روحانیت شیعه و وظایف خطیر آن به‌بهانه سالروز صدور «منشور روحانیت» از سوی امام خمینی(ره)
علیرضا مکتب‌دار پژوهش‌گر حوزه
روحانیت شیعه، به‌عنوان یکی از ارکان اصلی هدایت دینی و اجتماعی، همواره نقشی بی‌بدیل در حیات مذهبی و سیاسی جوامع اسلامی ایفا کرده است. این نهاد، با بهره‌گیری از آموزه‌های قرآن، سنت پیامبر اکرم(ص) و راهنمایی ائمه اطهار(ع) در طول تاریخ اسلام و تشیع، سنگر دفاع از دین و معنویت بوده و در برابر انحرافات و هجمه‌های بیگانگان ایستادگی کرده است. متن ارزشمند «منشور روحانیت» از امام خمینی(ره)، به‌خوبی جایگاه، رسالت و چالش‌های پیش روی روحانیت شیعه را ترسیم کرده و وظایف خطیر این قشر را در عصر حاضر یادآوری می‌کند.
نقش تاریخی روحانیت در حفظ اسلام ناب
روحانیت شیعه از آغاز، پاسدار وحی و رسالت بوده است. این قشر، با تحمل سختی‌ها و گذر از آزمون‌های سنگین، همواره در صف اول مبارزه با طاغوت‌ها و دشمنان دین قرار داشته است. امام خمینی(ره) در توصیف این نقش تاریخی می‌فرمایند: «سلام بر حماسه‌سازان همیشه جاوید روحانیت که رساله علمیه و علمیه خود را به دم شهادت و مرکب خون نوشته‌اند... .»
روحانیون شیعه، نه‌تنها در میدان علم و اجتهاد، بلکه در عرصه‌های جهاد و مبارزه نیز حضور پررنگی داشته‌اند. تاریخ تشیع مملو از نام‌هایی است که برای دفاع از دین، جان خود را فدای اسلام کردند. شهدای حوزه‌های علمیه، به‌ویژه در دوران انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، نمونه‌های بارزی از این ایثارگری هستند.
وظایف خطیر روحانیت در عصر حاضر
امام خمینی(ره) در «منشور روحانیت» با تأکید بر رسالت عظیم روحانیت، وظایف خطیر این قشر را در عصر حاضر برمی‌شمرند. ایشان به‌ویژه به چند وظیفه مهم اشاره می‌کنند:
۱. مقابله با تحجّر و مقدس‌نمایی
یکی از بزرگ‌ترین خطراتی که روحانیت را تهدید می‌کند، تحجر و انحراف از مسیر اصلی است. امام خمینی(ره) در این‌باره هشدار می‌دهند: «خطر تحجرگرایان و مقدس‌نمایان احمق در حوزه‌ها کم نیست. طلاب عزیز لحظه‌ای از فکر این مارهای خوش‌خط‌وخال کوتاهی نکنند؛ این‌ها مروّج اسلام آمریکایی‌اند و دشمن رسول‌الله(ص).»
تحجر، یعنی دوری از پویایی و انعطاف‌پذیری در فهم دین، یکی از عوامل انحراف در مسیر روحانیت است. وظیفه روحانیت شیعه، حفظ اصالت اسلام ناب محمدی(ص) و مقابله با انحرافاتی است که به‌نام دین ترویج می‌شوند.
۲. پیوند دین و سیاست
از نگاه امام خمینی(ره)، جدایی دین از سیاست، توطئه‌ای استعماری است که برای تضعیف اسلام طراحی شده است. ایشان می‌فرمایند: «اولین و مهم‌ترین حرکت، القای شعار جدایی دین از سیاست است که متأسفانه این حربه در حوزه و روحانیت تا اندازه‌ای کارگر شده است.»
