معرفی کتاب
رؤیت هلال
کتاب ارزشمند «رؤیت هلال» دومین موضوع از طرح بزرگ «میراث فقهی» است که در پنج جلد و در هفت بخش و در حدود 4000صفحه میباشد که توسط حجتالاسلام والمسلمین رضا مختاری و محسن نوروزی به زبان فارسی در سال 1383ش تألیف گردیده است در آن علاوه بر آیات و روایات مربوط به رؤیت هلال، پژوهشهای عالمان و فقیهان شیعه و نیز پارهای از تحقیقات عالمان مذاهب دیگر در این موضوع، شناسایی، دستهبندی، تصحیح یا معرفی شده است.
ساختار کلی کتاب
بخش اول: آیات رؤیت هلال
مؤلف در مقدمه اولین بخش کتاب میفرماید: این بخش اختصاص دارد به تفسیر آیات رؤیت هلال، واژههای قمر، هلال(اهلّه)، شهر(شهور) که در آیات متعددی بهکار رفتهاند. از میان این آیات، از آن دسته که بهنوعی با سیر قمر، ثبوت اول ماههای قمری و مبحث ما ارتباط دارد، میتوان به آیه 185 بقره اشاره کرد و مؤلف در ادامه بعد از ذکر هفت آیه، به تفسیرهای مختلف در موردشان نیز اشاره کرده است.
بخش دوم: رسالههای رؤیت هلال
در باب دوم که سی رساله در رؤیت هلال از دوران شیخ مفید تاکنون در آن درج شده، از آغاز هر رساله از پیشینیان درباره مؤلف توضیحاتی داده شده است. علاوه بر این در مقدمهای که پس از پیشگفتار آمده، طی شش باب راجع به مسائل گوناگون رؤیت هلال بحث شده است.
بخش سوم: آرای فقیهان در رؤیت هلال
سومین بخش کتاب در بیان آرای فقها در باب رؤیت هلال میباشد. مؤلف نظر فقهی یکصد و ده نفر از فقهای امامیّه را در این قسمت بیان کرده است. این بیان مربوط به ذکر نام هر یک از این علما و ابوابی که در آنها به این موضوع پرداختهاند و ذکر جملات آنها در ابواب مذکور میباشد.
بخش چهارم: مباحث هیوی رؤیت هلال
در ابتدای چهارمین بخش کتاب که مربوط به مباحث هیوی و نظریات علمای هیأت در این زمینه میباشد، نظر دو نفر از دانشمندان بزرگ و آشنا به علم هیأت را از کتابهای آنها آورده است. اول ابوریحان بیرونی که به دوازده ماه سال شمسی و قمری اشاره کرده و توضیحات مفصّلی درباره آنها بیان کرده است. دیگر علّامه حسنزاده آملی که با اشاره به آیه 189 بقره و 5 یونس شروع شده و توضیحاتی راجع به اهمیت هلال و زمان آن و نیز آغاز ماههای قمری بیان نموده است.
بخش پنجم: مذاهب دیگر و رؤیت هلال
این بخش از کتاب مربوط به نگاه مذاهب دیگر به بحث رؤیت هلال است که دارای سه فصل میباشد.
1. آثار مستقل عامّه در رؤیت هلال که سه کتاب مهم را در بر گرفته است؛ به نامهای: اثبات الشهورالهلالیّة و مشکلة التوقیت الاسلامی، علم الفلک و علاقة بالتکالیف الشرعیة و ثبوت الشهر القمری بین الحدیثالنبوی و العلم الحدیث.
2. آثار مشتمل عامّه در رؤیت هلال که نظریات علمای بزرگی چون؛ محمدبن ادریس شافعی، عبدالسلام سحنونبن سعید تنوخی، اسماعیلبن یحیی مزنی، احمدبن علی حصاص رازی و علیبن محمدبن حبیب مارودی را از لابهلای کتابهای مختلف درآورده و بیان نموده است.
3. فاطمیان و رؤیت هلال که دو کتاب از فاطمیون بهنام الصوم عند الفاطمیین 1 و 2 آورده شده است.
بخش ششم: کتابشناسی رؤیت هلال،
در این بخش آثار مستقل امامیّه در رؤیت هلال و آثار مستقل عامّه در رؤیت هلال مورد بررسی قرار گرفتهاند.
بخش هفتم: احادیث رؤیت هلال.
از باب روایی، بحث رؤیت هلال دارای احادیث و روایاتی از معصومین(ع) میباشد که تکتک آنها ذکر و روایاتشان مشخص گردیده است.
خاتمه
در خاتمه کتاب ضمن بیان نکاتی اصلاحی، دو رساله که بعداً به دست مولف رسیده نیز به رسالههای مذکور اضافه شده است.