به گزارش خبرگزاری حوزه از مشهد مقدس، حضرت آیت‌الله سبحانی، پیامی به کنگره بزرگداشت پنجاهمین سال رحلت آیت‌الله‌العظمی سید محمدهادی میلانی(قد) در مشهد مقدس صادر کردند که متن آن  به این شرح است:
بسم‌الله الرحمن الرحیم
[یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَات ]

  آیت‌الله‌العظمی میلانی، فقیهی جامع و مرجعی آگاه
سخن گفتن درباره شخصی که در دایره فضائل، در نقطه مرکزی آن قرار داشت و همه خطوط فضیلت نسبت به آن یکسان بود، کار آسانی نیست. حضرت آیت‌الله‌العظمی میلانی(قد)، یکی از مصادیق این ضابطه است؛ ولی اگر نتوان به‌صورت جامع درباره ایشان سخن گفت، اما به مقدار میسور مطلوب و معقول است.
تکریم شخصیت‌ها چه در حال حیات و چه بعد از رحلت، بسیار سازنده است؛ زیرا سبب می‌شود که نسل حاضر به سمت آنان گرایش پیدا کند؛ زیرا با چشم خود می‌بیند که مثلاً بعد از پنجاه سال از درگذشت شخصیتی مانند مرحوم میلانی، علماء و دانشمندان دور هم گرد آمده‌اند و درباره عظمت علمی و خدمات اجتماعی او سخن می‌گویند؛ از این جهت یک نوع جاذبه در نسل جوان به علم و علما پدید می‌آید.
مثلث شخصیت
تحلیل شخصیت هر فردی بستگی دارد که، درباره مراحل سه‌گانه عمر او به‌صورت موجز سخن گفته شود؛ زیرا شخصیت او در این سه مرحله شکل می‌گیرد:
1. وراثت و اثر‌پذیری کودک از والدین؛
۲. شخصیت‌هایی که در پرورش علمی او اثرگذار بوده‌اند؛
۳. خدماتی که در جامعه انجام داده است.
اینک ما درباره سه موضوع به‌نحو فشرده سخن می‌گوییم:
مرحله نخست: وراثت و اثرپذیری از والدین
برای روشن‌شدن این عامل، لازم است درباره والدین حضرت آقای میلانی و موفقیت آن دو به‌صورت موجز سخن بگوییم. کافی است که بدانیم والد ایشان مرحوم آیت‌الله سیدجعفر میلانی است. او برای رسیدن به درجه اجتهاد، به نجف اشرف مهاجرت نمود و در حوزه‌های علمیه استوانه‌های فقه و اصول، حضور یافت.
ارتباط وی با نخستین استاد خود مرحوم آیت‌الله مامقانی، به‌حدی بود که آنگاه که مرحوم والدشان از دختر ایشان خواستگاری کرد، وی با کمال میل اعلام آمادگی نمود و بالأخره ایشان داماد مرحوم مامقانی شد. بنابراین آیت‌الله مامقانی پدر زن او و فرزند او آیت‌الله شیخ عبداللّه مامقانی صاحب رجال دایی ایشان است.
والد ایشان در تاریخ 11 رجب سال ۱۳۲۹ درگذشت و در حرم امامین کاظمین به خاک سپرده شد.
بنابراین، آیت‌الله میلانی در چنین خانواده‌ای پرورش یافته و مادر او به تقوا و ادب و وقار معروف بود و او میوه چنین شجره طیبه است.
مرحله دوم: اساتید اثرگذار
حضرت آیت‌الله میلانی در نجف اشرف بعد از طی مقدمات، در دروس خارج از افکار و تعالیم شخصیت‌های بسیار ممتاز زمان بهره گرفته است که برخی از آنها را می‌توان نام برد.
او فقه و اصول را از اساتید نامبرده در ذیل بهره گرفته:
آیت‌الله‌العظمی شیخ‌الشریعه اصفهانی (۱۳۳۹ م)؛
آیت‌الله‌العظمی میرزای نائینی (۱۳۵۵ م)؛
آیت‌الله‌العظمی شیخ محمدحسین اصفهانی (۱۳۶۱ م).
دوره‌های اصول و قسمت مهمی از کتب فقهیه را از محضر این اساتید بزرگ بهره برده است و فلسفه را از آیت‌الله حاج سیدحسین بادکوبه‌ای (۱۳۵۸ م)، علوم ریاضی را از محضر عالم بزرگوار سیدابوالقاسم خوانساری(ره) آموخته است و مبانی اخلاقی را از سیدعلی طباطبایی معروف به قاضی(ره) فرا گرفته است.
و علم کلام را از مرحوم شیخ محمدجواد بلاغی(ره) دریافته است. از این جهت از نظر عقل نظری و عقل عملی، در سطح بالایی بود. از این نظر گفته شده: «فقیه جامع».
مرحله سوم: خدمات علمی ـ اجتماعی در دوران مرجعیت:
در این بخش از آثار علمی او یاد می‌کنم.
1. محاضرات فی فقه‌الإمامیه (زکات در ۱ جلد)؛
۲. محاضرات فی فقه‌الإمامیه (خمس در ۱ جلد)؛
۳. محاضرات فی فقه‌الإمامیه (نماز مسافر در ۱ جلد)؛
۴. قادتنا کیف نعرفهم (زندگی امامان دوازده‌گانه در ۸ جلد)؛
۵. رسالة فی التأمین والیانصیب (رساله‌ای درباره بیمه و اوراق بخت‌آزمایی به زبان فارسی و عربی)؛
۶. تعلیقه علی العروة‌الوثقی؛
۷. محاضرات فی فقه‌الإمامیة (بیع در ۱ جلد).
اینها آثاری است که از آن مرجع در دوران اقامت خود از نجف و مشهد به تألیف آنها پرداخته و چاپ شده است و رسائل خطی دیگر دارد که در شرح حال زندگی ایشان مشروحاً گزارش شده است.
وی به پیروی از استادش شیخ محمدحسین اصفهانی، از قریحه شعری خوبی برخوردار بوده و از قریحه اولی خود در مدح اهل‌بیت(ع) بهره گرفت. اینک یک نمونه کوچک از آن نقل می‌کنیم.
وی خطاب به ولی‌عصر(عج) چنین می‌گوید:
إلی متی حیرتی وحتی متی         یطول النـوی ونداری الشجن
قـدیناک من غائب یُرتجـی           ومن حاضر فی القلوب استکن
یکی از ویژگی‌های آیت‌الله میلانی، ولای خاصّ او بود که در مجالس و محافل خود را به‌روشنی نشان می‌داد؛ حتی در اتاق اختصاصی خود، بالای سرش، تابلویی داشت که در آن دو سطر زیبا نقش بسته بود.
یا صاحب‌العصر والزمان(عج)
بالای سرم نام تو را نقش نمودم
یعنی که سر من به فدای قدم تو
علاوه بر آن، سرودهای ادبی و عربی او به‌خوبی گواه بر ولای عظیم او و نگارش کتابی به‌نام قادتنا در ۸ جلد، گواه این مسأله است.

