گناهانی که بلا نازل می‌کند
گناهانی که سبب نزول بلاست سه گناه است:
خدایا! بیامرز برای من آن گناهانی را که پرده حرمت را می درد، خدایا! بیامرز برای من آن گناهانی را که کیفرها را فرو می بارند، خدایا! بیامرز برایم گناهانی را که نعمتها را دگرگون می سازند، خدایا! بیامرز برایم آن گناهانی را که دعا را باز می دارند، خدایا! بیامرز برایم گناهانی که بلا را نازل می کند، خدایا! بیامرز برایم همه گناهانی را که مرتکب شدم، و تمام خطاهایی که به آنها آلوده گشتم.
اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَهْتِکُ الْعِصَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ الدُّعَاءَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنْزِلُ الْبَلاَءَ اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِی کُلَّ ذَنْبٍ أَذْنَبْتُهُ وَ کُلَّ خَطِیئَةٍ أَخْطَأْتُهَا
شرح دعا:
گناهانی که سبب نزول بلاست سه گناه است:
۱- بی توجهی به فریادخواهی محزون دل سوخته.
۲- ترک کمک به ستمدیده.
۳- ضایع کردن امر بمعروف و نهی از منکر (۱).
۱- بی توجهی به فریادخواهی محزون دل سوخته
اخلاق و عاطفه اقتضا می‌کند که انسانی که دچار زیان مالی می‌شود، یا یکی از عزیزان خود را از دست می‌دهد، یا به مصیبت و رنجی دیگر مبتلا می‌گردد و از برادران دینی خود برای رفع حزن و اندوه و غصه و رنج خود فریادخواهی می‌کند، به کمک او بشتابند و در کاهش آلام و رنج هایش به او یاری دهند.
آنان که فریاد محزونان و دل سوختگان را بشنوند و به کمک آنان برنخیزند، نه این که مسلمان، بلکه از دایره آدمیّت و انسانیت بیرونند.
تو کز محنت دیگران بی غمی
نشاید که نامت نهند آدمی (۲)
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
مَنْ أَصْبَحَ لَایَهْتَمُّ بِأُمُورِ المُسْلِمِینَ فَلَیْسَ بِمُسْلِمٍ (۳) .
کسی که صبح کند و به امور مسلمانان اهتمام نورزد مسلمان نیست.
برنامه کمک رسانی به یکدیگر و توجّه به امور مسلمانان و به ویژه رسیدگی به فریاد فریاد خواهان، دستور حضرت حق و سفارش پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و امامان بزرگوار علیهم السلام است.
امام صادق علیه السلام فرمود:
کسی که رنج و غصه ای را از مؤمنی برطرف کند، خدا رنج و غصه آخرت او را برطرف می‌کند و با دل خنک از قبرش درآید. و کسی که گرسنگی مؤمنی را بزداید، خدا او را از میوه بهشت بخوراند. و کسی که با شربت آبی مؤمن تشنه را سیراب کند، خدا او را از رحیق مختوم سیراب فرماید (۴) .
همچنین آن حضرت فرمود:
هرکس به فریاد برادر مؤمن غصه دار و تشنه‌اش به هنگام سختی و رنجش برسد، غصه‌اش را برطرف کند و او را برای رسیدن به حاجتش یاری دهد، خدا از جانب خود هفتاد و دو رحمت برایش بنویسد که یکی از آن هفتاد و دو رحمت را در دنیا برای اصلاح امور زندگیش پیش اندازد و هفتاد و یک رحمت را برای ترس و هول قیامتش ذخیره کند (۵) .
۲- ترک کمک به ستمدیده
برنامه کمک به مظلوم و یاری دادن به کسی که مورد ستم واقع شده، به اندازه ای در اسلام حائز ارزش و اهمیت است که امیرالمؤمنین علیه السلام در دقایق آخر عمرش در شب بیست و یکم ماه رمضان، در ضمن سفارش و وصیّتش به فرزندان فرمودند:
کُونَا لِلظَّالِمِ خَصْماً وَلِلْمَظْلُومِ عَوْناً (۶) .
