به گزارش خبرگزاری حوزه،  حجت‌الاسلام والمسلمین محمد‌رضا برته در نشست «دین آینده و آینده ادیان در عصر فضای مجازی» که از سوی اندیشکده مطالعات آینده‌پژوهی مؤسسه آموزش عالی طلوع مهر در قم برگزار شد، با اشاره به گسترش و احاطه فضای مجازی در عصر کنونی، گفت: اکنون این سؤال مطرح می‌شود که در دنیای پسامدرن و حاکمیت فناوری و فضای مجازی، آینده ادیان چه خواهد شد و چه دینی، دین آینده خواهد بود؟
مسئول مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه افزود: در یک پس‌نگری تاریخی می‌بینیم که همه انبیا با یک مأموریتی مبعوث شدند و اگر کارویژه انبیا، ارتقای سطح دینداری و معنویت نزد مردم بوده است، با بررسی دستاورد آنها متوجه می‌شویم که آنها در این مأموریت موفق عمل کرده‌اند و گام‌های بزرگی برداشته شده و پروژه نبوی، پروژه موفق و قابل دفاعی است.
وی افزود: در ادامه بررسی‌ها به سؤال دیگری می‌رسیم که آینده ادیان چه خواهد شد و این سؤال بسیار جدی‌تر است؛ چراکه در مورد آنچه هنوز محقق نشده، صحبت می‌کنیم.
مدیر مسئول خبرگزاری حوزه، با اشاره به وضعیت دینداری مردم در دنیا، گفت: دین که در گذشته بسیاری از جوامع، امری بی‌رقیب بود و در ابعاد مختلف حاکمیتی، اعم از فرهنگ، سیاست، اقتصاد، آموزش و... حضوری معنادار داشت، مورد هجمه جدی قرار گرفته است.
وی افزود: دین در روزگاری در غرب بسیار قدرتمند بود و مسیحیت قلمروی بزرگی از حیات مردمان آن دیار را در اختیار داشت و پادشاهان را تعیین می‌کرد و سبک زندگی مردم را انشا می‌نمود؛ ولی امروز در نزاع با اومانیسم منزوی شده است.
مسئول مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه یادآور شد: چه بخواهیم و چه نخواهیم، دنیای مدرن با نزاع کم و بیش جدی خود، فضا را برای حضور اجتماعی برخی ادیان تنگ و دشوار کرده است. حال باید پرسید با افت شدید دمای دینداری، وضعیت و آینده ادیان چگونه خواهد بود؟
وی با اشاره به شرایط اجتماعی مردم ایران در زمان هشت سال جنگ تحمیلی، گفت: در آن دوران افراد از مکاتب فکری و مذاهب و حتی ادیان مختلف از مسلمانان تا ارامنه و مسیحیان، از شیعه تا سنی، همه برای یک آرمان مشترک و ارزشی تازه‌یافته در انقلاب اسلامی که بزرگ‌تر از حوزه مرزهای سنتی آنها بود، دور هم جمع می‌شدند و می‌جنگیدند، از یکدیگر حمایت می‌کردند و در یک کلام نگاه جبهه‌ای و نه فردی داشتند.
حجت‌الاسلام والمسلمین برته، با استفاده از استعارات قرآن کریم در شرح این اندیشه، گفت: قرآن با به‌کارگیری واژه اهل کتاب و انتساب اسلام به انبیای پیشین، اسلام عزیز را جبهه عام و فراگیر حق، معرفی می‌کند و همه متواضعان در برابر حق و همه کسانی را که در جستجو و کنکاش حق هستند، در یک جبهه جمع کرده و دیگران که اندیشه توحیدی ندارند، در طرف مقابل قرار می‌گیرند و این جبهه همان شرک، ظلم، طاغوت و استکبار است.
