عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی گفت: در قلمروی رسالت، اجتهاد وجود دارد؛ ولی ولایت که در باطن نبوت  است، در تاریخ بروز ندارد و عصر غیبت، عصری است که باطن نبوت ظهور می‌یابد و معرفت به آن افق می‌رسد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، ۲۹ مردادماه طی سخنانی در سوگواره «همایش ملی حفظ انسجام امت اسلامی در سیره و سنت پیامبر، امام حسن و امام رضا(ع)» که در بنیاد علمی- فرهنگی آستان قدس رضوی نمایندگی قم برگزار شد، به موضوع «هویت امت اسلام در عصر حضور امام و غیبت امامت» پرداخت و گفت: ائمه معصومین(ع) در مقطعی از تاریخ در حفظ امت یعنی میراث بزرگ جدشان پیامبر(ص) نقش آفریدند و قاعدتاً در مقاطع مختلف تاریخ سبب شده است تا عملکرد ایشان متفاوت باشد. از آنجا که نبی‌اکرم(ص) و ائمه(ع) نور واحد هستند و تفاوت عملکرد را نمی‌توان به غایت و تفاوت شخصیت ایشان بدانیم؛ بلکه باید به شرایط دوره زندگی ایشان برگردانیم.
این استاد حوزه و دانشگاه، با بیان اینکه صاحب جواهر در کتاب «جواهر» که فقهی است، در جلد هشتم صفحه ۳۵۳ و برخی صفحات دیگر آورده است که کلام ائمه(ع) مانند یک کلام واحد است که بعضی از آنها، برخی تعابیر دیگر را تفسیر و تبیین می‌کنند، اظهار کرد؛ حیات انسانی هم مانند یک متن است و برای فهم سنت و سیره ائمه(ع) وقتی کنشگر عاقل و واحد است، برخی علمکردها و سنت‌ها مبین و مفسر برخی سنت‌های دیگر است و به‌تعبیر رهبر انقلاب عملکرد ائمه(ع) عملکرد یک انسان ۲۵۰ ساله است.
وی تصریح کرد: تاریخ اسلام و مقاطع حیات را که یک تاریخ واحد است، به چند بخش می‌توان تقسیم کرد؛ اول مقطع تأسیس که زمان حضور پیامبر(ص) است؛ دوم مقطع بعد از رحلت پیامبر(ص) و دوره حیات ائمه(ع) است و سوم هم، دوره غیبت ائمه(ع) است و پس از آن، می‌توانیم به مقطع بعد از ظهور اشاره کنیم؛ در حال حاضر در مقطع سوم هستیم که می‌توان از لحاظ عقلی و نقلی در مورد آن اندیشید.
این استاد حوزه و دانشگاه، با بیان اینکه کنشگری پیامبر(ص) قطعاً در تعامل با فرهنگ جاهلیت تحول ایجاد کردند؛ لذا نیاز داریم به مقطع جاهلیت بپردازیم و بعد وارد مقطع تأسیس شویم، اضافه کرد: اهل حدیث، تاریخ‌نگاران، محدثان و متکلمان و ... هر کدام از منظر خود به این مقاطع تاریخی پرداخته‌اند و فلاسفه و عرفا هم در حدی به این مقطع پرداخته‌اند؛ عرفا دوره بعثت را دوره ظهور نور تام نبوت می‌دانند و ولایت در پرتو راه‌یابی به مخزن و معدن علم الهی و خُزان‌العلم است.
وی افزود: پیامبر(ص) در کنشگری تاریخ با استفاده از این علم که مظهر علم الهی است، کنشگری نمی‌کند؛ بلکه به‌اقتضای تاریخ انجام می‌شود؛ پیامبر(ص) در مواجهه با مردم به‌قدر عقول آنان داوری، قضاوت، تعامل و کنشگری دارد و مکلف به برخورد در همین سطح است؛ لذا گاهی بین رفتار و علم نبی(ص) و امام اختلاف رأی بین علما صورت گرفته است؛ شبیه آنچه در کتاب جاوید ایجاد شد.
حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا افزود: در قلمروی رسالت، اجتهاد وجود دارد؛ ولی ولایت که در باطن نبوت است، در تاریخ بروز ندارد و عصر غیبت، عصری است که باطن نبوت ظهور می‌یابد و معرفت به آن افق می‌رسد؛ فارابی در این موضوع، نبوت را مدینه فاضله می‌داند که نبی حضور و رهبری فرهنگ را برعهده دارد و بعد ممکن است، با جامعه‌ای مواجه شویم که کلمه توحید و فرهنگ آن، مرجعیت خود را دارد؛ ولی یکسری ارزش‌هایی که ریشه در جاهلیت و عصبیت دارد، در ذیل آن قرار می‌گیرند و به‌تدریج این مدینه فاضله را به مدینه فاسقه تبدیل می‌کند و اگر چنین مدینه‌ای تداوم بیابد، به مدینه ضاله تبدیل خواهد شد و فرهنگ اسلامی در آن به‌طور کلی از صحنه خارج شده و از بین خواهد رفت.
وی افزود: در تاریخ اسلام به‌دلیل غلبه فرهنگ الهی، نوعاً هیچ‌وقت شاهد بی‌دینی و مدینه ضاله عریان نیستیم؛ گرچه سکولاریزاسیون با حذف مدیریت امام رخ داده است و در تاریخ بشری از هبوط آدم به بعد، دنیاگرایی را داریم؛ ولی اینکه خودش را عریان نشان دهد، نداریم.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا تصریح کرد: با رحلت پیامبر(ص) و استقرار بنی‌امیه و بنی‌عباس قدرت‌هایی آمدند که پوشش دینی گرفتند و نتوانستند، خود را از ذیل فرهنگ اسلامی خارج کنند؛ در این جامعه امام منزوی شد که در سقیفه و در جریان ائمه بعدی دیدیم؛ ولی خلفا هم مجبور بودند، با عنوان خلیفه رسول‌الله(ص) کنشگری کنند؛ ابن‌خلدون این روش را سنت الهی ولی فارابی آن را مدینه فاسقه می‌داند. در چنین مقطعی که امام هست، ولی غیبت امامت را به‌دلیل تسلط خلفای فاسق شاهدیم، عملکرد ائمه(ع) برای فهم فقیه، بسیار مهم است؛ یعنی امام در جامعه حضور دارد؛ ولی خلافت ندارد و فقط کنشگری دارد که برای ما حجت است.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه عملکرد امام حسن و امام رضا(ع) دو فراز از تاریخ و چراغ راه برای زمانی است که نه امامت است و نه امام؛ به‌خصوص دوره غیبت کبری، گفت: فقه ما که از سنت و سیره ائمه(ع) درس می‌گیرد، با این نگاه می‌تواند کنشگری خود را در عصر غیبت کبری تبیین کند. ۲۵۰ سال بسیار پرفراز و نشیب است و هرکدام از ائمه(ع) شیوه خاصی را برگزیده‌اند که راه‌گشای علمای ما در دوره غیبت کبری است. وقتی حضرت مهدی موعود(عج) بیاید و باطن امامت ظهور یابد، سطح دیگری از تاریخ بشری و حیات عالم، رخ خود را نمودار خواهد کرد.
گزارش: سیدامیر سجادی