معرفی کتاب
«جامعة‌الاصول»، تألیف علامه، مولی محمدمهدی‌بن ابی‌ذر(مشهور به ملامهدی نراقی(ره)) متوفای (م ۱۲۰۹ ق)، به زبان عربی است.
این کتاب که شامل بخشی از مباحث اصول فقه است، پس از کتاب معالم‌الاصول و پیش از کتاب قوانین میرزای قمی(ره) تألیف شده است.
در این کتاب، اصول عملیه برائت و استصحاب و اصول لفظی مثل اصالة‌الحقیقة و نظایر آن و قواعد فقهی مثل اصالة‌الطهارة و اصولی که در ذیل آنها وجود دارد، مورد بررسی واقع شده است.
  ساختار و محتوا
کتاب، مشتمل بر یک خطبه، یک مدخل، ۱۲ فصل و یک خاتمه است.
محقق نراقی، در مدخل، اصطلاح «اصل» را قابل اطلاق بر ۱۹ چیز می‌داند که پاره‌ای از آنها عبارتند از: دلیل، قاعده، حالت راجحه، اصل برائت به‌معنای نفی حرمت و...
وی، در فصول دوازده‌گانه، به بررسی این امور می‌پردازد: اصل برائت به‌معنای اصل اباحه، اصل برائت به‌معنای اصالة عدم وجوب و استحباب، حکم شبهه در طریق حکم، استصحاب حال عقل ، استصحاب حال شرع، اصالة عدم تقدم حادث، اصل تمسک به عدم دلیل، اصل اخذ به اقل در صورت نبودن دلیل بر اکثر، اصالة‌الحقیقة در کلام، اصل نفی تخصیص و تقیید و نسخ و اشتراط، اصالت طهارت در همه اشیا و پاره‌ای از اصولی که در میان علما متداول است؛ ولی این اصول، داخل در اصول یادشده می‌باشند: مثل اصل عدم بلوغ آب به‌حد کر، اصل کفایت نکردن هیچ واجب و مستحبی از دیگری، اصل صحت در تصرفات مسلمان و...
مؤلف، در این کتاب، نظریات بزرگانی همچون سیدمرتضی در الذریعة، محقق در معتبر، علامه حلی در مبادی الاصول ، شهید در الذکری و القواعد والفوائد ، شیخ طبرسی در احتجاج و دیگران را ذکر و بررسی نموده است و به تحلیل و بررسی تفصیلی نظریات شهید ثانی در تمهید‌القواعد ، فاضل توتی در الوافیة، ملامحسن فیض کاشانی در الوافی، شیخ حر عاملی در الفوائد الطوسیة ، محقق خوانساری در شرح الدروس و محدث استرآبادی در الفوائد المدنیة و صاحب الذخیرة پرداخته است.

  سخن آیت‌الله استادی
آیت‌الله استادی در خصوص این کتاب می‌نویسد:

مطالعه و آشنایی با این کتاب که توسط مجتهد عظیم‌الشأن در سال 1180ق نگاشته شده، این فائده را دارد که فضلای گرامی که با همین مباحث در کتاب‌های رسائل شیخ انصاری(ره) و کفایةالاصول آخوند خراسانی و کتاب‌های متأخر از این دو آشنا هستند، می‌توانند با مقایسه میان این کتاب و آن آثار، تاحد زیادی به‌اندازه تأثیر کتاب‌های متأخر از آثار قبل از خود و نیز منقح نبودن بسیاری از مباحث در آن دوران‌ها و نیز پیشرفت، توسعه و استحکام و منطقی‌تر شدن مباحث اصول فقه در این حدود دویست وپنجاه سال واقف گردند.

  انگیزه تألیف
مرحوم نراقی در مقدمه کتاب می‌گویند: «چون عمده مدارک احکام شرعی و مسائل فرعی فقهی نزد امامیه دلیل‌هایی است که در اطلاق واژه اصل با هم مشترکند، از مدت‌ها قبل تصمیم داشتم، رساله‌ای شامل همه این دلیل‌ها و مباحث متعلق به آن بنویسم؛ اما موانعی مرا از این کار باز‌می‌داشت تا اینکه در این زمان توفیق رفیق شد و نگارش آن را آغاز نمودم و چون این رساله، جامع جمیع اصول متعارفه متداوله نزد فقهای شیعه می‌باشد، نام آن را جامعة‌الاصول گذاشتم».

 چاپ و نشر
کتاب جامعة‌الاصول سال 1380شمسی توسط آیت‌الله استادی مورد تحقیق قرار گرفته و توسط انتشارات سلمان فارسی  در یک جلد به‌عربی چاپ شده است.
منبع: معرفی کتاب جامعةالاصول، استادی ، رضا، پژوهش های اصولی، زمستان1382، شماره 6 ، ص 147-134.