بسم اللّه الرحمن الرحیم
]لَتَجِدَنَّ اَشَدَّ الناسَ عَداوۀً لِلَّذینَ آمَنُوا الیَهُود وَالَّذینَ اَشْرَکُوْا]1
جامعه روحانیت شیعه و حوزه علمیه قم، سانحه دلخراش و فاجعه جبران‌ناپذیر آتش‌سوزی مسجدالاقصی را به پیشگاه حضرت ختمی مرتبت(ص) که قلب مقدسش از این مصیبت بزرگ جریحه‌دار شده، تسلیت عرض می‌نماید. برای اظهار تأثر و ابراز تنفر از اعمال دشمنان اسلام و اشغالگران اماکن مقدسه اسلامی، اسرائیل و متجاوزین یهودی، عصر روز جمعه 15 جمادی‌الثانیه در مدرسه فیضیه مجلسی برقرار است. سزاوار است حضرات علمای اعلام و عموم مسلمین در شهرستان‌ها بلکه سایر ممالک اسلامی عزای عمومی اعلام نموده و با تشکیل و شرکت در این‌گونه مجالس، همدردی و پشتیبانی خود را با برادران مسلمان علیه صهیونیسم و عمال استعمار اعلام نمایند.
]اِنَّ اللّه َعَزیِزٌ ذُوانْتِقامٍ].
به تاریخ دهم شهر جمادی‌الثانیه 89/ محمدرضا الموسوی الگلپایگانی2
در پی انتشار این اعلامیه، ساواک در گزارشی در همان روز، با قید «خیلی خیلی فوری» نوشت: «صبح روز جاری یک نسخه اعلامیه پلی‌کپی‌شده به‌امضای گلپایگانی به دیوار حیاط مدرسه فیضیه به مضمون ... نامبرده در نظر دارد، با تکثیر این اعلامیه و ارسال آن به شهرستان‌های دیگر، اقداماتی به عمل آورد...» 3
ساواک در 3 شهریور 1348 پیرامون این اعلامیه دستور داد، عاملین توزیع آن به‌سرعت بازداشت شوند. در این گزارش آمده بود:
«از بخش شش/ به ریاست ساواک چهارگانه
برابر اطلاع حاصله قرار است، از طرف آیت‌الله گلپایگانی، اعلامیه‌ای در مورد آتش‌سوزی مسجدالاقصی چاپ گردیده و در بین مردم توزیع شود. دستور فرمائید با توجه به امکانات موجود و با آموزش‌های لازم به منابع:
٭ چاپخانه‌ای که اعلامیه مزبور در آن به چاپ می‌رسد، مشخص و مسئول چاپخانه فوراً معرفی گردد.
٭کسانی که اعلامیه فوق را پخش می‌نمایند، دستگیر و به این ساواک اعزام گردند.