دشمن ستمکار و یار ستمدیده باشید.
آری، این زیباترین شعار اسلام و شعار عملی مؤمن در برابر ظلم و ظالم، و نسبت به مظلوم و ستمدیده است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
مَنْ أَخَذَ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَالِمِ کانَ مَعی فِی الجَنَّةِ مُصاحِباً (۷) .
هرکس حق مظلوم را از ظالم باز ستاند، همنشین من در بهشت است.
حضرت علی علیه السلام فرمود:
هنگامی که ستمدیده ای را دیدی او را بر ضد ستمکار یاری ده (۸) .
و نیز آن حضرت فرمود:
أَحْسَنُ العَدْلِ نُصْرَةُ المَظْلُومِ (۹) .
نیکوترین عدل، یاری رساندن به ستمدیده است.
امام صادق علیه السلام فرمود:
هیچ مؤمنی نیست که مؤمن ستمدیده ای را یاری دهد، مگر این که یاری دادنش از روزه یک ماه، و اعتکافش در مسجد الحرام برتر است. و هیچ مؤمنی نیست که برادر مؤمنش را یاری دهد، در حالی که قدرت یاری دادن داشته باشد، مگر این که خدا در دنیا و آخرت یاریش دهد. و هیچ مؤمنی نیست که برادر مؤمنش را در حالی که توانایی یاری دادن به او را دارد واگذارد، مگر این که خدا او را در دنیا و آخرت واگذارد (۱۰) .
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
خدای عز و جل می‌فرماید: سوگند به عزّت و جلالم، قطعاً در دنیا و آخرت از ستمکار انتقام می‌گیرم و یقیناً از کسی که ستمدیده ای را ببیند و قدرت بر یاری او داشته باشد و او را یاری ندهد انتقام خواهم گرفت (۱۱) .
۳- ضایع کردن امر به معروف و نهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر، دو فریضه مهم از فرائض الهی، و دو برنامه واجب از واجبات دینی است که اجرایش بر کسی که واجد شرایط است- یعنی معروف و منکر را می‌شناسد و خود آراسته به معروف و دور از منکر است- لازم و حتمی است و ترک و ضایع کردن این دو فریضه، گناهی بزرگ و سبب نزول بلاست.
امر به معروف و نهی از منکر، بزرگ ترین محور دین و حقیقت بسیار مهمی است که همه انبیا به خاطر برپا داشتنش، مبعوث به رسالت شده‌اند.
اگر بساط این دو فریضه برچیده شود، و علم و عمل به آن از بین برود، حرکت نبوت تعطیل می‌شود و دین به نابودی می‌رسد و گمراهی همه را می‌گیرد و نادانی و جهالت شیوع پیدا می‌کند و فساد به همه امور مردم سرایت می‌یابد و شهرها رو به خرابی می‌رود و انسان‌ها به چاه هلاکت می‌افتند.
قرآن می‌فرماید:
وَلْتَکُن مِنْکُمْ أُمَّةٌ یَدْعونَ إِلَی الْخَیْرِ وَیَأْمُرونَ بِالْمَعْروفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحونَ (۱۲) .
از شما ملّت اسلام باید گروهی باشند که همه را به خیر دعوت کنند و امر به معروف و نهی از منکر نمایند، اینان که به امر به معروف و نهی از منکر اقدام می‌کنند، همان رستگارانند.
وَالمُؤْمِنونَ وَالمُؤْمِناتُ بَعْضُهُم أَوْلِیآءُ بَعْضٍ یَأمُرُونَ بِالمَعْروفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ المُنْکَرِ (۱۳) .
مؤمنان و مؤمنات دوستان یکدیگرند امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند.
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود:
لَتَأمُرُنَّ بِالمَعروفِ وَلَتَنهَوُنَّ عَنِ المُنْکَرِ أَو لَیُسَلِّطَنَّ اللَّهُ عَلیکُم شِرارَکُم ثُمَّ یَدعُو خِیارُکم فلا یُستَجابَ لَهُم (۱۴) .
