هنگامی که از راهبردهای سیاسی اربعین صحبت می‌کنیم، باید چند نکته را مورد توجه قرار دهیم. اول آنکه همه این تلاش‌ها و تکاپوهایی که در مراسم و آیین اربعین انجام می‌شود، باید گامی باشد برای زنده‌نگهداشتن هدف قیام امام حسین(ع).

  مبارزه با ظلم، هشدار نسبت به انحراف و دنیاگرایی و تأمل در مسیر انسان‌ساز
در میان انبوه این رفت و آمدها، فلسفه اصلی قیام را که مبارزه با ظلم، ناعدالتی و بدعت بود، نباید فراموش کنیم و اینکه جامعه اسلامی باید به سمت آرمان‌ها و ارزش‌های الهی و انسانی حرکت کند. از سوی دیگر به یاد داشته باشیم که اربعین باید زمینه‌های فکر و اندیشه و تأمل هرچه بیشتر در پرتو شناخت فلسفه قیام امام حسین(ع) را فراهم کند؛ البته امام حسین(ع) به انحراف و گمراهی در زمان خود هشدار داده و دینداری آن دوران را آسیب‌شناسی کرده بود. آن حضرت(ع) خطاب به همه جوامع بشری و البته مسلمانان می‌فرماید: «آیا نمی‌بینید به حق عمل نمی‌شود و از باطل دست بر نمی‌دارند؟: «اَلا تَرَوْنَ اَنَّ الْحَقَّ لایُعْمَلُ بِهِ وَاَنَّ الْباطِلَ لایُتَناهی عنه». بعد از آن امام(ع) می‌فرماید: در این شرایط، مؤمن حق دارد به مرگ و دیدار خدای متعال مشتاق گردد. سپس امام(ع) آن جمله مشهور را می‌فرماید که «إنّی لَا أرَی المَوتَ إلاّ سَعادَةً وَلَا الحَیاةَ مَعَ الظّالِمینَ إلاّ بَرَماً»؛ به‌راستی که من مرگ را جز سعادت نمی‌دانم و زندگی با ستمکاران را جز ملالت و سرزنش.
سیدالشهدا(ع) در ادامه می‌فرماید: «إِنَّ اَلنَّاسَ عَبِیدُ اَلدُّنْیَا وَاَلدِّینُ لَعْقٌ عَلَی أَلْسِنَتِهِمْ یَحُوطُونَهُ مَا دَرَّتْ مَعَایِشُهُمْ فَإِذَا مُحِّصُوا بِالْبَلاَءِ قَلَّ اَلدَّیَّانُونَ»؛ یعنی «مردم بنده دنیایند و دین لقلقه زبان‌شان است و تا وقتی زندگی‌های‌شان بر محور دین بگردد، در پی آنند؛ اما وقتی که به بلا و گرفتاری دچار و آزموده شوند، دینداران اندک می‌گردند.

  آسیب‌شناسی اجتماعی در پرتو آموزه‌های امام حسین(ع)
با توجه به این کلمات راهبردی امام حسین(ع)، باید تلاش کنیم تا از مراسم اربعین آسیب‌شناسی کنیم و آسیب‌هایی را که توسط ایشان برای جامعه آن زمان بیان شده است، برای جوامع امروزی و جهان اسلام یادآوری کنیم. هشدارها و آسیب‌هایی که امام(ع) در جامعه خود دید و برای رفع آنها به‌پا خاست و جان خود را فدا کرد. باید آن آسیب‌ها را ناظر به جوامع امروزی خود، بشناسیم و برای رهایی از آن تلاش کنیم. عمل به حق، دوری از باطل، دینداری واقعی، دوری از دنیاپرستی و تلاش برای سربلندشدن از آزمایش‌های الهی، اصول اساسی است که باید در مراسم و گفتمان اربعین مورد توجه قرار بگیرد.
از کلام امام حسین(ع) این نکته نیز قابل برداشت است که جامعه آن روز در مسیر پایداری برای حق، دچار دوگانگی و دنیاپرستی شده و به‌همین دلیل به حق عمل نکرده و دل در گروی باطل ‌گذاشته بودند و برای مطامع دنیوی، دست از دین ‌کشیده بودند؛ چراکه جامعه منسجم اسلامی و امت که به‌معنای هم‌فرهنگی، هماهنگی و همراهی جامعه اسلامی است؛ اگر وجود داشت، جامعه دچار دنیازدگی و دوری از حق و گرفتار در باطل نمی‌گردید؛ اما فراموشی ارزش‌ها و دنیاگرایی موجب می‌شود تا آن مردم، به‌سادگی اصول اساسی و ارزش‌های اصیل خود را فراموش کنند و البته دچار اختلاف و دوگانگی شوند و هرکس برای خود، برای «من» و برای منافع شخصی‌اش تلاش ‌کند؛ اما اگر به این هشدار امام حسین(ع) توجه کنیم، باید از اربعین درس بگیریم تا از «من» و منافع شخصی گذر کرده و به «ما» و منافع جمعی برسیم.
همین نکته را امام صادق(ع) در زیارت‌نامه اربعین نیز یادآور می‌شود که بار خدایا! گواهی می‌دهم که آن‌حضرت، جان خویش را برای رهایی و نجات بندگانت از نادانی و سرگردانی گمراهی فدا کرد: «اللّهُمَّ إنّی أشهَد أنَّهُ … بَذَلَ مُهجَتَهُ فیکَ لِیَستَنقِذَ عِبادَکَ مِنَ الجَهالَةِ وحَیرَةِ الضَّلالَةِ»؛ اما در برابر ایشان، «کسانی که دنیا آنان را گول زده بود و بهره خویش از آخرت را به دنیای پست فروختند، علیه او همدست شدند: «وقَد تَوازَرَ عَلَیهِ مَن غَرَّتهُ الدُّنیا وباعَ حَظَّهُ بِالأرذَلِ الأدنی.»

