□  در نهضت عاشورا شاهد حضور گسترده زنان و دختران خاندان رسول‌خدا(ص) هستیم. این حضور از چه ابعادی قابل بررسی است؟
  حضور زنان در قیام بزرگ و تاریخی حضرت سیدالشهدا(ع) چه در مراحل آغاز حرکت، چه در طول مدت حرکت و چه در صحنه کربلا و حوادث پس از آن، برجسته و از ابعاد گوناگونی مانند شجاعت، رشادت، دلاورمردی، حیا و عفاف، پیام‌رسانی این نهضت بزرگ، دفاع از مقام امامت و ولایت و بسیاری ابعاد دیگر قابل بحث و بررسی است. در حقیقت می‌توان حضور زنان در این انقلاب بزرگ را بخش جداناپذیر آن دانست که بدون آن، تصویر کامل نخواهد بود.
نکته قابل تأمل درباره حضور زنان در نهضت حسینی، آن است که عده‌ای مانند حضرت زینب(س) با عفاف و حجاب خود در مدینه یا شهرهای دیگر، جزء پیام‌رسانان و شخصیت‌های برجسته این قیام تاریخی محسوب می‌شوند.
همین‌طور است. حضرت زینب(س) نقش مهم و تاریخ‌سازی در اسلام دارند. به‌اندازه‌ای که نمونه‌های مهم سبک زندگی را باید از آن‌حضرت یاد گرفت. حتی حضرت ام‌البنین(س) مادر حضرت عباس، عبدالله، جعفر و عثمان(ع) همراه کاروان نبودند؛ هم‌چنانکه ام‌سلمه به‌عنوان تنها همسر بازمانده رسول‌خدا(ص) در این قیام حضور نداشتند. برخی از این‌ها مأموریتی از جانب امام حسین(ع) داشتند که ناشر فرهنگ حسینی در جهان اسلام باشند.
همچنین آن‌طور که تحقیقات در زمینه عاشورا برای من مشخص کرده، در حرکت حضرت سیدالشهدا(ع) ۸۴ زن و دختر حضور دارند که نقش‌آفرین در طول حرکت، در صحنه و ماجراهای پس از آن هستند. این افراد نقش حمایتی و انگیزاننده نیز دارند؛ به‌طوری‌که همسران و پسران خود را تحریض و تشویق به جهاد و حمایت از امام می‌کنند؛ آن‌هم درحالی‌که آن‌ها در راهی قرار دارند که مسیر پرخطری است؛ راهی که کشته شدن در آن هست و حوادث بسیاری برای مردان و زنان رقم خورده است.
این اتفاقات را زنان حاضر در عرصه کربلا به‌خوبی می‌دانستند؛ زیرا امام زین العابدین(ع) فرموده‌اند: «من همراه پدرم، حضرت امام حسین(ع)، حرکت کردیم. پس در هیچ منزلی نزول نفرمود و از هیچ منزلی کوچ نکرد؛ مگر اینکه از حضرت یحیی‌بن زکریا(ع) و کشته شدن او یادی به میان می‌آورد.» در واقع امام حسین(ع) با این بیان و ذکر ماجرا و عاقبت حضرت یحیی(ع)، ‌فرجام راه را مشخص می‌کردند تا همه از آن آگاهی داشته باشند.
نقش دیگر زنان در طول این مسیر، آن بود که بخشی از نیازهایی که در طی حرکت ایجاد می‌شد، مرتفع کنند. کارهای درمانی، ‌تهیه غذا و اموری از این قبیل بر عهده زنان کاروان بود.
دفاع بانوی کربلا از امام زمان(عج)،‌ الگوی مهم زنان روززگار ماست
اما بخش قابل توجه حضور زنان به‌خصوص حضرت زینب(س) که در صحنه کربلا مشاهده می‌شود، این بود که فرزندان خود را تشویق می‌کردند تا پابه‌پای مردان، جان خود را سپر دفاع از حریم اسلام و اهل‌بیت(ع) کنند. بانوان حاضر در کربلا، چگونه با حفظ حجاب و عفاف خود این نقش مهم را در آن بیابان و در مقابل دشمن ایفا کردند؟
نمونه این اقدام شجاعانه با حفظ حیا و عفت را در عملکرد هانیه همسر عبدالله‌بن عمیر کلبی می‌توان مشاهده کرد؛ زن جوانی که مدت کمی از ازدواج او با عبدالله می‌گذشت؛ اما در میدان در کنار همسرش چنان رجز خواند و با سوز و بیان لطیف این نکته را بر بالای پیکر مجروح همسرش گفت: «بهشت بر تو مبارک باشد. سلام من را به رسول‌خدا(ص) و حضرت امیرالمؤمنین و حضرت زهرا(ع) برسان.»
این نوع اظهار حقیقت در وسط میدان کربلا، با آن بیان دقیق و سوز آن زن شجاع، عمرسعد را وحشت‌زده کرد که مبادا سربازان لشکرش به خود آمده و رهایش کنند. به‌همین دلیل بود که به نیروهای خود دستور داد که فوراً به آن زن حمله کنند. به این ترتیب هانیه با ضربه گرزی بر سرش، در کنار همسرش به شهادت رسید.
