در نشست تخصصی «هم‌اندیشی رسانه اربعین در اندیشه رهبر معظم انقلاب» تأکید شد
اربعین فرصتی برای تحول در رویکردهای تبلیغی- رسانه‌ای با توجه به نیاز مخاطب
نشست تخصصی «هم‌اندیشی رسانه اربعین در اندیشه رهبر معظم انقلاب» با ارائه حجج‌اسلام والمسلمین رضا رستمی مسئول مرکز رسانه و فضای مجازی حوزههای علمیه و محققی مدیرمسئول خبرگزاری رسا از سوی مرکز رسانه و فضای مجازی حوزههای علمیه، ۸ مرداد در مجتمع یاوران مهدی(عج) جمکران برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، حجت‌الاسلام والمسلمین رضا رستمی در این نشست، با تبیین بحث «اربعین فرصتی برای تحول در رویکردهای تبلیغی- رسانه‌ای با توجه به نیاز مخاطب»، به آیه شریفه «ادع إلی سبیل ربک بالحکمة والموعظة الحسنة وجادلهم بالتی هی أحسن إن ربک هو أعلم بمن ضل عن سبیله وهو أعلم بالمهتدین» اشاره کرد و گفت: گفت‌و‌گو درباره این آیه بسیار است؛ چون مراحل ابلاغ دین را مطرح کرده که ابلاغ دین، باید دارای حکمت، موعظه حسنه و در جاهایی جدال احسن باشد. رهبر معظم انقلاب در دیدار مبلغان در سال ۷۵، این آیه را مطرح کردند و حکمت و موعظه حسنه را آن کلام مستحکم و نافذ دانستند که در جان مخاطب بنشیند و به‌راحتی قابل انکار نباشد.
مسئول مرکز رسانه و فضای مجازی حوزههای علمیه، ابعادی از حکمت و موعظه حسنه را چالش امروز عرصه تبلیغی دانست و گفت: به این معنا که در کنشگری تبلیغی- رسانه‌ای در تفاهم با مخاطب دچار مشکل هستیم؛ از این جهت، آن اثرگذاری مطلوب حاصل نمی‌شود. رهبر معظم انقلاب در دیدار سال گذشته خود با مبلغان محرم به این نکته اشاره کرده و با استناد به آیه «وما ارسلنا من رسول الا بلسان قومه لیبین لهم» مخاطب‌شناسی و توجه به نیاز مخاطب را چاره کار دانستند. ایشان لسان قوم را به ترکیب فکری و ذهنی مخاطب معنا کردند که بر این اساس، تولیدات تبلیغی- رسانه‌ای، نیازمند توجه ویژه به نیاز فکری و زبان مخاطب هستند.
وی ادامه داد: امروزه مکرر می‌شنویم که زبان نسل نوجوان و جوان رسانه است؛ لذا باید محتوای دینی را در قالب‌های رسانه‌ای ارائه دهیم. الحمدلله در سال‌های گذشته، تلاش‌های خوبی در این عرصه انجام شده و سطح تولیدات رسانه‌های دینی به‌خصوص در مقام پاسخ به شبهات و سؤالات جوانان، افزایش کمیّ و کیفی بالایی داشته است؛ اما اثرگذاری مطلوب حاصل نشده و مشاهده می‌کنیم که شبکه انسان رسانه‌ها، از این تولیدات استقبال چندانی ندارند؛ هرچند این مهم مسبب از عوامل متعدد از جمله جو حاکم بر فضای مجازی است؛ اما مسأله بسیار عمیق‌تر است.
استاد فقه رسانه بیان کرد: به نظر من یک شکاف معرفت‌شناختی بین تولیدکننده محتوا و مخاطب وجود دارد که باعث می‌شود، مخاطب با تولیدات رسانه‌ای همراه نشود و آنها را به‌درستی ادراک نکند. برای توضیح بیشتر لازم است، به الگوهای اصلی معرفت‌شناختی مراجعه کنیم. در اینجا دو الگوی معروف یعنی مبناگرایی و انسجام‌گرایی وجود دارد و الگوی سومی که اخیراً با آن مواجه هستیم، الگوی آشوب است.
حجت‌الاسلام والمسلمین رستمی در توضیح مبناگرایی، گفت: مبناگرایی یعنی فرد یک‌سری مبانی معرفتی دارد و آنچه را منطبق بر این مبانی است، به‌عنوان معرفت جدید می‌پذیرد.