این پژوهشگر حوزوی اضافه کرد: در اسلام هیچ نزاع بنیادی میان ادیان توحیدی مانند مسیحیت و اسلام وجود ندارد؛ بلکه در وهله نخست در برابر استکبار، استبداد و ظلم ایستاده است و نتیجه اینکه اگر ما، نگاه جبهه‌ای مبتنی بر حق پیدا کردیم، آنگاه آرمان و غایت این جبهه، نابودی طرف مقابل نیست و اصلاً جبهه حق به دنبال کشتار و حذف جبهه باطل نیست؛ بلکه به نجات، سعادت و هدایت آن جبهه فکر می‌کند؛ حتی اگر در این مسیر دچار مشقات شده و به شهادت برسد.
مدیر مسئول خبرگزاری حوزه، با اشاره به وجود دو نوع نگاه در بررسی ادیان، گفت: در نگاه اول، ادیان، به‌صورت مدرسی و مطالعه کتاب‌های الهیاتی، کلامی، مبانی فلسفی و مبانی معرفت‌شناختی مورد بررسی قرار می‌گیرند و در نگاه دوم که نگاه رفتاری است، اخلاق، فقه، مناسک، عرصه‌های آداب و رسوم و سبک زندگی را مورد کنکاش قرار می‌دهیم.
وی بیان داشت: در نگاه اول دین مساوی است با نگاشته‌های تاریخی و الهیاتی و در نگاه دوم، دین بر اساس عملکرد دیندارانش سنجیده می‌شود.
این استاد حوزه علمیه قم در ادامه افزود: در نگاه دوم که نگاهی عام و شامل است، دین مساوی با دینداری و تجلی دین در عرصه‌های اجتماعی یا همان سبک زندگی است.
این فعال رسانه و مبلغ عرصه بین‌الملل، با طرح این سؤالات که در عصر فضای مجازی آینده ادیان چه خواهد شد و دین آینده کدام است و دینداری چه ظهور و تجلی در دنیای آینده خواهد داشت و کدام مصداق از دین، وجه غالب دینداری در آینده است؟ ادامه داد: دین این ظرفیت را دارد که در دنیای آینده تکیه‌گاه مردم شده و مردم با اتکای به آن، در دنیای به‌شدت مدرن‌شده، احساس معنویت کنند.
وی تأکید کرد: برای بررسی این مسئله باید به این نکته مهم و ضمنی توجه شود که جوانان در عصر فضای مجازی به‌زودی با این دگردیسی مواجه خواهند شد؛ چراکه حاکمیت‌ها، فضای مجازی را کنترل نمی‌کنند و حمکرانی در فضای مجازی، کم و بیش از حاکمیت‌ها جداست و ما در این عصر با جوانانی مواجهیم که بخش اعظم زندگی خود را، ذیل حکمرانی‌های تعریف‌شده در فضای مجازی می‌گذرانند و باید به این سؤال پاسخ داد که ربط و نسبت این حکمرانی با استانداردهای دینی چه می‌شود؟
حجت‌الاسلام والمسلمین برته با بیان اینکه فضای مجازی بستر شکل‌گیری هویت آینده ما شده است، در همین زمینه توضیح داد: جوانانی که امروز ذیل شبکه‌های اجتماعی هویت خود را بازتعریف می‌کنند و فضای مجازی آن‌قدر خزنده پیش رفته است که هم خودش آن را به رسمیت شناخته و هم دیگران آن را به رسمیت می‌شناسند و بر آن اساس، یکدیگر را قضاوت و پیش‌داوری می‌کنند. بنابراین فضای مجازی بستر شکل‌گیری هویت آینده ما شده است.
مسئول مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه، با تأکید بر اینکه باید این حقیقت را پذیرفت که یک سوپراپلیکیشن، ۴۵ میلیون ایرانی را جذب کرده و این افراد بیشتر وقت خود را در آن می‌گذرانند، اضافه کرد: حال که هویت به‌روزشده ما، همان سبک زندگی ماست که در مرحله اول در فضای مجازی تعریف می‌شود و همچنین دین را با دینداری و سبک زندگی افراد تعریف می‌کنیم، بنابراین به‌تدریج پیوند دینداری و فضای مجازی پررنگ می‌شود و دینداری نیز، گونه‌ای از حضور در فضای مجازی است.
