حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجعفر طبسی
هجدهم ماه ذی‌الحجةالحرام سالروز عیدالله الاکبر عید سعید غدیر است. روز پیوند رسالت با امامت و نبوت با وصایت و جانشینی بلافصل مولای متقیان و امام المجاهدین و شیخ المظلومین علی‌بن ابی‌طالب(ع).
مرحوم شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰ قمری) با سندی از محمدبن ابی‌نصر بزنطی نقل کرده که نزد امام رضا(ع)  بودیم و مجلس مملو از جمعیت بود. صحبت از غدیر به میان آمد؛ برخی آن را انکار کردند. حضرت فرمود: پدرم از پدرش نقل کرد که «إنّ یوم الغدیر فی‌السماء أشهر منه فی الارض؛ والله! لو عرف الناس فضل هذا الیوم بحقیقته لصافحتهم الملائکة فی کلّ یوم عشر مرّات، ولولا إنّی اکره التطویل لذکرت من فضل هذا الیوم وما اعطی الله فیه من عرفه ما لا یحصی بعدد»؛ یعنی روز غدیر در آسمان‌ها مشهورتر از زمین است؛ به‌خدا سوگند! اگر مردم فضیلت و حقیقت این روز را می‌دانستند، ملائکه هر روز ۱۰ مرتبه با آن‌ها مصافحه می‌کردند؛ اگر کلام طولانی نمی‌شد، از فضیلت این روز بسیار بیشتر می‌گفتم. (تهذیب الأحکام، ج 6، ص 24، اقبال‌الاعمال، ج 1، ص 468، بحارالانوار، ج 94، ص 118، وسائل‌الشیعه، ج 14، ص 388)
یکی از راه‌های شناخت صاحب غدیر توجه به فرازهای موجود در زیارت‌نامه‌های آن‌حضرت است که در این مقاله کوتاه به آن اشاره می‌شود.

  ۱. السلام علیک یا حجّة‌الله
مرحوم شهید اول در کتاب مزار صفحه ۷۵ این تعبیر را در زیارتنامه آن حضرت ذکر کرده است. (السلام علیک یا حجةالله)؛ حجت در لغت به‌معنی دلیل و راهنماست. حضرت به‌عنوان راهی به سوی الله شد و این تعبیر را نبی مکرم اسلام(ص) درباره آن حضرت به‌کار برده است.
جناب ابن‌عساکر دمشقی متوفی ۵۷۱ قمری شافعی مذهب، ۳ روایتی از صحابی رسول‌خدا(ص) انس‌بن مالک نقل کرده که فرمود: «انا وهذا حجةالله على خلقه» (تاریخ دمشق جلد ۴۵ صفحه ۲۳۵) و در روایتی دیگر فرمود: «انا وهذا حجةالله علی عباده» و در روایت سوم آمده است: «انا وهذا حجة على أمّتی یوم القیامة»حضرت هم در دنیا حجت است و هم در آخرت.

  ۲. السلام علیک یا امام الهدى
در این فراز از زیارت‌نامه، امام پرچمدار هدایت قلمداد شده است. ابوبرزه اسلمی می‌گوید: از رسول‌خدا(ص) شنیدم که فرمود: «إنّ علیاً رایةالهدى» (تاریخ دمشق جلد ۴۵ صفحه ۲۲۱) به تحقیق که علی(ع) پرچمدار هدایت است.

  ۳. السلام علیک ایّها الوصیّ
مرحوم شهید اول در کتاب المزار صفحه ۷۵ این تعبیر را در زیارتنامه آن حضرت ذکر کرده است. ابن‌عباس مفسر معروف از رسول‌خدا(ص) روایت کرده که در روز قیامت منادی ندا می‌دهد که: «هذا علی‌بن ابی‌طالب وصی رسول المسلمین» در حدیث یوم‌الدار نیز رسول‌خدا(ص) از امیرالمؤمنین(ع) به‌عنوان وصی یاد کرده است. عبدالله‌بن عباس از علی‌بن ابی‌طالب(ع) جریان یوم‌الدار را نقل کرده و می‌گوید: رسول‌خدا(ص) فرمود: «فایّکم یؤزانی على هذا الامر على ان یکون اخی وخلیفتی فیکم»؛ یعنی کدام‌یک از شما دعوت مرا می‌پذیرد تا در بین شما به‌عنوان برادر و جانشین من باشد. (تاریخ دمشق جلد ۴۵ صفحه ۳۸) ابن‌بریده از پدرش نقل کرده که رسول‌خدا(ص) فرمود: «لکلّ نبی وصی و وارث و ان علیا وصیی و وارثی». (تاریخ دمشق، ج 45، ص 299)

