آیین رونمایی از نرم‌افزار مجموعه آثار تولید شده آیت‌الله‌العظمی سبحانی (نسخه ۴) از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی(نور) و آغاز سال تحصیلی مرکز تخصصی علم کلام مؤسسه امام صادق(ع) ، با سخنرانی این مرجع تقلید و آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه کشور، 5 مهر برگزار شد.
حضرت آیت‌الله سبحانی، در این مراسم، با تأکید بر اهمیت ایجاد نهادهای علمی در حوزه علم کلام، اظهار کردند: باید بدانیم که مسأله ایجاد مرکز تخصصی کلام اسلامی یک ضرورت زمان بود و هر عصری اقتضائات و تقاضاهای خاص خود را دارد و نمی‌توان نسبت به شرایط و نیازهای فکری جامعه بی‌تفاوت بود؛ آیت‌الله فاضل(قد)  با درک خطر حرکت‌های الحادی که در کشور در حال شکل‌گیری بود، تأسیس مرکز کلام را یکی از ضرورت‌های اساسی برای دفاع از معارف دینی و اعتقادات اسلامی دانستند.
رئیس مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق(ع)، با اشاره به رشد و بالندگی این مراکز، افزودند: امام صادق(ع) در روایتی فرمودند: مراد از «زمان»، زمان فلسفی نیست؛ بلکه منظور، اوضاع و شرایط حاکم بر جامعه است. کسی که بر شرایط زمان خود آگاه باشد و نیازها را بشناسد، گرفتار انحراف نمی‌شود و می‌تواند مسیر صحیح را تشخیص دهد.
این مرجع تقلید با تبیین شرایط دوران امام صادق(ع) خاطرنشان کردند: در آن زمان برخی می‌گفتند: «ایمان داشتن کافی است و اگر معصیت هم بکنی، اشکالی ندارد»؛ اما متأسفانه چنین نگاهی ناقص و گمراه‌کننده است و امام صادق(ع) با درک خطر این جریان‌های فکری، خود پیشگام مقابله با آن شد و اهتمام جدی به آینده‌نگری و پاسخگویی به شبهات و انحرافات داشت.
حضرت آیت‌الله سبحانی ادامه دادند: امروز نیز باید از آن سیره درس گرفت؛ همان‌طور که قرآن کریم می‌فرماید: «وَأَعِدّوا لَهُم مَا استَطَعتُم مِن قُوَّةٍ»؛ یعنی هرچه می‌توانید برای آینده آمادگی فراهم کنید که این دستور تنها در عرصه نظامی محدود نمی‌شود؛ بلکه ناظر بر همه حوزه‌هاست و نشان‌دهنده اهمیت آینده‌نگری است.
ایشان با تأکید بر ضرورت توجه به برنامه‌ریزی بلندمدت در حوزه علمیه بیان کردند: ما باید بررسی کنیم که برای آینده چه تعداد مبلغ، محقق و استاد در عرصه‌های گوناگون نیاز داریم؛ اگر حوزه علمیه می‌خواهد، در فقه، در تفسیر، در کلام و در تبلیغ، پاسخگوی نیازهای دینی و فکری نسل‌های آینده باشد، باید امروز برای تربیت این نیروها برنامه‌ریزی دقیق و آینده‌محور داشته باشد.
معظم‌له اظهار کردند: اگر حوزه علمیه به این آینده‌نگری اهتمام بورزد، می‌تواند در برابر جریان‌های الحادی، شبهات نوپدید و نیازهای اعتقادی جامعه ایستادگی کند و رسالت تاریخی خود را در صیانت از معارف اهل‌بیت(ع) و هدایت نسل‌ها به‌خوبی ایفا نماید.

 هر کلاس درس حوزه علمیه یک سنگر دفاع از اعتقادات است
​​​​​​​آیت‌الله اعرافی نیز در این مراسم با اشاره به آیات سوره «اعلی» اظهار کرد: محور نخست رسالت امروز حوزه، بازتولید و تبیین معارف الهی و «بیدارسازی» جامعه است؛ همان شأن عظیم پیامبران(ع) که پس از آنان، به ائمه هدی(ع) و علما و حوزه‌های علمیه منتقل شده و استمرار تاریخی دارد.
مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: در سوره مبارکه «اعلی» خطاب‌هایی آمده که سه جمله‌ اصلی و سه ضلع بنیادین را برای تحقق رسالت الهی ترسیم می‌کند؛ خطاب‌هایی که مخصوص پیامبر؟ص؟ و هادی خلق است، نه صرفاً تکالیف عام.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه افزود: در این سوره آمده است: «سبح اسم ربک الاعلی»؛ پیامبر(ص)  باید تسبیح‌گوی پروردگار باشد؛ یعنی شرط اول، مقام تهذیبی و عبودیت است و این تهذیب نفس و مقام عبودیت، نخستین شرط هدایت است. شرط دوم، دریافت و آگاه‌سازی نسبت به آیات الهی است؛ زیرا آیات خدا به پیامبر؟ص؟ می‌رسد تا هادی بشر باشد. شرط سوم، فراگیری شیوه‌های صحیح اعلام پیام، یعنی حکمت و روش ادبی مناسب در ابلاغ دین است.