همچنین بانویی به‌نام قمر،‌ زنی است که وقتی لشکر عمرسعد، سر فرزندش را به سوی او پرتاب می‌کنند، می‌گوید: «ما چیزی را که در راه خدا داده‌ایم، پس نمی‌گیریم.» چنانکه این رفتار شجاعانه را از بحریه، مادر عمروبن جناده نیز مشاهده می‌کنیم.
به این ترتیب زنان در واقعه عاشورا نقش برانگیزاننده و تشویقی را بر عهده داشته و نمونه یک زن عفیف و دلیر را به نمایش گذاشته‌اند. همچنان که گاهی نیز باعث کندی اتفاقات می‌شوند؛ آن زمانی که شمر ملعون قصد جان امام سجاد(س)را کرد، حضرت زینب(س) مانع او شد و در اقدامی شجاعانه، مانند مادر بزرگوارش، حضرت زهرا(س)، جان خود را سپر دفاع از امام زمان خود کرد. در مجلس یزید و عبیدالله‌بن زیاد که لعنت خدا بر آن‌ها باد، نیز همین‌گونه اقدام کردند. این موارد بسیار مهم و قابل تأمل است تا زنان و دختران در دوران ما هم به زندگی و روش برخوردهای آن‌حضرت دقت کنند و از ایشان الگو بگیرند.
حفظ ارزش‌های عفاف و حجاب در صحنه عاشورا
□  یکی از مسائل و نکاتی که امام حسین(ع) و حضرت زینب(س) برآن تأکید کرده‌اند، ‌حفظ ارزش‌هایی مانند عفاف و حجاب است. نمونه اجرایی و عملی دفاع از حجاب را در چه مواردی در صحنه عاشورا می‌توان مشاهده کرد؟
حضرت زینب(س) ناشر فرهنگ عاشوراست. در واقع کربلا دو صفحه دارد و صفحه دوم کتاب عاشورا را آن‌حضرت رقم زده است. همان‌طور که اشاره کردید، یکی از مسائلی که امام حسین(ع) بر آن تکیه می‌کنند، حفظ حریم‌ها و ارزش‌ها؛ از جمله عفاف و حجاب است که به‌خصوص در برابر خانم‌ها بر آن تأکید می‌کنند.
وقتی امام حسین(ع) تنها شد، خطاب به زنان فرمود: «چادرهای‌تان را محکم بر کمر گره بزنید تا در افت و خیز و فرار کردن و آتش زدن خیمه‌ها، حجاب‌ها را حفظ کنید.»
در مجلس یزید ملعون هم، حضرت سکینه یا حضرت فاطمه صغری(س) پاسخ کوبنده‌ای به یزید داد که نشان‌دهنده حفظ حیا و عفاف از سوی آن بزرگان بود. ایشان فرمود: «آیا این عدالت است که زنان و دختران و کنیزکان تو در پس پرده عزت بنشینند و تو دختران پیغمبر(ص)  را اسیر کنی و پرده حرمت آنان را بدری و آنان را بر پشت شتران از این شهر به آن شهر بدون سرپرست و محرمی بگردانی؟» یکی از سفرای حاضر در مجلس یزید، خواست حضرت فاطمه صغری(ع) را به‌عنوان کنیز برای خود بگیرد که حضرت زینب(س) فرمود: «جان من و جان او» و چنان با او مقابله کرد: جرأت نزدیک شدن به آنها را نداشتند. این نوع حفظ حریم‌ها و ارزش‌ها را در عملکرد آن بزرگان بسیار مشاهده می‌کنیم.
عفاف در کلام و نگاه
□  می‌دانیم که عفاف بانوان و مردان عاشورا تنها در نوع پوشش ایشان خلاصه نمی‌شود. در سایر رفتارها آن بزرگان چه آموزه‌هایی از عفاف در کلام و نگاه وجود دارد؟
همین‌طور است. عفاف و حیای حضرت سیدالشهدا(ع) و سایر یاران آن‌حضرت اعم از زن و مرد تنها در پوشش آن‌ها نبود. آن‌ها در تمام مراحل، حفظ حریم‌ها و ارزش‌ها را به بهترین وجه ممکن به نمایش گذاشتند. عفاف در سخن گفتن داشتند و عفت کلام را حفظ می‌کردند؛ ‌هرچند که دشمن بسیار بدگو و بدزبان بود و با الفاظ رکیک و زننده سخن می‌گفت؛ اما در هیچ‌جا اتفاق نیفتاد که امام حسین(ع) و یاران آن‌حضرت از کلام زشت و زننده استفاده کنند.
آنها چه در سخن گفتن، ‌چه در سخنرانی و چه در رجز خواندن‌ها در وسط میدان مبارزه، حریم کلمات را حفظ می‌کردند، ‌الفاظ را شجاعانه و دلاورانه، با استفاده از کلمات زیبا ادا می‌کردند و نوعی گزیده‌گویی و زیباگویی در رجزها دیده می‌شود که نشان از عفت کلام آنان دارد. همچنین به‌جا سخن می‌گفتند و به هیچ عنوان پرده‌های شرم توسط آنان کنار زده نشد.