وی در توضیح الگوی انسجام‌گرایی، ادامه داد: انسجام‌گرایی الگوی دیگر معرفت‌شناختی است که فرد در مسیر رشد خود از کودکی چه از طریق پدر و مادر یا معلم یا کتاب‌های آن دوران، چیزهایی در ذهن خود دارد که آنها را پذیرفته است. هرگاه با مطلب جدید مواجه می‌شود، آنچه با گزاره‌های قبلی سازگار باشد، می‌پذیرد و آنچه را که با این مجموعه ذهنی سازگار نباشد، ادراک نکرده یا در صورت ادراک، توجهی به آن نمی‌کند؛ نه اینکه نمی‌پذیرد؛ برای مثال اگر کسی در طول زندگی با مفهوم ایثار آشنا نباشد، نخواهد فهمید که معنای کار طلبه‌های جهادی چیست و تلاش می‌کند، با یک لایه زیرین مادی به توجیه آن بپردازد.
مسئول مرکز رسانه و فضای مجازی حوزههای علمیه، در توضیح الگوی آشوب گفت: این، اخیراً در فضای فیزیکی در نوجوانان مشاهده می‌شود؛ البته آشوب به‌معنای هرج و مرج نیست و با داینامیک آشوب در ریاضیات و مکانیک نیز تفاوت دارد؛ ما در معرفت‌شناسی یک الگوی آشوب داریم که فرد به این باور ندارد که دانسته‌های او باید با همدیگر سازگار و منطبق باشند؛ از این‌رو در طول زمان رشد فرد، امکان دارد، از عواطف، احساسات، ترس، دانش، عقلانیت و... گزاره‌هایی در ذهنش شکل بگیرد که با همدیگر متضاد باشند.
وی ادامه داد: امروز نه در فضای مجازی بلکه در فضای فیزیکی هم، الگوی معرفتی برخی نوجوان‌ها، به الگوی آشوب تبدیل شده است و در آنِ واحد به چند چیز متضاد باور دارد. حال در عرصه دینی بر اساس نظام مبناگرایی، محتوای دینی در قالب‌های رسانه‌ای، پادکست و کلیپ برای پاسخ به شبهات تولید می‌کنیم که برخی مخاطبان اصلاً آن را متوجه نمی‌شوند؛ چون مشکل نه در محصول رسانه‌ای بلکه یک پله قبل‌تر و در تولید محتواست؛ یعنی آن محتوای متنی پاسخ به شبهه، باید متناسب با الگوی فکری مخاطب تولید شود؛ سپس این محتوای متنی نو، به قالب‌های مختلف رسانه‌ای تبدیل گردد.
حجت‌الاسلام والمسلمین رستمی افزود: چند شاخصه برای اثرگذاری محتوای رسانه‌ای در مخاطب وجود دارد؛ یکی از آنها اتحاد در مبنای معرفت‌شناختی که گزاره‌ای که برای نوجوان تولید می‌شود، با الگوی انسجام‌گرایی و آشوب سازگار باشد یا حداقل آن را دربر بگیرد.
وی افزود: راهپیمایی اربعین ظرفیتی است تا رسانه‌های حوزوی، نگاه و رویکرد خود را در عرصه تبلیغی متحول کنند؛ چون در این زمان فرصت همزیستی و تفاهم با مخاطبان فراهم است (منظور از همزیستی، اصطلاح وِبِری و سایر جامعه‌شناسان غربی نیست؛ بلکه مراد همان زیست علما در میان مردم و شناخت ابعاد مختلف فکری آنهاست)، مانند دوران گذشته که مبلغان در ایام تبلیغی به اقصی‌نقاط کشور می‌رفتند و سؤالات مردم و نیازهای فکری آنها را می‌دیدند و آنها را به مراکز علمی می‌آوردند و پاسخ می‌گرفتند و سپس در دوره بعدی تبلیغی آن پاسخ را می‌بردند و ارائه می‌کردند.
مسئول مرکز رسانه و فضای مجازی حوزههای علمیه ادامه داد: در حقیقت یک چرخه پاسخ به سؤالات متناسب با نیازهای مخاطب دنبال می‌شد؛ اما الآن این‌طور نیست و به یک هرم تبدیل شده است که پرسش و پاسخ بالای هرم انجام می‌شود و به پایین می‌رود تا مبلغان و کنشگران رسانه‌ای از آن استفاده کنند. بنابراین راهپیمایی اربعین فرصت مناسبی برای رسانه‌های دینی است تا با حضور در خیل جمعیت جوانان و همزیستی برادرانه با آنها، ضمن اطلاع از نیازهای فکری آنان، رویکرد کنشگری رسانه‌ای خود را متحول سازند.