وی اظهار کرد: این سه ضلع (عبودیت/ تسبیح؛ علم/ آگاهی؛ روش/ حکمت) باید سرلوحه کار حوزه‌ها قرار گیرد: مقام اول، مقام تسبیح؛ مقام دوم، مقام علم و دانش که در حوزه وجود دارد و جلوه‌گر است و مقام سوم، روش و حکمت است که حوزه علمیه باید به ویژگی زمانه آگاه باشد و در این راستا حرکت کند. حوزه امروز در برابر امواج فکری و فرهنگی قرار دارد؛ بنابراین باید در همین سه ضلع، گام‌های اساسی بردارد.
مدیر حوزه‌های علمیه، با بیان اینکه آینده سخت‌تر با مسئولیت‌ها و مأموریت‌های بیشتری پیشِ روی طلاب و حوزه خواهد بود، از آنان خواست «آتش‌به‌اختیار» در مسیر ارشاد جامعه حرکت کنند؛ زیرا هر کلاس درس یک سنگر برای دفاع از اعتقادات است.
آیت‌الله اعرافی در بخش دیگری از سخنان خود تبیین کرد: کلام و فعالیت کلامی حوزه، باید در چند «دایره» کلان رقابت فکری حضور فعال داشته باشد:
- نخست، دایره درون‌مذهب برای پالایش فکر و مواجهه با انحرافات فکری؛
- دوم، دایره جهان اسلام که در آن باید معارف اهل‌بیت(ع) عرضه شود و با انواع اندیشه‌ها روبه‌رو شود؛
- سوم، دایره ادیان توحیدی که عرصه گفت‌وگوی عمیق و طرح مباحث بنیادین است؛
- چهارم، دایره ادیان و مکتب‌های شرقی به‌معنای عام؛
- پنجم، دایره فرادینی- از جمله مواجهه با الحاد نوین- که نیازمند پوشش جامع و تربیت متفکران برجسته است.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور تصریح کرد: حوزه علمیه قم در هر پنج دایره باید با منطق و کلام، کار خود را پیش ببرد و مرزهای کلام توسعه یابد.
آیت‌الله اعرافی درباره نسبت علم کلام با دیگر علوم گفت: مباحثی که در علوم پایه مطرح می‌شود، گاه «شبهه‌زا» است و به‌همین‌خاطر لازم است، رویکرد کلامی در علوم انسانی اسلامی اجرا شود.
عضو مجلس خبرگان رهبری، بر نقش «نظامات فلسفی و فلسفه مضاف» تأکید کرد و گفت: اینها روح علوم انسانی اسلامی‌اند؛ لذا فقیه باید موضعی دفاعی و تبیینی نسبت به اندیشه فقهی اتخاذ کند و در علوم بشری نیز، با نگاه فلسفی بررسی شود تا انطباق آن‌ها با مبانی اسلام روشن گردد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در ادامه، به فناوری‌های نو اشاره کرد و گفت: هوش مصنوعی با پیشرفت سنگینی که دارد، مسأله‌ساز است؛ مرزهای دانش را توسعه می‌دهد و در اعماق علوم نفوذ می‌کند و حوزه نباید در این عرصه عقب بماند.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه یادآور شد: هوش مصنوعی با علوم اسلامی، چندین نوع ارتباط دارد و حوزه باید هم در زمینه پژوهشی و هم در زمینه کاربردی، نسبت به آن فعال شود.
آیت‌الله اعرافی همچنین بار دیگر به ضرورت آمادگی آینده‌نگرانه حوزه اشاره و تأکید کرد: حوزه باید کمیت و کیفیت نیروی انسانی (مبلغ، محقق، استاد) مورد نیاز برای آینده را شناسایی و بر اساس آن برنامه‌ریزی کند.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور خاطرنشان کرد: تضعیف پایه‌های علمی و فقدان نگاه کلامی منطبق با تحول علوم و فناوری، می‌تواند موجب نفوذ شبهات و انحرافات گردد؛ از این‌رو ترکیب عبودیت، دانش و حکمت باید در خط مقدم اقدامات آموزشی، پژوهشی و تبلیغی حوزه قرار گیرد.
آیت‌الله اعرافی تصریح کرد: مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، در سال‌های اخیر اقدامات بسیار ارزشمندی را در حوزه هوش مصنوعی و به خدمت گرفتن آن در علوم اسلامی و انسانی رقم زده است و جا دارد، از حجت‌الاسلام والمسلمین بهرامی، رئیس این مرکز تقدیر و تشکر کرد.

گزارش: داوود مظاهری