در عین حال روایت شده که «قله الاکل من العفاف» به این معنا که حتی شکم عفاف دارد. یاران امام حسین(ع) حتی این نکته را رعایت کرده‌اند.
در روزهای ماه محرم هزاران دختر شمع به دست را می‌بینیم؛ به‌خصوص در شام غریبان شاهد حضور تعداد زیادی از زنان و دختران در کوچه‌ها و خیابان هستیم؛ اما دریغا که نشانی از زنان بزرگ عاشورا را در ظاهر گروهی از آنها ببینیم!
زنان ما اگر به حضرت زینب(س) و به شهدای کربلا و در رأس آن‌ها حضرت سیدالشهدا(ع) ارادت دارند، باید عفاف و حجاب را از آن‌ها بیاموزند و در وهله اول با حجاب زینب‌گونه در جامعه حاضر شوند.
یزیدیان از ابتدای تاریخ با حجاب زنان مبارزه می‌کردند
□  چرا یزیدیان این اندازه با حجاب و پوشش زنان اهل‌بیت(س) مبارزه می‌کردند؟ حجاب آن بزرگان چه رمزی دارد که حتی با شهادت امام حسین(ع) از دست نرفت؟ چنانکه امروز هم، در تهاجم فرهنگی شاهد مبارزه دشمن با حجاب زنان و حیای مردان هستیم.
دشمن هر رفتاری را که موجب آزردگی‌خاطر شود، ‌انجام می‌دهد. لشکر عمرسعد، امام حسین(ع) را به شهادت رساند. وقتی باز هم شاهد شجاعت و ایستادگی زنان اهل‌بیت(س) بود، با حجاب آنان مبارزه کرد تا آنها را خارج‌شده از دین و غیرمسلمان نشان دهد و حرمت‌شان را بشکند.
امروز هم دشمن تهاجم فرهنگی را شروع کرده است. او می‌داند که قادر به جنگ فیزیکی نیست، از جنگ نرم و مبارزه با حجاب و عفاف استفاده می‌کند. بی‌حجابی، نشان‌دهنده ستیز با نظام اسلامی است. دشمن این دوران نظام اسلامی همان شمر و یزیدیان آن دوران هستند که با خاندان رسول‌خدا(ص) و حضرت امیرالمؤمنین(ع) کینه و دشمنی داشتند. حضرت فاطمه صغری(ع) روایت کرده که دشمن عمداً تلاش می‌کرد تا حجاب را از سر ما بردارد. امروز هم، دشمنان نظام اسلامی همین عمل را مرتکب می‌شوند.
تلاش همیشگی دشمنان اسلام برای بی‌عفت کردن زنان و مردان مسلمان
□  با این توضیحات می‌توان نتیجه گرفت که امروز هم ما در آزمون بزرگ تاریخ هستیم.
درست است. معادل اتفاقاتی که در سال ۶۱ هجری روی داد و شیوه‌های جنگی آن زمان، امروز هم استفاده می‌شود. این در حالی است که ما بالیده و روییده در فرهنگ عاشورا هستیم. انقلاب و فرهنگ عاشورای امروز ما مانند دیروز است. بنابراین لازم است که در فشارها، تنگناها و تحریم‌های اقتصادی و سیاسی خود را گم نکنیم.
چنانکه امام حسین(ع) فرمودند: «مردم بنده دنیا هستند و دین، نباتی است در دهان آن‌ها. تا مزه‌ای از آن می‌آید، دم از دینداری می‌زنند؛ اما همین که بنای آزمایش گذاشته شود، دینداران کم می‌شوند.» به این ترتیب باید توجه داشته باشیم که در تنگناهای اقتصادی و مشکلات دنیایی، دین خود را رها نکنیم.
□  گاهی عده‌ای نادانسته یا برای خوشایند گروهی، با دشمن هم‌صدا می‌شوند و حجاب را اختیاری عنوان می‌کنند تا راه گریزی برای افراد بی‌ایمان باز کنند.
بله. این عده در اثر بی‌توجهی، آب به آسیاب دشمن می‌ریزند و با او هم‌صدا می‌شوند. این افراد باید بدانند که مردان و زنان کربلا تا آخرین لحظه، عفت خود را حفظ کردند. امروز هم، اگر عده‌ای روسری و حجاب خود را بردارند، فردا به این اندازه هم اکتفا نمی‌کنند.
چنانکه مقام معظم رهبری بارها تأکید فرموده‌اند که اگر امروز مقداری عقب‌نشینی کردید، ‌فردا آن‌ها به این حد اکتفا نمی‌کنند. درست است که مسائل اقتصادی باید اصلاح شود؛ اما نباید به افتراق و در هم‌آمیختگی امور اقتصادی و سیاسی با مسائل مهم فرهنگی، مانند حجاب و عفاف بپردازیم.