غدیر خم دلیل خاتمیّت دین اسلام

غدیر خم دلیل خاتمیّت دین اسلام

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدعلی طباطبایی

یکی از اساسی‌ترین اصول قرآن کریم این ادّعاست که اسلام دین خاتم و نبی مکرّم اسلام(ص) خاتم انبیاست. [ما کان محمد ابا احد من رجالکم ولکن رسول‌الله وخاتم‌النبیین وکان‌الله بکل شیء علیما] 1 این ادعای قرآن کریم از چه راهی باید ثابت شود؟ دلیل این ادعا چیست؟ برهان این اصل قرآنی که اسلام، آخرین شریعت و قرآن کریم، آخرین پیک وحی تشریعی و نبی مکرّم اسلام، آخرین فرستاده خداست، چیست؟ اول باید معنای واژه «خاتم» بررسی شود، آنگاه دلیل خاتمیت تبیین گردد. بین «خاتَم» و «خاتِم» فرق است: «خاتِم» یعنی ختم‌کننده و «خاتَم»، گذشته از آن معنا، مفهوم دیگری هم دارد و آن «کامل‌کننده و تمام‌کننده» است. اگر عدّه‌ای در یک صف ایستاده باشند، آخرین نفر صف، ختم‌کننده آن صف خواهد بود و به او می‌گویند: «خاتم»؛ اما پیامبر اکرم(ص) که قرآن از او به‌عنوان خاتَم‌النّبیین یاد می‌کند؛ یعنی آخرینِ پیامبران است؟ اگر صرفاً به‌معنای آخرین پیامبر باشد؛ یعنی در بین پیامبرانی که از طرف خداوند سبحان مبعوث شدند، آن حضرت آخرین آن‌هاست، این‌چنین آخر بودن، فضل و کمالی برای ایشان نیست. قرآن کریم نمی‌فرماید که وجود مبارک پیامبر اکرم(ص) خاتِم انبیاست؛ بلکه می‌فرماید: خاتَم انبیاست، «خاتَم» صرفاً به‌معنای آخرین نیست؛ بلکه آخرینی است که کامل‌کننده است؛ اینکه به انگشتر می‌گویند: «خاتَم» برای همین است. توضیح این مطلب آن است که وقتی کسی نامه‌ای را می‌نویسد، آنگاه که نامه تمام شد، یعنی هرچه که می‌بایست نوشته شود، نوشته شد، پایان نامه را امضا می‌کند، نامه ناتمام امضا نمی‌شود. امضای هر نامه به‌معنای تمام شدن و کامل شدن مطالب آن نامه است. اگر امروز نوعاً پایان نوشته‌ها را امضا می‌کنند، در زمان‌های گذشته، اکثر مردم، پایان نامه‌ها و نوشته‌ها را مُهر می‌کردند. هر کس برای خود مُهری داشت، و هر کس جمله ای یا کلمه ای را به‌عنوان رمز شخصی انتخاب می‌کرد و آن را روی نگین انگشتری حکاکی می‌کردند. این انگشترهای حکّاکی‌شده همیشه همراه آن‌ها بود و به‌عنوان مُهر و امضا از آن استفاده می‌کردند. هر گاه مطلبی یا نامه‌ای را که می‌نوشتند، وقتی تمام می‌شد، با آن انگشتر نامه را مُهر می‌کردند؛ لذا به این جهت انگشترها را خاتَم می‌گویند. نامه ختم شده؛ یعنی خاتَم بر آن زده شد. پس اگر «خاتَم» به‌معنای ختم‌کننده‌ای است که کامل‌کننده و تمام‌کننده هم باشد، از این رو پیک وحی تشریعی به وسیلۀ نبی مکرّم اسلام مُهر خورد و ختم شد، یعنی دین کامل شد. پس دلیل اصل خاتمیّت دین اسلام کامل بودن آن است.