آیت‌الله‌العظمی مظاهری در سلسله دروس اخلاقی با موضوع «شرح چهل حدیث اخلاقی» مطالب شنیدنی و خواندنی ارائه نموده‌اند که بخش اول آن با عنوان«گناهان تازه، تازه، بلاهای تازه، تازه» در شماره 794 تقدیم‌گردید.
ادامه این به شرح ذیل تقدیم نگاه شما خوبان می‌گردد.

  «تجسّم عمل» یا «تناسخ»
گاهی «تجسّم عمل» با «تناسخ» اشتباه گرفته می‌شود. «تناسخ» شبهۀ غلط و نامربوطی است که بر اساس آن می‌گویند: روح انسان، بعد از مرگ وارد بدن دیگری می‌شود؛ اگر آدم خوبی باشد، در بدن انسان صالح و خوبی می‌رود و چنانچه بد باشد، داخل بدن یک انسان بد خواهد شد. تناسخ به این معنا غلط است. به قول صدرالمتألهین: برگشت فعل به قوه محال است؛ امّا نوعی تناسخ داریم که مورد امضای قرآن است. آن تناسخ چیست؟ آن است که انسان به‌جای اینکه کامل بشود و در قیامت بگوید: [هاؤُمُ اقْرَؤُا کِتابِیَهْ]1، اعمال بد او بر هویتش اثر می‌گذارد و هویت انسانی وی را به هویت حیوانی مبدّل می‌سازد.2
از دیدگاه قرآن و روایات، سه گونه «تجسّم عمل» داریم. یک «تجسّم عمل» در دنیا و یک «تجسّم عمل» در آخرت و نوع سوّم آن، هم در دنیا و هم در آخرت است.
   نوع اوّل تجسّم عمّل که مربوط به دنیاست، آن است که تمام اعمال آدمی - خوب یا بد - در زندگی دنیایی او تأثیر دارد. کارهای نیک او موجب پیدایش حیات طیّب و زندگی سالم و با‌ارزش می‌شود و کارهای بد و ناشایست هر شخصی، زندگی ناسالم و بی‌ارزش برایش خواهد ساخت: [مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی‌ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُون].3
نوع دوّم «تجسّم عمل» مربوط به آخرت است؛ به این معنی که اعمال هر انسانی، دارای یک صورت ملکوتی است و همه‌جا او را همراهی می‌کند. اعمال خوب به‌صورت مونس خوب و اعمال بد به‌شکل همراه بد، ظاهر و مجسّم خواهد شد.
قرآن کریم می‌فرماید: [فَمَنْ‌ یَعْمَلْ‌ مِثْقالَ‌ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ]؛4 نمی‌فرماید که جزایش را می‌بیند؛ بلکه خود عمل را می‌بیند. یعنی در برزخ، شب اول قبر و در قیامت، عمل خویش را می‌بیند. از قرآن فهمیده می‌شود، بهشت الآن موجود است: [أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقینَ]؛5 امّا نعمت‌های بهشتی را خود بندگان با اعمال صالح به بهشت می‌فرستند. قرآن می‌فرماید که به اهل بهشت خطاب می‌شود: [کُلُوا وَاشْرَبُوا هَنیئاً بِما أَسْلَفْتُمْ‌ فِی‌ الْأَیَّامِ‌ الْخالِیَةِ]؛6 بخورید و بیاشامید، نوش جانتان! اینها را خودتان فرستاده‌اید.
آتش جهنّمش هم همین است؛ خدا جهنّم دارد و الآن مخلوق است؛ امّا تبعات جهنّم و عذاب‌های آن، مال خدا نیست و مربوط به اعمال بندگان است؛ از این‌رو به آنها خطاب می‌شود: [ذلِکَ‌ بِما قَدَّمَتْ‌ أَیْدیکُم].7 در آیۀ دیگر می‌فرماید: [یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَکُمْ وَأَهْلیکُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجارَةُ]؛8 خودت این آتش را فراهم کرده‌ای! آتش درون تو جهنّم می‌شود. این آتش در دنیا در درون انسان است و کار نمی‌کند؛ ولی در قیامت کارساز می‌شود.
  تجسّم عمل یک نیروی کنترل‌کننده برای انسان است و اگر کسی بی‌تفاوت نباشد، توجه داشته باشد که اعمالش چه تجسّمی دارد، حتماً متنبّه می‌شود.
..............................................
   پی نوشت‌ها‌
1. حاقه، ۱۹؛
2. ر. ک: الحکمة المتعالیه فی الاسفار العقلیة الاربعه، ج ۹، ص ۲تا۶ و ۱۳تا۲۲؛
3. نحل، ۹۷؛               4. زلزله، ۷؛
5. آل‌عمران، ۱۳۳؛                   7. حاقه؛
8. آل‌عمران، ۱۸۲؛