مدیر مسئول خبرگزاری حوزه، با بیان اینکه از نکات مهم در عالم فضای مجازی این است که انسان به هویت و آرزویی که در عالم عینی هیچ‌گاه به آن دست نمی‌یابد، در فضای مجازی به آنها دست می‌یابد، اظهار کرد: فضای مجازی عالم تحقق آرزوها و هویت پنهانی انسان معاصر شده است و ناشکفتگی‌ها و نارضایتی‌های خود را که در عالم عینی پنهان می‌کرده است و از آن محدودیت‌ها فرار می‌کند، در فضای مجازی به همه آنها می‌رسد. بنابراین فضای مجازی بستر تحقق هویت انسان عصرحاضر شده است.
این استاد رسانه و فضای مجازی در ادامه، فضای مجازی را شامل فناوری‌های مختلف بلاک‌چین، رباتیک، اینترنت اشیا، دیتاماینینگ و هوش مصنوعی دانست و گفت: ترکیب این فناوری‌ها یک سه‌گانه بین نانو، آی‌تی و بایو را ایجاد کرده است که دارای کاربست ریزفناورهای زیستی است که با ادغام همه این عرصه‌ها، دنیای بسیار پیچیده‌ای در برابر دیدگان بشر است.
حجت‌الاسلام والمسلمین برته، یادآور شد: در دنیایی که مدام دیتاها و بیگ‌دیتاها تولید، ذخیره و بازیابی می‌شود، بستر جدیدی را در عرصه‌های مختلف ایجاد کرده است و انسان با این حقیقت مواجه است که در این عرصه، حقوق انسانی به‌معنای عام در فضای مجازی مورد هجوم قرار می‌گیرد.
مسئول مرکز رسانه و فضای مجازی حوزه‌های علمیه، به خاموشی و از بین رفتن برخی ادیان در مواجهه با صنایع جدید و تحول در صنعت و تجارت و فرهنگ اشاره کرد و افزود: ولی در مقابل، برخی از فرق و مذاهب دینی توانستند، با به خدمت گرفتن فناوری و صنعت، خود را با این صنعت جدید به‌روز و بازتعریف کنند.
وی در ادامه بیان کرد: اگر دینداری همان سبک زندگی است و اگر دنیای آینده ما سبک زندگی خود را در فضای مجازی می‌داند، آن دینی می‌تواند دین فردا باشد که در تعامل با فضای مجازی، تصمیم درستی بگیرد و فضای مجازی به‌معنای عام، نه‌تنها شبکه‌های اجتماعی؛ بلکه تمام تحولات فناورانه عصر دیجیتال را تدبیر نماید.
مدیر مسئول هفته‌نامه افق حوزه با بیان اینکه در مواجهه با فضای مجازی، نگاه تقابلی و نگاه هضم شدن، منجر به از بین رفتن ایفای نقش دین در عصر جدید می‌شود، گفت: تنها باید با نگاه تعامل و تدبیر حکیمانه، هویت دینی در فضای مجازی از انسان فردا را تعریف کرد و پیوست‌نگاری‌های فرهنگی در عرصه‌های مختلف فضای مجازی ایجاد نمود و این‌گونه است که انسان می‌تواند، در دل فضای مجازی، کنشگری فعال داشته و در عین حال، عمیقاً باورمند و دیندار باشد.
وی تصریح کرد: دینی می‌تواند نسخه‌ای از دینداری را به ما بدهد که بر پیشران‌های تحول فضای مجازی سوار باشد و در عین حال در آنها هضم نشود و فضایی را ترسیم کند که در آن، پیشرانی از آن متدین توانمند و مؤثر در فضای مجازی است؛ بدون شک این دین، دین آینده خواهد بود.