رئیس ساواک تهران»4
ساواک که از اثرات وسیع این اعلامیه به‌شدت به وحشت افتاده بود، به سیدکاظم شریعتمداری متوسل شد. آقای شریعتمداری در ملاقات با رئیس ساواک قم، از برگزاری این مراسم اظهار نگرانی کرد و گفت: از رفتن طلاب تحت اختیارش به‌طور غیرمستقیم به این مجلس جلوگیری خواهد کرد.5 ساواک همچنین اقدامات دیگری را برای لغو این مراسم انجام داد. دستگاه پهلوی تمام تلاش خود را کرد تا برنامه مزبور لغو شود.6 همین مسئله موجب واکنش آیت‌الله گلپایگانی(قد) شد و ایشان با صدور اعلامیه دیگری، از کارشکنی دستگاه در این خصوص گلایه کردند. رژیم به‌خاطر واهمه از این تجمع، درب مدرسه فیضیه را بست و مانع از این گردهمایی شد.7
علاوه بر این، آیت‌الله گلپایگانی در جلسات وعظ و سخنرانی خود نیز، مواضع تندی علیه رژیم اشغالگر قدس اتخاذ کردند. روز 4 شهریور ایشان در مسجد اعظم قم، بیاناتی را ایراد کردند. در ابتدای سخنان خود اعلام کردند که به‌خاطر جنایت‌های اسرائیل در مسجدالاقصی، به‌مدت دو روز دروس خود را تعطیل کرده‌اند. ایشان تأکید کردند: «مسلمانان باید متحد شوند و اماکن مقدس واقع در سرزمین‌های اشغالی را از اسرائیل پس بگیرند.»8 آیت‌الله گلپایگانی در واکنش به تهدیدهای دستگاه امنیت به‌خاطر صدور اعلامیه مذکور، صریحاً اعلام کردند: اگر این اقدام جرم است، «بیائید مرا دستگیر کنید.»9 و سپس افزودند: «ما هرچه سکوت می‌کنیم و از سیاست کناره‌گیری می‌نماییم، دستگاه اشتباه کرده و سوءتفاهم می‌کند.10
مخالفت آیت‌الله گلپایگانی(قد) با رژیم غاصب اسرائیل محدود به این موارد نبود. در اکتبر 1973م / مهر 1352، شش سال بعد از جنگ شش روزه،11 هنوز آثار و پیامدهای این نبرد باقی مانده بود. این موضوع یک بار دیگر مصر و سوریه را به جنگ با اسرائیل کشاند. همزمان با این منازعه، آیت‌الله سید محمدرضا گلپایگانی(قد) با ارسال پیامی به تاریخ 21 مهر 1352 حمایت خود را از مسلمانان اعلام کرد. در این مکتوب آمده بود: «عالی‌جناب شیخ احمد کوفتار، مفتی کشور سوریه، درود بر شما! پیکار عادلانه و دلیرانه ارتش مسلمان سوریه که دوش به دوش برادران مصری بر ضد تجاوزکاران صهیونیزم آغاز کرده‌اند، به‌عنوان پیکار کلیه مسلمانان جهان علیه یهودیان تجاوزکار و دشمنان خدا به-شمار می‌رود. ما ضمن درود فراوان به ارتش دلیر سوریه، این اقدام شجاعانه را که برای سرنگون کردن دشمن و سرکوب نمودن غرور او آغاز شده، تبریک می‌گوییم و از درگاه خداوند متعال موفقیت و پیروزی آن‌ها را مسئلت نموده و اطمینان می‌دهیم که ملت مسلمان ایران از صمیم قلب، این پیکار را مورد اهمیت قرار داده و جریان آن را لحظه به لحظه دنبال می‌کنند. ملت ایران ضمن پشتیبانی مکرر خود از قضیه فلسطین، آمادگی خود را برای تقدیم هرگونه کمک به‌نفع قضیه اسلام در این پیکار اعلام می‌دارد.
15 رمضان مبارک 1393 / ایران / محمدرضا موسوی گلپایگانی12
به گزارش ساواک، روز 27 مهر 1352 مصادف با 21 رمضان، آیت‌الله گلپایگانی در مسجد امام حسن عسکری(ع) قم سخنرانی نموده و با اشاره به جنایت‌های رژیم صهیونیستی و حمله این رژیم به بیمارستان‌ها و کشتار غیر نظامیان، صریحاً اعلام کرد: «اگر به ما اجازه بدهند، حاضریم تفنگ به دست گرفته به‌نفع برادران‌مان عازم جبهه شویم.»13مواضع آیت‌الله گلپایگانی نسبت به اسرائیل، بسیار تند و صریح بود که در اینجا تنها به چند نمونه اشاره شد.
