موضوع محدث بودن، یک مسئله مسلم اسلامى است؛ زیرا فریقین شیعه و سنى در این مطلب هم رأى و همنظر هستند و علمای اهل سنت به وجود شخص محدَّث تصریح کرده‌اند؛ چنانچه قرطبی می‌گوید: «محدث کسی است که پندار و گمانش صادق باشد یا به او الهام ‌شود؛ آن کسی که در دلش به‌صورت الهام یا مکاشفه از عالم بالا چیزی القا شده باشد و یا اینکه بدون تصمیم قبلی، سخن راستی بر زبانش جاری شود و یا بدون آنکه به مقام نبوت رسیده باشد، ملائکه با او سخن گویند...این کرامتی است که خدا به هریک از بندگانش که بخواهد، عطا می‌فرماید.» 1
همچنین از امامان اهل‌بیت(ع) روایات بسیار نقل شده است که جانشینان پیامبر(ص) همگی محدّث بوده‌اند؛ بهعنوان نمونه امام صادق(ع) می‌فرماید:
«ان اوصیاء محمد(ص) محدثون»؛2 به‌درستى که اوصیاء محمد(ص) همگى محدث هستند.
مقصود ما از نقل این روایات، اشاره به این مطلب است که حضرت صدیقه(س) با على(ع) و اولاد معصومین او(ع) در این فضیلت شریک است و او نیز محدثه بوده؛ چنان‌که امامان دوازده‏گانه محدث بوده‏‌اند.
حضرت صادق(ع) مى‏‌فرماید:
«فاطمه بنت رسول‏اللَّه(ص) کانت محدثه و لمتکن نبیة؛ انما سمیت فاطمة محدثة، لان الملائکة کانت تهبط منالسماء فتنادیها کما تنادى مریم بنت عمران: یا فاطمة «اناللَّه اصطفاک و طهرک و اصطفاک على نساءالعالمین»؛ یا فاطمه «اقنتى لربک واسجدى وارکعى معالراکعین»3  فتحدثهم و یحدثونها، فقالت لهم ذات لیله: الیست المفضله على نساءالعالمین مریم بنت عمران؟ فقالوا: لا، ان مریم کانت سیده نساء عالمها و ان اللَّه عز و جل جعلک سیده نساء عالمک و عالمها و سیده نساءالاولین والاخرین»؛‌4  فاطمه دختر رسول خدا(ص) محدثه بود؛ ولی پیامبر نبود. او را از این جهت محدثه نامیده‏‌اند که فرشتگان از آسمان بر او نازل مى‏شدند و با او همان‌گونه که با مریم بنت عمران گفت‌وگو داشتند این چنین سخن می‌گفتند: یا فاطمه به‌درستى که خداى تعالى تو را پاک و منزه گردانید و از میان تمام زنان عالم تو را برگزید....
 امام صادق(ع) چنین ادامه می‌دهند: شبى حضرت صدیقه(س) به فرشتگانِ هم‌صحبت خویش فرمود: آیا آن زنی که از جمیع زنان عالم برتر است، مریم نیست؟ جواب دادند: نه؛ زیرا مریم فقط سیده زنان عالم در زمان خودش بود؛ ولى خداىتعالى تو را هم در زمان مریم و هم در بین زنان دیگر از اولین و آخرین، سرور بانوان جهان قرار داده است.
در برخى از احادیث تصریح شده است به اینکه: جبرئیل هم‏صحبت حضرت صدیقه(س) بوده است. روایات وارده در این موضوع صریحاً حاکى از این است که بعد از رحلت پیامبراکرم(ص)، خداوند متعال براى تسلى خاطر حضرت زهرا(س) ، فرشتگان را هم‏صحبت و مأنوس او گردانید و در این مورد حضرت صادق(ع) می‌فرماید:« ان فاطمه مکثت بعد رسول‏‌اللَّه خمسة و سبعین یوماً و قدکان دخلها حزن شدید على ابیها و کان جبرئیل یأتیها فیحسن عزاها على ابیها و یطیب نفسها و یخبرها عن ابیها و مکانه و یخبرها بما یکون بعدها فى ذریتها و کان علىُّ یکتب ذلک فهذا مصحف فاطمة»؛5  فاطمه بعد از رحلت پیامبراکرم(ص) بیش از 75 روز زنده نماند و غم جانسوز داغ پدر قلب او را لبریز کرده بود. به این جهت جبرئیل پى در پى به حضورش می‌آمد و او را در عزاى پدر تسلیت می‌گفت و تسلى‏بخش خاطر غمین زهرا(س) بود و گاه از مقام و منزلت پدر بزرگوارش سخن می‌گفت و گاه از حوادثى که بعد از رحلت او بر ذریهاش وارد می‌گردید، خبر می‌داد و امیرالمؤمنین(ع) نیز آنچه جبرئیل املاء می‌کرد، همه را به رشته تحریر درمی‌آورد و مجموعه این سخنان است که به مصحف فاطمه موسوم گردید».