  گفتمان اربعین: زمینه‌ساز انسجام اسلامی و سبک زندگی حسینی در برابر آسیب‌های دنیاگرایی
با توجه به این نکات، مهم آن است که گفتمان اربعین گرفتار آسیب دنیاگرایی و دنیازدگی نگردد. از دیگر سو، به یاد آوریم که در مراسم اربعین، هویت جمعی اسلامی، همراهی، همدلی و هماهنگی برجسته شود. آسیب‌شناسی که امام حسین(ع) از جامعه ارائه می‌کند، عدم عمل به معیارهای حق است؛ چراکه دچار دوگانگی است. امروزه باید با وحدت و همدلی بر گرد محور قرآن و سنت بر اساس آموزه‌های نبوی و حسینی حرکت کنیم. آموزه‌هایی که در پی خود، عزت، عدالت، آزادی و رهایی از دوگانگی می‌آورد. باید بر گرد این ارزش‌ها جامعه اسلامی را منسجم کرد و از دوگانگی رهایی داد؛ چراکه هویت اسلامی به دنبال خود علقه، همبستگی و هماهنگی به وجود می‌آورد.
گلارک و استارک دو جامعه‌شناس دین هستند که پنج ویژگی را برای دین بیان کرده‌اند؛ بعد باوری یا اعتقادی است که  آموزه‌ها و آیین‌های دینی را به وجود می‌آورد؛ بعد مناسکی و اعمال دین است که خود را در شعائر، مناسک و آداب و رسوم نشان می‌دهد؛ بعد عاطفی که ناظر به عواطف و احساسات پیروان یک دین است؛ بعد فکری یا دانشی که شامل اطلاعات و دانسته‌های بنیادین درباره آن دین است و بعد پیامدی که تأثیر و انعکاس دین در رفتارهای روزمره است. وقتی این پنج مرحله را رصد می‌کنیم، در می‌یابیم که تمام این مراحل به‌نحوی در مراسم و گفتمان اربعین حضور دارد و تمام آنها را باید افرادی که راهبر و راهبردنویس اربعین هستند، در نظر داشته باشند.
این روزها میلیون‌ها انسان مسیر نجف تا کربلا را طی می‌کنند. این مسیر باید زمینه رسیدن به راهی فراتر و برتر را فراهم کند و آن، حرکت در سمت و سوی سبک زندگی حسینی است. این سبک زندگی، عزت‌آور، عدالت‌آور، حق‌طلبانه و اعتمادآفرین است. همگرایی اسلامی را به وجود می‌آورد و البته آزادی و مبارزه با ظلم را که ما در جهان اسلام بیش از هر چیز به آن نیاز داریم.

  اربعین و مسیر اصلاح جامعه اسلامی: زمینه‌ساز همگرایی، تقویت قدرت نرم و انسجام امت اسلامی
همچنین به یادآوریم که امام حسین(ع) می‌فرماید: من برای اصلاح در امت جدم خروج کرده و اراده به امر به معروف و نهی از منکر کرده‌ام و به راه و روش سیره جدم و پدرم علی‌بن ابی‌طالب(ع) حرکت کنم. این سخنان نیز مسأله و مسیر جامعه و گفتمان اربعین را مشخص می‌کند. جامعه اسلامی باید به این سمت حرکت کند تا جامعه قدرتمند شود. امر به معروف و نهی از منکر کند و بکوشد تا جامعه به سمت و سوی ارزش‌ها و آرمان‌های مطلوب نبوی و علوی حرکت کند.
طبیعی است که اربعین و گفتمان اربعین می‌تواند برای جامعه اسلامی مسیرساز باشد و همراهی، همگرایی و همدلی را در جامعه اسلامی و زمینه‌های تقویت قدرت نرم را در جهان اسلام به وجود بیاورد که موجب تقویت همدلی و انسجام میان مسلمانان باشد و البته این امر را می‌توان از طریق دیپلماسی فرهنگی و رسانه‌ای، گفت‌وگو و تعامل با همه مسلمانان، تبیین و ترویج فرهنگ اربعین و حسینی به‌دور از دغدغه‌های فرقه‌ای مطرح کرد و زمینه‌های تعامل فکری میان همه مسلمانان را آهسته آهسته به وجود آورد.