   خدمات اجتماعی
آیت‌الله میلانی(قد) فقیهی بود در وسط اجتماع و درد و درمان را به‌خوبی می‌شناخت؛ لذا به‌تناسب زمان، خدمات عظیمی را انجام داده است که به برخی اشاره می‌شود.
اولاً، تدریس در حوزه‌های علمیه نجف و کربلا و اخیراً در مشهد مقدس. جلسه درس او در مسجد گوهرشاد، بسیار چشمگیر بود و صدها تن در آن شرکت می‌کردند. کسانی که در زمان حیات او را درک کرده‌اند، به این مسئله آگاهند.
بنای مدارس در مشهد و شهرهای دیگر؛ البته در مشهد مدارس فراوانی بود؛ اما از برنامه خاصی برخوردار نبودند. آیت‌الله میلانی مدارسی را تأسیس کرد و برنامه‌های صحیح و حساب‌شده و مستحکمی را برای آنها وضع نمود.
او نه‌تنها، اهتمام خود را به حوزه مشهد اختصاص می‌داد؛ بلکه حوزه‌های علمیه‌ای را در شهرهای دیگر منطقه خراسان بنیان نهاد.
علاوه بر تأسیس حوزه‌های علمیه، نسبت به مؤسسات خیریه اهتمام می‌ورزید.
در زندگانی او فصلی است به‌نام ملاقات با شخصیت‌هایی که از داخل و خارج به حضورشان می‌رسیدند. از آنجا که به زبان عربی تسلط کافی داشت، شخصیت‌هایی از یمن و مصر و سوریه به دیدار او می‌آمدند و ایشان سخنان ارزشمندی که همگی در مسیر تقریب بود، مطرح می‌نمود.

  مواضع سیاسی آیت‌الله میلانی
​​​​​​​سیاست به‌معنای تدبیر صحیح کشور اسلامی، موازی با داده‌های شریعت از شیوه‌های معصومان(ع) است ولذا در زیارت جامعه به این عنوان «وساسةالبلاد» توصیف شده‌اند.
و در زمان غیبت ولی‌اللّه‌الأعظم(عج) این مسئولیت متوجه علماء و فقهاست که در هر زمان مراقب امور جاری امت اسلامی باشند و هر موقع انحرافی در مدیران احساس کنند، آنها را راهنمایی کرده و اگر نتیجه نبخشید، قیام کنند.
فتوای میرزای شیرازی(قد) در سال ۱۳۰۹ هجری قمری، از همین مقوله است. او خرید و فروش و استعمال تنباکو را تحریم کرد و همین سبب شد که قرارداد استعماری با انگلستان فسخ شود.
مرحوم آیت‌الله شیخ فضل‌اللّه نوری، آنگاه که احساس کرد مدیران کشور خواهان مشروطیت منهای دیانت هستند، قیام کرد و تا پای دار، پایداری کرد.
استاد بزرگوار حضرت امام(قد) نیز پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی(قد) احساس مسؤلیت کرد و کراراً می‌گفت که دولت فعلی سوء نیت دارد و لذا قیام کرد و همه نوع رنج را تحمل نمود و ریشه فساد را برکند.
حضرت آیت‌الله میلانی(قد) از همین گروه است. مبارزات او در تمام این برهه‌ها روشن و مبرهن است. کسانی که بخواهند خدمات قلمی و بیانی و حتّی عملی او را از نزدیک مطالعه کنند، به دو کتاب زیر مراجعه نمایند:
1. اسناد انقلاب اسلامی، ج ۱؛
۲. آیت‌الله‌العظمی سید محمدهادی میلانی به روایت اسناد ساواک.
آنچه تحریر یافت، گوشه‌ای از ویژگی‌های آیت‌الله میلانی است و هرگز نمی‌توان به همه آنها حتی اشاره کرد:
هو البحر من این النواحی آتینه
فلجّته المعروف والجود ساحله
درگذشت ایشان، درگذشت یک فرد نبود. درگذشت شخصی بود که به‌تنهایی کار جمعی را انجام می‌داد.
شایسته است بگوییم:
       از شمار دو چشم یک تن کم          و از شمار خرد هزاران بیش
قم ـ مؤسسه امام صادق(ع)
جعفر سبحانی