روایت دیگرى در کتاب کافى، از امام صادق(ع) به این شرح نقل شده است: «اناللَّه تبارک و تعالى لما قبض نبیه دخل على فاطمة من وفاته منالحزن ما لایعلمه الاّاللَّه عز و جل؛ فارسل الیها ملکا یسلى منها غمها و یحدثها؛ فاخبرت بذلک امیرالمؤمنین(ع) فقال لها: اذا احسست بذلک و سمعت الصوت، قولى لى، فاعلمته فجعل یکتب کل ما سمعت حتى اثبت من ذلک مصحفا، قال: ثم قال: اما انه لیس من الحلال والحرام، ولکن فیه علم ما یکون»؛6 هنگامى که خداىتعالى پیامبرش(ص) را قبض روح فرمود، از شدت غم‌هایی که بر قلب زهرا(س) در مصیبت پدرش وارد شد، جز خدا کسى آگاه نبود. به این جهت حق‌تعالى فرشته‌‏اى را مونس زهرا(س) قرار داد تا تسلى‏بخش غم‌هاى او و هم‏صحبت او در تنهائى باشد.
فاطمه (س) این مطلب را به على(ع) بازگو نمود و حضرت فرمود: هرگاه احساس کردى که فرشته به حضورت آمد و صداى او را شنیدى، مرا خبر کن. از املاء جبرئیل و فرشتگان دیگر که امیرالمؤمنین(ع) کاتب آنها بود، مصحف فاطمه(س) فراهم آمد که على(ع) درباره آنها فرمود: در این مصحف مسائل شرعى از حلال و حرام مطرح نیست؛ بلکه دانشى است از آنچه که به وقوع خواهد پیوست.
محدثه بودن فاطمه(س) در نزد شیعه از مسلمات است؛ به‌طورى که در زیارت آن‌حضرت وارد شده است:
«... السلام علیک ایتها المحدثة العلیمة»؛‌7 سلام بر تو ای کسی که با فرشتگان همسخنی و بسیار دانایی!
همچنین روایاتی در کتب اهل سنت درباره مقام و منزلت آنحضرت وجود دارد که نشان می‌دهد، ایشان با فرشتگان هم‌سخن بوده است؛ از جمله ابنشاهین در «فضائل» روایت کرده: «پیامبر(ص) دست علی(ع) را گرفت و با هم وارد خانه فاطمه(س) شدند؛ درحالی‌که فاطمه(س) در مصلّای خود مشغول نماز بود و نزد آن‌حضرت طبقی از غذا بود که از آن بخار برمیخاست...» سپس می‌نویسد: «... پیامبر(ص) فرمود این غذا از کجاست؟ فاطمه(س) عرضه داشت: این ازجانب خدای متعال است. خداوند به هر کس که بخواهد بی‌حساب روزی می‌دهد.»‌8 رسول خدا(ص) گریان شده و فرمود: «الحمدلله الذی أبی لکما أن یخرجکما من‌الدنیا حتّی یجریک فی‌المجری الذی أجری فیه زکریّا و یجریک فیه یا فاطمه بالمثال الذی جرت فیه مریم؛ ]کلما دخل علیها زکریا المحراب وجد عندها رزقاً[؛‌9 سپاس خدایی را که قبل از آنکه شما را از دنیا ببرد، به تو ای علی همان کرامتی را بخشید که به زکریا داد و به تو ای فاطمه کرامت مریم را بخشید. آنگاه حضرت این آیه را تلاوت کرد : هرگاه که زکریا به محراب عبادت مریم وارد می‌شد، غذایی آسمانی در نزد او می‌یافت.‌10 همان‌گونه که می‌دانیم این غذا‌ها برای مریم از جانب فرشتگانی آورده می‌شد که با او هم‌صحبت بودند.
علاوه برآنکه تمام گفتار و کردار حضرت صدیقه(س) در طول حیات پربرکتش نمایانگر مقام محدّثه بودن آن‌حضرت می‌باشد.
منبع: پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی
..............................................
     پی نوشتها
‌1. فیض‌القدیر، ج 4، ص 507؛
 2. از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) نقل است که: «ان اوصیاء محمد علیه و علیهم‏السلام محدثون». اصول کافى، ج 1، ص 270؛
 3. اصل آیه قرآنى چنین است: [یا مریم اناللَّه اصطفاک و طهرک واصطفاک على نساءالعالمین یا مریم اقنتى لربک واسجدى وارکعى مع‌الراکعین] سوره‏ آل‏عمران، آیه 4342؛
 4. علل‌الشرائع، ص 182؛ بحارالانوار، ج 14، ص 206، ج 43، ص 79 78؛
 5. اصول کافى، ج 1، ص 241؛ بصائرالدرجات، ص 154153؛ بحارالانوار، ج 22، ص 546؛ ج 26، ص 41؛ ج 43، ص 194، 156، 80، 79؛
 6. اصول کافى، ج 1، ص 240؛ بحارالانوار، ج 22، ص545؛ ج 43، ص 80؛
 7. اقبال‌الاعمال، ص 624؛ بحارالانوار، ج 97، ص 199195؛
 8. اشاره به آیه؛
 9. سوره آل‌عمران، آیه 37؛
 10. فضائل فاطمة لابن شاهین.