روحانیت شیعه باید همواره در کنار مردم و در متن جامعه باشد و با هدایت سیاسی و اجتماعی، نقش خود را در تحقق عدالت و آرمان‌های اسلامی ایفا کند. تفکر جدایی دین از سیاست، نه‌تنها موجب دوری روحانیت از جامعه می‌شود؛ بلکه زمینه نفوذ بیگانگان را نیز فراهم می‌کند.
۳. اجتهاد پویا و پاسخ‌گویی به نیازهای زمان
یکی از وظایف مهم روحانیت، حفظ پویایی در اجتهاد است. امام خمینی(ره) اجتهاد جواهری را اساس فقه اسلامی می‌دانند؛ اما بر ضرورت توجه به زمان و مکان در استنباط احکام تأکید ویژه دارند: «زمان و مکان دو عنصر تعیین‌کننده در اجتهادند.»
مجتهد شیعه باید علاوه بر تسلط بر علوم دینی، به مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی زمان خود نیز اشراف داشته باشد تا بتواند، پاسخ‌گوی نیازهای جامعه باشد. فقه شیعه، نه‌تنها تئوری زندگی فردی، بلکه فلسفه عملی اداره جامعه است.
۴. مقابله با نفوذ بیگانگان
یکی از تهدیدات جدی که امام خمینی(ره) به آن اشاره می‌کنند، نفوذ بیگانگان در حوزه‌های علمیه است. ایشان معتقدند که دشمنان اسلام، برای تضعیف روحانیت، از هر دو ابزار زور و خدعه استفاده می‌کنند. روحانیت شیعه باید هوشیار باشد و با حفظ اتحاد و همبستگی، از نفوذ دشمنان جلوگیری کند.
۵. تربیت نسل آینده
روحانیت، علاوه بر هدایت دینی و سیاسی، وظیفه تربیت طلاب و عالمان دین‌باور و متعهد را نیز بر عهده دارد. امام خمینی(ره) تأکید می‌کنند که طلاب باید علاوه بر علم‌آموزی، تقوا، زهد و اخلاص را سرلوحه زندگی خود قرار دهند و برای خدمت به مردم آماده باشند.
چالش‌های پیش روی روحانیت
امام خمینی(ره) در «منشور روحانیت»، به چالش‌های متعددی که روحانیت شیعه با آن روبه‌رو است، اشاره می‌کنند. از جمله این چالش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
1. تهاجم فرهنگی و تبلیغات استعماری: دشمنان اسلام همواره تلاش کرده‌اند، با تبلیغات منفی، چهره روحانیت را تخریب کنند و مردم را نسبت به این قشر بدبین نمایند.
2. نفوذ تفکرات انحرافی: تحجرگرایان و مقدس‌نمایان، با تبلیغ اسلام آمریکایی و جدایی دین از سیاست، سعی در انحراف مسیر روحانیت دارند.
3. توسعه شبهات در فضای فکری جامعه: روحانیت باید آمادگی علمی و فکری لازم برای پاسخ‌گویی به شبهات و ابهامات دینی مردم را داشته باشد.
روحانیت شیعه، به‌عنوان وارثان رسالت انبیا و ائمه معصومین(ع)، همواره در خط مقدم مبارزه با ظلم و انحراف ایستاده است. وظیفه این قشر، حفظ اصالت اسلام ناب محمدی(ص)، هدایت جامعه و مقابله با چالش‌هایی است که از سوی دشمنان داخلی و خارجی بر دین وارد می‌شود. امام خمینی(ره)، در «منشور روحانیت»، با تبیین جایگاه و رسالت روحانیت، نه‌تنها بر اهمیت این نهاد تأکید می‌کنند؛ بلکه هشدار می‌دهند که غفلت از وظایف، می‌تواند به انحراف و تضعیف اسلام منجر شود؛ از این‌رو، روحانیت شیعه باید با حفظ اتحاد، پویایی در اجتهاد و حضور فعال در همه عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، رسالت الهی خود را به بهترین شکل ممکن به انجام برساند.
ارسال دیدگاه
