کرسی علمی ترویجی با عنوان «تأثیر جامعه بر فقه با تأکید بر آراء امام خمینی(قد)» با ارائه حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر ربانی و ناقدی حجت‌الاسلام والمسلمین سعید فاقدی و دبیری حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی، به‌میزبانی مؤسسه دارالثقلین امام عصر(عج) و با همکاری مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در قم برگزار شد.
در ابتدای این جلسه، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدباقر ربانی، به ارائه دیدگاه خود در زمینه موضوع کرسی پرداخت.
حجت‌الاسلام والمسلمین ربانی در ابتدا، با اشاره به برخی مبانی کلان فقهی امام خمینی(ره) گفت: از جمله مبانی مهم حضرت امام(ره) در زمینه فقه، می‌توان به اعتقاد به جامعیت دین و وجود احکام اجتماعی در دین، عدم اکتفا به اجتهاد اصطلاحی، ضرورت نگاه نظام‌مند به فقه، نقش زمان و مکان در اجتهاد و توجه به نقش مصلحت اشاره نمود.
مدیر گروه فقه جامعه و فرهنگ مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در ادامه، تأثیر جامعه بر فقه را تبیین نمود و افزود: با پیشرفت و توسعه جامعه، قلمروی فقه نیز توسعه پیدا می‌کند و با پیچیده‌شدن شرایط اجتماعی، موضوعات و یا مصادیق جدیدی برای احکام ایجاد خواهد شد که سابقاً وجود نداشته‌اند. به اضافه اینکه جامعه می‌تواند موجب دگرگونی در ملاک حکم و یا کشف مصادیق جدید برای ملاک حکم باشد؛ حتی جامعه می‌تواند در شرایط خاص، مانند وهن دین، نسبت به اجرای احکام، حالت بازدارندگی داشته باشد.
وی اضافه کرد: توجه به تأثیر جامعه بر توسعه قلمروی فقه و حضور فقه در بررسی مسائل اجتماعی و تقابل فقه فردی و اجتماعی مربوط به دوران جدید است.
سپس حجت‌الاسلام والمسلمین سعید فاقدی به نقد مطالب وی پرداخته و بیان کرد: امام خمینی(ره) معتقد بودند: سرشت انسان، علت تشکیل جامعه است و از طرف دیگر امام بزرگوار، فقه را تئوری واقعی و کامل اداره انسان می‌دانستند؛ لذا اگر فقه بخواهد انسان را اداره کند، نمی‌تواند تعامل انسان و جامعه را لحاظ نکند؛ لذا جامعه در شکل‌گیری تمام مراحل فقه تأثیر به‌سزایی داشته ‌است.
وی در ادامه بیان کرد: این تأثیرپذیری مربوط به دوران جدید نیست؛ بلکه فقه ما همواره بر فرهنگ عمومی جامعه و عرف مردم؛ چه در فهم از ادله و نصوص و چه در ناحیه ادله فقهی توجه داشته است و این موضوع با توجه به تعریف فقها از عرف، به ادبیات اصولی همان تأثیر عرف و سیره عقلاء بر فقه است. اگرچه فقها از کلمات فقه فردی و اجتماعی استفاده نکرده‌اند؛ اما با بررسی آثار فقهی، مانند موارد به‌کارگیری قاعده اختلال نظام در ساحت‌های اجتماعی، مشخص است که فقها به این نکات توجه داشته‌اند.
حجت‌الاسلام والمسلمین سعید فاقدی ادامه داد: جامعه از مرحله ملاکات و جعل و تا نحوه بیان و اجرای حکم، در فقه مؤثر بوده است و فقه بر اساس همین تأثیر، نگارش و تکمیل شده است؛ البته باید توجه داشت که این تاثیر به نحو اقتضاء و جزء علت می‌باشد؛ در یک نظام مبتنی و حاکم بر فهم دین و شریعت و قواعد مربوط به زبان‌شناسی و بعد از تفقه کامل در اصول فقه و ممارست با فهم ادله نقلی و اجتهادی، قابل اعمال خواهد بود.
لازم به ذکر است که سلسله نشست‌ها و کرسی‌های علمی ترویجی فقهی به‌میزبانی مؤسسه دارالثقلین امام عصر(عج) تحت اشراف آیت‌الله محسن فقیهی و همکاری دیگر مراکز تخصصی فقهی، به‌صورت ماهانه برگزار می‌گردد.