رسانه اربعین و نقش آن در همگرایی ملت‌ها در مسئله فلسطین
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی محققی، مدیر مسئول خبرگزاری رسا نیز در این نشست، به موضوع «رسانه اربعین و نقش آن در همگرایی ملت‌ها در مسئله فلسطین» پرداخت و گفت: این موضوع سه مؤلفه رسانه، اربعین و مسئله فلسطین را شامل می‌شود.
وی اربعین را از نگاه رسانه‌ای، از شعائر دانست و با اشاره به داستان گم شدن حجرالأسود در سیل مکه در زمان امام صادق(ع)، خاطرنشان کرد: حضرت فرمودند: چون حجرالأسود از شعائرالله و نشانه‌ای برای هدایت بشر است، گم‌شدنی نیست.
حجت‌الاسلام والمسلمین محققی افزود: منظومه معارفی دین اسلام در آیات و روایات ویژگی‌هایی دارد که مهم‌ترین نشانه آن، برای هدایت بشر است و در این مسیر، مجموعه‌ای از اجتماعات انسانی و اسلامی با هدف هدایت و تحقق جامعه توحیدی تحت عنوان شعائر اسلامی شناخته می‌شوند که اربعین بر این اساس از شعائر الهی است؛ چون در آموزه‌های شیعی، انسان‌ها را هدایت می‌کند و نشانه‌ای برای بشریت فرادینی و فرامذهبی به‌شمار می‌رود.
مدیرمسئول خبرگزاری رسا اربعین و عاشورا را رسانه‌ای پرقدرت دانست و خاطرنشان کرد: توجه به اهداف قیام حسینی و ایستادگی در مقابل طاغوت، مهم‌ترین مؤلفه و ظرفیتی است که اربعین پیش روی ما قرار می‌دهد و آن، امروز حمایت از مظلوم است.
وی ادامه داد: رسانه اربعین دو الگوی تنازعی و تعارفی دارد که یک زمان نوع استفاده و برداشت از این رسانه در جهان اسلام و تشیع، الگوی تنازع است که مشخصاً جریان برائت از این رسانه استفاده می‌کند و مبتنی بر الگوی رسانه‌های غربی دنبال می‌شود که وقتی در کتاب آغاز و انجام تاریخ اندیشمند آلمانی کارل یاسپرس مشاهده می‌کنیم، او می‌گوید که فرهنگ غرب به دنبال هضم یا حذف فرهنگ‌های دیگر است و از این طریق، می‌توانیم مشخصاً توجه کنیم که جریان تشیع لندنی در اربعین با بازخوانی و قرائت برائت با هدف حذف دیگر مذهب‌ها و فرهنگ‌ها پیش می‌رود.
حجت‌الاسلام والمسلمین محققی در توضیح الگوی تعارفی، رسانه‌های انقلاب اسلامی را به‌عنوان شاخصه معرفی و ابراز کرد: متأسفانه در مجموعه مطالعات ارتباطات اسلامی، کمتر به این موضوع پرداخته شده است؛ چون برای الگوی قرآنی رسانه می‌توانیم، از آیات مختلفی از قرآن استفاده کنیم که یکی از آنها، آیه شریفه «یا أیها الناس إنا خلقناکم من ذکر وأنثی وجعلناکم شعوبًا وقبائل لتعارفوا» است.
وی افزود: الگوی تعارف به‌معنای شناخت خود و شناخت دیگران و ظرفیت‌های هر دو برای همسویی به‌جهت تحقق جامعه توحیدی است که در بیانیه گام دوم، نقطه طلایی تحقق تمدن نوین اسلامی است. ما در چهل سال، می‌خواهیم به افق صدساله برسیم که به جهاد و تلاش مضاعف نیاز دارد و باید الگوی امامین انقلاب در تمدن نوین اسلامی را که یکی از مهم‌ترین آنها، پذیرش فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌هاست را به رسمیت شناخته و در این افق تمدنی، با تعیین نقاط مشترک به همسوساختن ظرفیت‌های فرهنگ‌های دیگر بپردازیم.