  ۴. السلام على المخصوص بالأخوّة
شهید اول(ره) در کتاب المزار از امام جعفر صادق(ع) این تعبیر را درباره امیرالمؤمنین(ع) به‌کار برده. تعبیر اخوّت و برادری بر سردر باب قبله آن‌حضرت نوشته شده: «السلام علیک یا أخا رسول‌الله». احادیث بسیار فراوانی در منابع اهل سنت وارد شده که پیغمبر اکرم(ص) تعبیر و لقب برادری را نسبت به علی(ع) داده است و خود حضرت نیز، این لقب را به خودش داده است. احمدبن حنبل متوفی ۲۴۱ در کتاب فضائل‌الصحابه صفحه ۲۲۳ از شخصی به‌نام عبّادبن عبدالله نقل می‌کند که از علی(ع) شنید که فرمود: «انا عبدالله واخو رسوله»؛ من بنده خدا و برادر رسول‌خدا هستم و احمد نیز، در صفحه ۲۲۷ از سعیدبن مسیّب نقل می‌کند که رسول‌خدا به آن‌حضرت فرمود: «أنت أخی وانا اخوک» و در حدیثی دیگر در صفحه ۲۳۶ پیغمبر اکرم(ص) به آن حضرت فرمود: بگو «انا عبدالله واخو رسوله لا یدّعیها بعدی الّا کذّاب».
نفی اخوت در روز بیعت
ابن‌قتیبه دینوری (متوفی ۲۷۶) در کتاب الامامه والسیاسه در حوادث روز بیعت می‌نویسد که علی را به‌زور از منزل جهت بیعت خارج کردند و نزد ابوبکر بردند و به او گفتند: بیعت کن! حضرت فرمود: اگر بیعت نکنم، چه کار می‌کنید؟ گفتند: به‌خدایی که شریک ندارد، گردنت را می‌زنیم. فرمود: «إذاً تقتلون عبدالله وأخو رسوله»؛ یعنی در این صورت بنده خدا و برادر رسول خدا را می‌کشید. عمر گفت: «امّا عبدالله فنعم وأما أخو رسوله فلا»؛ بنده خدا بله؛ ولی برادر رسول‌خدا نه. (الامامة والسیاسة صفحه ۲۰) شگفتا که امیرالمؤمنین(ع) را به‌عنوان برادر رسول‌خدا هم قبول نداشتند  و علناً با گفته پیغمبر اکرم(ص) به مخالفت برخاستند و نفی اخوت کردند.

  ۵. اخوت علی(ع) بر روی درب بهشت
حافظ‌بن عساکر دمشقی شافعی در کتاب تاریخ دمشق جلد ۴۵ صفحه ۴۶ و طبرانی در کتاب المعجم‌الاوسط جلد ۵ صفحه ۳۴۳، حدیثی را مسند از عطیةبن سعد عوفی از جابربن عبدالله انصاری نقل می‌کنند که رسول‌خدا(ص) فرمود: بر روی درِ بهشت نوشته شده: «لا اله الا الله، محمد رسول‌الله، علی أخو رسول‌الله قبل ان یُخلَق السماوات والارض بالفى عام». پس دو هزار سال قبل از آفریدن آسمان و زمین، نام امیرالمؤمنین(ع) به‌عنوان برادر رسول‌خدا(ص) بر روی درِ بهشت نقش بسته بود.

  6. السلام علی الصراط المستقیم
امام جعفر صادق(ع) از جدش امیرالمؤمنین(ع) به‌عنوان صراط روشن و مستقیم یاد می‌کند. (المزار، ص ۷۹)
حاکم حسکانی حنفی‌مذهب متوفی قرن پنجم، در کتاب شواهدالتنزیل جلد ۱ صفحه ۷۶ از جناب ابن‌عباس روایت کرده که رسول‌خدا(ص) به علی(ع) فرمود: «انت الطریق الواضح وانت الصراط المستقیم»؛ تو راه واضح و صراط مستقیم هستی.

  7. السلام على یعسوب‌الدین
این تعبیر را پیغمبراکرم(ص) به امیرالمؤمنین(ع) داده. حاکم حسکانی حنفی‌مذهب در ذیل آیه «اهدنا الصراط المستقیم»، از ابن‌عباس روایت کرده که رسول‌خدا(ص) به آن‌حضرت فرمود: «وانت یعسوب المؤمنین»؛ یعنی تو رئیس مؤمنین هستی. (شواهدالتنزیل جلد ۱ صفحه ۷۶)

  8. السلام على «صالح المؤمنین»
بدون تردید «صالح المؤمنین» معنا و مفهوم وسیعی دارد و شامل همه مؤمنان صالح و با تقوا می‌شود اما مصداق اتمّ و اکمل آن در اینجا، وجود مبارک امیرالمؤمنین علی(ع) است. حاکم حسکانی حنفی‌مذهب در کتاب شواهدالتنزیل جلد ۲ صفحه ۳۴۱ با سندی از رسول‌خدا(ص) روایت نقل کرده که «صالح المؤمنین» علی‌بن ابی‌طالب(ع) است. حذیفة‌بن یمان صحابی بزرگ رسول‌خدا(ص) می‌گوید: بر رسول‌خدا(ص) داخل شدم؛ حضرت فرمود: «وصالح المؤمنین»، علی‌بن ابی‌طالب(ع) است. (شواهدالتنزیل جلد ۲ صفحه ۳۴۱) ابن‌عباس مفسّر معروف می‌گوید: «هو علی‌بن أبی‌طالب». (همان)