ساواک در گزارش دیگری به‌تاریخ 1 فروردین 1357، درباره موضع‌گیری آیت‌الله گلپایگانی علیه رژیم صهیونیستی گزارش داد:

  انتشار اعلامیه آیت‌الله سید محمدرضا گلپایگانی در مورد حمله نیروهای اسرائیل به جنوب لبنان
روز 1 /1 /2537، آیت‌الله گلپایگانی اعلامیه‌ای در مورد تجاوز اسرائیل به جنوب لبنان و کشتار افراد بی‌گناه و تخریب اماکن و خانه‌های آن‌ها منتشر نموده و طی آن نوشته است: «ما ضمن تجلیل از فداکاری‌ها و جانبازی‌های مسلمانان غیور که از شرف و حیثیت خود دفاع می‌نمایند، این مصائب بزرگ را به حضرات علمای اعلام و برادران ایمانی و بازماندگان مقتولین جنوب لبنان تسلیت عرض می‌نمائیم. هنوز مسلمانان برای حوادث خونین قم و تبریز داغدار بوده‌اند که خبر فاجعه جنوب لبنان بار دیگر قلوب همه را جریحه‌دار نموده و مردم مسلمان را در این ایام عزادار ساخت.»14
..............................................
   پی نوشت‌ها
​​​​​​​‌1. آیه 81 سوره مبارکه مائده؛
2. آیت‌الله‌العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی(قد) به روایت اسناد ساواک، جلد دوم، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی، چاپ اول، 1385، ص 421؛
3. همان، ص 402؛       4. همان، ص 405؛           5. همان، ص 402؛
6. در گزارش این سازمان درباره جلسه مزبور و شیوه لغو آن آمده بود: «در اجرای اوامر صادره، اقدام و بدین‌وسیله عین اعلامیه خطی مورد نظر به پیوست تقدیم می‌گردد. ضمناً به استحضار می‌رساند که آیت‌الله گلپایگانی همان‌طور که در اعلامیه خود خاطرنشان ساخته، در نظر دارد، عصر روز جمعه پانزدهم جمادی‌الثانی که مطابق با 7 /6 /48 می‌باشد، در مدرسه فیضیه با شرکت علماء و روحانیون و طلاب علوم دینی و سایر طبقات مختلفه مردم، مراسمی برپا و عزای عمومی اعلام دارند. به استحضار می‌رساند که تشکیل این مراسم را ساواک در مدرسه فیضیه که محل اقامت طلاب و تنها محل مناسب برای تبلیغات طبقه روحانیون می‌باشد، مصلحت نمی‌داند و از طرفی ممانعت و جلوگیری از تشکیل این اجتماع نیز - با در نظر گرفتن اوامر صادره دال بر موافقت با توزیع اعلامیه و توجه خاص به تبلیغات عراق مبنی بر متهم نمودن ایران به طرفداری از صهیونیسم- نتیجه نامطلوبی به‌بار خواهد آورد. راهنمائی که برای تشکیل این اجتماع با کمترین شرکت‌‌کننده به نظر این ساواک می‌رسد، به شرح ذیل می‌باشد. عدم شرکت آقای شریعتمداری و نجفی به‌بهانه‌های منطقی و اکثر طلاب تابع آنان که برای استمزاج از شریعتمداری ساعت 20 روز جاری ملاقاتی به-عمل خواهد آمد. چون مدرسه فیضیه جزء موقوفات آستانه مقدسه می‌باشد، اصلح است، به‌وسیله آقای عصار اقدامی به‌عمل آورده شود که آقای تولیت با آیت‌الله گلپایگانی ملاقاتی در این زمینه نموده و گوشزد نماید، تشکیل این جلسه در مدرسه فیضیه که به‌نام شماست، ممکن است، با اقدامات افراد اخلال‌گر و ناراحت وضع دیگری را به وجود آورده و به پیشامدهای سوئی منجر گردد که مآلاً از جهت شرعی و مذهبی موجب ناراحتی شما خواهد شد و چون دخالت مأمورین انتظامی و دولتی نیز به صلاح نیست؛ لذا کنترل و مراقبت این مجلس خواه و ناخواه