شما مردم باید امر به معروف و نهی از منکر کنید وگرنه خدا اشرارتان را بر شما چیره می‌سازد، پس خوبانتان دعا می‌کنند ولی دعایشان مستجاب نمی‌شود.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود:
از نشستن در جادّه‌ها که محل رفت و آمد مردم است بپرهیزید. گفتند: ما را از آن چاره ای نیست چون مجالس گفتگوی ماست. فرمود: اگر چاره ای ندارید پس حق جاده را رعایت کنید. گفتند: حق جادّه چیست؟ فرمود: فروپوشی چشم از نامحرم، خودداری از آزار مردم، پاسخ سلام و امر به معروف و نهی از منکر (۱۵) .
و نیز آن حضرت فرمود:
همه سخنان انسان به زیان اوست نه به سودش، مگر امر به معروف و نهی از منکر و ذکر خدا (۱۶) .
امام باقر علیه السلام فرمود:
خدا به شعیب وحی کرد: از قوم تو صد هزار نفر را عذاب می‌کنم، چهل هزار نفر از اشرار و شصت هزار نفر از خوبان. گفت: پروردگارا، عذاب اشرار در جای خود صحیح است، خوبان چرا؟ خدا وحی فرمود: خوبان، نسبت به اشرار خیرخواهی نکردند و از بدی‌ها بازشان نداشتند و به آنان اعتراض نکردند و به خاطر خشم من بر آنان خشم نگرفتند (۱۷) .
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
مردی از قبیله خثعم خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله رسید و گفت: ای رسول خدا، مرا خبر ده بهترین برنامه اسلام چیست؟ فرمود: ایمان به خدا. گفت: پس از آن؟
فرمود: صله رحم. پرسید: بعد از آن؟ فرمود: امر به معروف و نهی از منکر.
پرسید: کدام عمل نزد خدا مبغوض‌تر است؟ فرمود: شریک انگاشتن برای خدا.
گفت: پس از آن؟ فرمود: قطع رحم. پرسید: بعد از آن؟ فرمود: امر به منکر و نهی از معروف (۱۸) .
پی نوشت ها:
(۱). «وَالذُّنُوبُ الَّتِی تُنْزِلُ الْبَلاءَ تَرْکُ إِغَاثَةِ الْمَلْهُوفِ وَتَرْکُ مُعَاوَنَةِ الْمَظْلُومِ وَتَضْیِیعُ الأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَر» . معانی الأخبار: ۲۷۰؛ وسائل الشیعة: ۱۶/ ۲۸۲، باب ۴۱، حدیث ۲۱۵۵۶.
(۲). گلستان <<سعدی>> : حکایت ۱۰.
(۳). الکافی: ۲/ ۱۶۳، باب الاهتمام بأمور المسلمین، حدیث ۱؛ وسائل الشیعة: ۱۶/ ۳۳۶، باب ۱۸، حدیث ۲۱۷۰۵.
(۴). «عَنْ مِسْمَعٍ أَبِی سَیَّارٍ قَال: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ کُرْبَةً نَفَّسَ اللَّهُ عَنْهُ کُرَبَ الآْخِرَةِ وَخَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَهُوَ ثَلِجُ الْفُؤَادِ وَمَنْ أَطْعَمَهُ مِنْ جُوعٍ أَطْعَمَهُ اللَّهُ مِنْ ثِمَارِ الْجَنَّةِ وَمَنْ سَقَاهُ شَرْبَةً سَقَاهُ اللَّهُ مِنَ الرَّحِیقِ الْمَخْتُومِ» . الکافی: ۲/ ۱۹۹، باب تفریج کرب المؤمن، حدیث ۳؛ وسائل الشیعة: ۱۶/ ۳۷۱، باب ۲۹، حدیث ۲۱۷۹۲.