  9. السلام علیک یا أمیرالمؤمنین
بدون هیچ تردیدی لقب امیرالمؤمنین(ع) از میان تمام ائمه(ع) تنها مخصوص امام علی(ع) است و این لقب را نبیّ مکرّم اسلام(ص) به آن‌حضرت داده است. ابن‌عساکر دمشقی شافعی‌مذهب در کتاب تاریخ دمشق جلد ۴۵ صفحه ۲۴۸ روایتی را مسند از سعیدبن جبیر از ابن‌عباس از رسول‌خدا(ص) نقل کرده که فرمود: «هذا علی‌بن ابی‌طالب وصی رسول المسلمین وامیرالمؤمنین وقائد الغرّ المحجّلین فی جنّات النعیم»؛ یعنی این علی‌بن ابی‌طالب(ع) جانشین پیامبر مسلمانان و امیرمؤمنان و پیشوای نورانیان در بهشت است. خطیب بغدادی در تاریخ بغداد جلد ۱۱ صفحه ۱۱۲ و ذهبی در میزان‌الاعتدال، جلد ۲ صفحه ۳۱۳ همین روایت را نقل کرده است. خوارزمی حنفی‌مذهب متوفی ۵۶۸ در کتاب المناقب صفحه ۳۰۳ با سندی از علی(ع) نقل کرده که خداوند در شب معراج در محلی به‌نام «سدرةالمنتهی» به رسول‌خدا(ص) وحی کرده که من علی(ع) را وصی و خلیفه تو قرار دادم؛ پس او را جانشین خود قرار ده. در ادامه حدیث این‌گونه آمده: به‌درستی و به‌حق که تنها او برازنده لقب امیرالمؤمنین است و چنین لقبی برای احدی قبل از او و بعد از او نخواهد بود: «هو امیرالمؤمنین حقّاً حقّا لم ینلها أحد قبله ولیست لأحد بعده».
مرحوم شهید اول در کتاب المزار صفحه ۱۰۹ در ذکر زیارت مخصوص آن حضرت در روز غدیر، تعبیر امیرالمؤمنین را بیان کرده است: «السلام علیک یا امیرالمؤمنین وسیدالوصیّین ووارث علم‌النبیین».

  10. السلام علیک أیّها النبأ العظیم
مرحوم شهید اول در کتاب المزار صفحه ۱۱۰ می‌نویسد: «السلام علیک أیّها النبأ العظیم الذی هم فیه مختلفون». حاکم حسکانی حنفی‌مذهب در کتاب شواهد‌التنزیل جلد ۲ صفحه ۴۱۸ با سندی از ابی‌حمزه ثمالی نقل می‌کند که از امام باقر(ع) درباره «عم یتساءلون عن النبأ العظیم» پرسیدم؛ حضرت فرمود: علی(ع) به یارانش می‌گفت: «أنا والله النبأ العظیم»؛ به‌خدا سوگند که من همان خبر عظیمی هستم که در مورد من همه امت‌ها با هم اختلاف پیدا کردند و به خدا سوگند که خداوند خبر عظیم‌تری از من ندارد و به او سوگند که خداوند آیه و نشانه‌ای بزرگتر از من ندارد.

 11. السلام علیک یا سیّدالمسلمین ویعسوب المؤمنین وامام المتقین
این فراز از زیارت‌نامه را مرحوم شهید اول در کتاب المزار صفحه ۱۱۰ نقل کرده است. ابن‌عساکر شافعی‌مذهب در تاریخ دمشق جلد ۴۵ صفحه ۲۴۸، با سندی به‌نقل از ابن‌عباس نقل می‌کند که رسول‌خدا(ص) فرمود: این علی‌بن ابی‌طالب(ع) جانشین فرستاده پروردگار جهان و امام با تقوایان است.

​​​​​​​  12. السلام علیک یا قسیم الجنه
این لقب منحصر به آن حضرت است. محمد‌بن منصور می‌گوید: نزد احمدبن حنبل بودیم. شخصی به او گفت: نظرت درباره حدیث روایت‌شده از علی(ع) چیست که فرمود: من تقسیم‌کننده جهنم هستم. احمدبن حنبل گفت: چه چیزی را انکار می‌کنید؟ مگر ما از پیامبر(ص) نقل نکردیم که به علی فرمود: هیچ‌کس جز مؤمن علی را دوست ندارد و هیچ‌کس جز منافق، علی را دشمن نمی‌داند. گفتیم: بله؛ گفت: مؤمن کجاست؟ گفتیم: در بهشت؛ گفت: منافق کجا است؟ گفتیم: در آتش. گفت: پس علی تقسیم‌کننده آتش جهنم است. (طبقات الحنابلة صفحه ۳۲۰؛ کفایةالطالب، صفحه ۲۲؛ المنهج الاحمد فی طبقات اصحاب احمد، جلد ۱ صفحه ۱۳۰) و عبایة‌بن ربعی می‌گوید: از علی شنیدم که فرمود: أنا قسیم النار یوم‌القیامة أقول هذا لی وهذا لک. (المعرفة والتاریخ، ج 2، ص 764، تاریخ دمشق، ج 45، ص 227).