مشتمل بر ۲۲سؤال و جواب در تفسیر بعض آیات و اخبار صادره از معصومین(ع). قسم دوم: مشتمل بر ۴۸سؤال و جواب در مسائل فلسفی و کلامی. قسم سوم: شامل ۲۳ سؤال و جواب در مسائل متفرقه.
▪ 19. دائرةالمعارف العلیا ج2: تحت عنوان «أسئلة وأجوبة فی‌المسائل الفقهیّة» شامل 6280 سؤال و جواب در۲۰ فصل زیر تنظیم شده است: فصل در اجتهاد و تقلید، در طهارت، احکام الأموات، صلات، خمس، زکاة، صوم، حج، بیع، مکاسب، رهن، دین، وقف، هبه، نذر، صلح، شرکت، وصایا، نکاح، انفقات، طلاق، مواریث، قضا، شهادات، حدود، دیات و احکام متفرقات فقه.
▪ 20. سؤال و جواب فی‌الفتاوی الفقهیّة: شامل 400 سؤال و جواب درباره کتاب طهارت، صلات، صوم، زکاة، خمس، کفّارات، جهاد، حجّ و مکاسب به ضمیمه رسالة فی‌القواعد الکلّیّة الفقهیّه شامل 126 مورد از قواعد.
▪ 21. تعلیقات علی العروةالوثقی: شامل کتاب اجتهاد و تقلید، طهارت، صلات، صوم، زکات، خمس، حجّ، اجاره، مضاربه، شرکت، مزارعه، مساقات، ضمان، نکاح و وصیّت.
▪ 22. تعلیقات علی‌المکاسب: شامل المکاسب المحرّمة، کتاب البیع، کتاب الخیارات و رسالة فی قاعدة من ملک.
▪ 23. تعلیقات علی سفینةالنجاة و ریاض‌المسائل والروضة البهیّة: تعلیقه بر سفینةالنجاة در چهار جلد با عناوین ذیل تدوین و تألیف شده است:
یک مقدمه و چهار مقصد: مقصد نخست، در عبادات، مقصد دوم، مشتمل است بر کتب امر به معروف و نهى از منکر، احیاى موات، قصاص و دیات و ... . مقصد سوم، عقود و مقصد چهارم، ایقاعات و خاتمه در بحث جهاد می-باشد. ریاض‌المسائل: این تعلیقه شامل حواشی کتاب الطهارة تا الرکن الثالث فی‌الطهارة الترابیّة می‌باشد و برای بقیه تعلیقه‌ای نوشته نشده است و تعلیقه مختصری بر کتاب شرح لمعه شهید ثانی.
▪ 24. تعلیقات علی تبصرة‌المتعلّمین: شامل کتاب اجتهاد و تقلید، طهارت، صلات، صوم، زکات، خمس، حجّ، جهاد، متاجر، اجاره و ودیعه و توابع آنها، دیون، هبه، نکاح، طلاق، عتق، ایمان، میراث، قضاء، شهادات، حدود، قصاص و دیات می‌باشد.
▪ 25. وجیزةالأحکام والوجیزة فی أحکام الاجتهاد والتقلید والطهارة: اولی مشتمل بر شش جزء است، جزء اول: در عبادات، جزء دوم: مسائل حلال و حرام، جزء سوم: در عقود معاوضات و مجّانیّات، جزء چهارم: در اموال، میراث، نذر، یمین، عتق و کفّارات، جزء پنجم: در نکاح و توابع آن، جزء ششم: در عقوبات و جزاءات از حدود و قصاص و دیات.
دومی: مشتمل بر کتاب اجتهاد و تقلید و بخشی از کتاب طهارت است.
▪ 26. بحوث فقهیه (آثار فارسی): مشتمل بر یک کتاب و شش رساله: کتاب زادالمقلّدین (رساله عملیه به‌صورت سؤال و جواب) در دو جزء؛ جزء اول: شامل بحث طهارت تا آخر زکات و خمس، جزء دوم: شامل کتاب معاملات و تجارات، ارث، مطاعم و مشارب، صید و ذباحه، نکاح و طلاق، رساله در مناسک حجّ، المسائل القندهاریّة شامل هشت سؤال و جواب فقهی و کلامی، رساله فوائد جلیله شامل سه سؤال و جواب، حاشیه بر منهج‌الرشاد و مجمع الرسائل شامل احکام اجتهاد و تقلید تا پایان احکام خمس، حاشیه بر عین‌الحیاة، رساله‌ای در امر به معروف و نهی از منکر.
▪ 27. الفهارس: شامل  فهرست آیات کریمه، احادیث شریفه، اسماء معصومین(ع)، کتاب‌ها در متن،  اعلام،  فهرست اماکن و بقاع متبرکه، ادیان، جماعات و قبائل، اشعار و مصادر تحقیق می‌باشد.