به عهده شخص شما خواهد بود و چنانچه تصور نمایند، از عهده این امر بر نخواهید آمد، به صلاح خواهد بود، قبلاً اقدامات لازم در این مورد به‌عمل آورید. ساواک نیز به‌طور محرمانه اقداماتی نماید که میزان شرکت‌کنندگان را به حداقل برساند. مقرر فرمائید نظریه عالی را با توجه به موارد اشاره‌شده فوق، امر به ابلاغ فرمایند.» رئیس ساواک قم (منبع: آیت‌الله‌العظمی حاج سید محمدرضا گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، همان، ص 419)
7. همان، ص 454؛                   8. همان، ص 417؛
9. همان، ص 414؛                   10. همان، ص 429؛
11. در ششم خردادماه 46 با شلیک مصری‌ها به هواپیمای متجاوز اسرائیل، جنگ در خاورمیانه شروع شد. در یازدهم خردادماه 46 دولت‌های مصر و اردن، آمریکا را متهم به مداخله در جنگ به‌نفع اسرائیل کردند؛ گرچه در ظاهر دولت آمریکا و انگلیس، مانند کشورهای آلمان غربی، ژاپن و ترکیه اعلام بی‌طرفی کردند؛ لیکن رادیو قاهره اعلام کرد: به‌علت مداخله آمریکا و انگلستان، مصر کانال سوئز را بست. به دنبال این واقعه، دولت بغداد که تهدید کرده بود، در صورت کمک غربی‌ها به اسرائیل، اعراب جریان نفت خود را به غرب قطع می‌کنند، جریان نفت خود را قطع کرد. در این ایام اوضاع به‌شدت رو به بحران نهاد و نگران‌کننده شد. تا آنکه در 15 خرداد همان سال که مصادف 26 صفرالمظفر 1387 بود، جنگ شش‌روزه اعراب و اسرائیل آغاز شد.
12. آیت‌الله العظمی گلپایگانی به روایت اسناد ساواک، همان، جلد سوم، ص 203؛
13. همان، ص 201؛
14. در بخش دیگری از این اعلامیه آمده است: «این وقایع از نقشه‌های صهیونیسم بین‌المللی ضد اسلام و کشورهای اسلامی، پرده برمی‌دارد و به همه هشدار می‌دهد که بیش از این ذلت و خواری تجاوزات اسرائیل را تحمل نکنند. اکنون برادران مسلمان ما در دست ارتش خون‌خوار یهود اسیر و از شرافت و ایمان و اخوت اسلامی صدها میلیون مسلمان یاری می‌طلبند و به زبان حال می‌گویند: «یا لَلْمسلمین»، کجا رفت غیرت و حمیت اسلامی شما؟ کجا رفت برادری و فداکاری شما؟ ای مسلمانان! چطور تحمل می‌کنید که یهود عنود بر شهر و نوامیس مسلمین مسلط شود؟ بعضی از سران دول اسلامی به‌جای آن که اَشداء علی الکفار باشند، با اسرائیل سازش داشته‌اند تا [اسرائیل] از فرصت استفاده کرده وحشیانه‌ترین جنایت‌ها را مرتکب شود؟ ...»(این اعلامیه در ص 485، ج 4، انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی درج شده است. همچنین: همان، ص 6) این اعلامیه‌ها به‌دلیل همکاری همه جانبه مردم و ایجاد ارتباط پنهان روحانیان جوان و جوانان شهرها به‌سرعت توزیع می‌شد و تقریباً به همه جای نقاط ایران می‌رسید. برای نمونه ساواک همدان در گزارشی به مرکز نوشت که امروز «1 /1 /37 تعدادی اعلامیه مضره به‌امضای شریعتمداری در مورد برگزار ننمودن عید و کمک مالی به مسلمانان لبنان و واقعه اخیر قم و تبریز و شماره حساب بانک پارس 1414 شعبه قم در قریه کوهانی و جهان‌آباد از توابع نهاوند پخش گردیده است. (انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک، مرکز بررسی اسناد تاریخی، کتاب چهارم، ص 6).