مدیرمسئول خبرگزاری رسا، با اشاره به وجود سه کانون در مقابل تمدن نوین اسلامی، عنوان کرد: کانون اول الگوی عربستان یا نوخلافت است که در نهایت به پدید آمدن تکفیری‌ها و داعش منجر شده بود و مبتنی بر الگوی فرهنگی غربی یعنی حذف رقیب حرکت می‌کند؛ دیگری الگوی ترکیه و نوعثمانی است که نواخوانی‌ها با تمرکز بر تحقق فرهنگ آناتولی دچار تعصب پانترکیسم هستند و اینها نیز، مبتنی بر حذف رقیب عمل می‌کنند و در نهایت سومین الگو، الگوی مالزی است که همان اسلام غربی یا الگوی سکولاریسم را ترویج می‌کند.
وی افزود: الگوی انقلاب اسلامی، ناب‌ترین الگو برای تحقق تمدن نوین اسلامی است که رسانه‌های ما، می‌توانند از این الگو در راهپیمایی عظیم اربعین استفاده کنند تا ظرفیت‌های جهانی را در راستای تحقق آن هدف عالی اربعین که یاری مظلوم و ایستادگی در مقابل ظالم و متجاوز است، به‌عنوان یک نقطه طلایی و مشترک دنبال کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین محققی، به بیان راه حل‌ها پرداخت و عنوان کرد: تهیه دکترین رسانه‌ای جهاد تمدن‌سازی بر اساس الگوی قرآنی تعارف، به‌عنوان یک عامل وحدت در سپهر رسانه‌ای کشور را نیاز داریم؛ سپس در گام بعدی به مقابله با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا در فضای مجازی احتیاج داریم که روایت‌سازی و سانسور حقایق توسط آنها دنبال می‌شود و در مقابل، ما در جهان اسلام، علیه هژمون آمریکا حرکتی یک‌دست نداشته‌ایم که لازم است، با فعال شدن دیپلماسی کشور از این ظرفیت‌ها استفاده شود.
وی ادامه داد: سومین راه حل، ارتباطات میان فرهنگی با اندیشمندان کشورهای مختلف جهان در حمایت از غزه است که با حضور در مجامع دانشگاهی و رسانه‌ها، خیزش دانشگاه‌های غرب در محکومیت جنایات رژیم صهیونیستی را روایت کنند و از طرفی نیز، دانشگاه‌های عراق و حوزه علمیه نجف که از اقطاب علمی جهان به‌شمار می‌روند، به این مطالبه‌گری در راستای بیانات رهبر معظم انقلاب بپردازند و در نهایت با تجلیل از نمایندگان مردم غزه در راهپیمایی اربعین، می‌توان به یادآوری روایت مظلومیت و پاسداشت محور مقاومت در نمادهای تبلیغی و مراسمات پیاده‌روی اربعین پرداخت.
دانشگاه اربعین را به نظام آموزشی کشور پیوند بزنیم
دکتر کمال اکبری رئیس دانشکده دین و رسانه هم در این نشست، ذیل موضوع «رسانه اربعین و نقش آن در جهل‌زدایی جهانی و تقویت دین‌داری جوانان» گفت: هدایت انسانی و همبستگی انسانی، در واقع یکی از اهداف بزرگ اربعین است.
وی افزود: وظیفه ما در امتداد فداکاری امام حسین(ع) و مسیری که اربعین برای ما باز کرده که در واقع یکی از راهنماهای جهل‌زدایی از جامعه بشری در امتداد اربعین است که بتواند، جامعه امروز ما و بشریت را از جهالت‌های مختلف دور کند و نقش رسانه‌ها در این عرصه برجسته است.
رئیس دانشکده دین و رسانه، با بیان لزوم شناخت ولیّ‌خدا توسط آحاد جامعه بشری، یادآور شد: ما بایستی بتوانیم، جامعه خود را در راستای اربعین آموزش دهیم؛ حتی نظام آموزشی کشور بایستی برای امتداد اربعین سرمایه‌گذاری کند و پای کار بیاید و مسئولین امر نیز از فضای آموزشی کشور به‌طور جدی بهره‌برداری کنند.
اکبری، آموزش و آشنایی مردم با اهداف قیام امام حسین(ع) از رهگذر اربعین را لازم دانست و اظهار کرد: خود این دستگاه و دانشگاه اربعین را باید با نظام آموزشی کشور پیوند بدهیم و آن هم نه در داخل دانشگاه‌ها؛ بلکه باید بدانیم که تمام ارکان و حوزههای دانشگاه، بایستی در این زمینه ورود کنند.
ارسال دیدگاه
