چند نکته مهم درباره رؤیت هلال
آیتاللهالعظمی مکارم شیرازی
در عصر صنعتی شدن دنیا و عصری که به عصر جهانی شدن لقب گرفته، مشکل اختلاف در برداشتهای اجتهادی در مسائل سیاسی و اجتماعی میتواند در قالب یک مشکل بزرگ، نمایان و موجب ضعف مسلمانان در برابر بیگانگان شود؛ بهویژه آنکه بدانیم مسلمانان جهان مناسک دینی و اعمال مذهبی خود را بر اساس تقویم هجری قمری بجا میآورند. مبنای این تقویم رؤیت هلال است که در تاریخ علوم اسلامی بهویژه فقه، بسیار مورد توجه علما و فقهای اسلامی قرار گرفته است.
شریعت اسلام برخی از اعمال فقهی حقوقی و عبادی را معلق به ثبوت هلال کرده است؛ از اینرو ابتدا و آخر ماههای قمری بهویژه ماه رمضان، عید فطر، وقوف در عرفات در روز نهم ذیالحجه، وقوف در مشعر در شب دهم ذیالحجه، بیتوته در سرزمین منا در شبهای یازدهم و دوازدهم ذیالحجه، اعمال روز عید قربان، بلوغ، سن ازدواج، ایام عده طلاق و وفات، همه و همه اموری هستند که وابسته به گردش کره ماه هستند.
لذا رؤیت هلال هم در زندگی روزانه مورد استفاده قرار میگیرد و هم در عبادتهایی که وقت معینی در سال دارند. در حقیقت، ماه یک تقویم طبیعی براى افراد بشر محسوب میشود که مردم اعم از باسواد و بیسواد و در هر نقطهاى از جهان که باشند، میتوانند از این تقویم طبیعی استفاده کنند، نهتنها آغاز، وسط و پایان ماه را میتوان با آن شناخت، بلکه با دقت، شبهای ماه را نیز میتوان تشخیص داد و بدیهی است نظام زندگی اجتماعی بشر بدون تقویم، یعنی یک وسیله دقیق و عمومی براى تعیین تاریخ، امکانپذیر نیست؛ به همین دلیل، خداوند بزرگ براى نظام زندگی، این تقویم جهانی را در اختیار همگان قرار داده است.
بر این اساس میتوان دریافت مسأله ثبوت هلال از جمله مباحثی است که بعد اجتماعیاش بر بعد فردی آن غلبه دارد؛ زیرا یکی از اهداف آن، اتحاد مسلمانان در رمضان است تا اینکه به عید فطر منتهی شود که به نوبه خود یکی از بزرگترین جلوههای اتحاد مسلمانان در کل کره زمین به شمار میآید؛ که با شروع ذیالحجه و ایام حج بیشاز پیش جایگاه خود را نمایان میکند.
این نقش کارساز و بنیادین رؤیت هلال در امور دنیا و آخرت، ضرورت واکاوی مسائل مرتبط با آن را بهویژه در ساحت فقه دوچندان میکند؛ از این رهگذر کتاب «چند نکته مهم درباره رؤیت هلال» از جمله آثار مهم و ارزشمندی است که به قلم آیتاللَهالعظمی مکارم شیرازى به زیور طبع آراسته شده است و به بررسى جوانب مختلف و ادله مبحث رؤیت هلال بهویژه مسائل مرتبط با رؤیت هلال با تلسکوپ و اتحاد افق پرداخته است.
انگیزه مؤلف دانشمند اثر که کتاب را طبق درخواست برخى از طلاب و فضلاى حوزه به رشته تحریر درآورده است، حل معضل رؤیت هلال ماه شوال است که موجبات اختلافهاى ناروا، بین امت اسلامى مخصوصاً شیعیان شده است.
وحدت؛ اصل اساسی دین اسلام
معظمله ضمن تبیین چالشهایی که به واسطه اختلاف نظر در مبحث رؤیت هلال بین افراد جامعه اسلامى و حتى خانوادهها به وجود آورده، وحدت را از اصول اساسى دین اسلام برشمرده است. ایشان میگویند: چگونه در یک روز جمعى به نماز عید ایستاده و در قنوتش مىخوانند: ... و جعلته للمسلمین عیدا؛ یعنى امروز را تو براى مسلمانان عید مقرر کردهاى، در حالى که معلوم نیست منظور از مسلمانان چه کسانى هستند، زیرا عده دیگرى در گوشهاى مشغول خواندن دعاى ماه مبارک رمضان هستند.