(۵). «عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام یَقُولُ: مَنْ أَغَاثَ أَخَاهُ الْمُؤْمِنَ اللَّهْفَانَ اللَّهْثَانَ عِنْدَ جَهْدِهِ فَنَفَّسَ کُرْبَتَهُ وَأَعَانَهُ عَلَی نَجَاحِ حَاجَتِهِ کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُ بِذَلِکَ ثِنْتَیْنِ وَسَبْعِینَ رَحْمَةً مِنَ اللَّهِ یُعَجِّلُ لَهُ مِنْهَا وَاحِدَةً یُصْلِحُ بِهَا أَمْرَ مَعِیشَتِهِ وَیَدَّخِرُ لَهُ إِحْدَی وَسَبْعِینَ رَحْمَةً لأَفْزَاعِ یَوْمِ الْقِیَامَةِ وَأَهْوَالِهِ» . الکافی: ۲/ ۱۹۹، باب تفریج کرب المؤمن، حدیث ۱؛ وسائل الشیعة: ۱۶/ ۳۷۰، باب ۲۹، حدیث ۲۱۷۸۹.
(۶). نهج البلاغة: ۴۲۱، حکمت ۴۷.
(۷). أعلام الدین: ۱۸۴؛ بحار الأنوار: ۷۲/ ۳۵۹، باب ۸۱، حدیث ۷۴.
(۸). <<إذا رأیتَ مظلوماً فأعِنه علی الظالم>> . غرر الحکم: ۴۵۰، حدیث ۱۰۳۶۴؛ میزان الحکمة: ۷/ ۳۳۸۴، باب الظلم، حدیث ۱۱۴۸۲.
(۹). غرر الحکم: ۴۴۶، حدیث ۱۰۲۱۰؛ میزان الحکمة: ۷/ ۳۳۸۴، باب الظلم، حدیث ۱۱۴۸۰.
(۱۰). «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ: مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یُعِینُ مُؤْمِناً مَظْلُوماً إِلّا کَانَ أَفْضَلَ مِنْ صِیَامِ شَهْرٍ وَاعْتِکَافِهِ فِی الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَمَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَنْصُرُ أَخَاهُ وَهُوَ یَقْدِرُ عَلَی نُصْرَتِهِ إِلّا نَصَرَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالآْخِرَةِ وَمَا مِنْ مُؤْمِنٍ یَخْذُلُ أَخَاهُ وَهُوَ یَقْدِرُ عَلَی نُصْرَتِهِ إِلّا خَذَلَهُ اللَّهُ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ» . ثواب الأعمال: ۱۴۷، ثواب معاونة الأخ؛ میزان الحکمة: ۷/ ۳۳۸۴، باب الظلم، حدیث ۱۱۴۸۴؛ وسائل الشیعة: ۱۲/ ۲۹۲، باب ۱۵۶، حدیث ۱۶۳۳۵.
(۱۱). «قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله: قال اللَّه تبارک وتعالی: وَعِزَّتی وَجَلالی لأَنْتَقِمَنَّ مِنَ الظّالِمِ فی عاجِلِه وَآجِلِهِ ولأنتقمنّ ممن رأی مظلوماً فَقَدِرَ أنْ ینصُرَهُ فَلَم یفعل» . الدر المنثور: ۱/ ۳۵۳؛ میزان الحکمة: ۷/ ۳۳۷۰، باب الظلم، حدیث ۱۱۴۲۲.
(۱۲). آل عمران (۳): ۱۰۴.
(۱۳). توبه (۹): ۷۱.
(۱۴). عوالی اللآلی: ۲/ ۱۰۷؛ محجّة البیضاء: ۴/ ۹۹، کتاب الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر.
(۱۵). «قال رسول اللَّه صلی الله علیه و آله: إیّاکم والجلوس علی الطّرقات قالوا: ما لنا بدّ إنّما هی مجالسنا نتحدّث فیها. قال: فإذا أبیتم إلّاذلک فأعطوا الطّریق حقّها، قالوا: وما حقّ الطّریق؟ قال: غضّ البصر و کفّ الأذی و ردّ السّلام والأمر بالمعروف والنّهی عن المنکر» . محجّة البیضاء: ۴/ ۹۹، کتاب الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر؛ جامع السعادات: ۲/ ۱۸۳.
(۱۶). «عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله أَنَّهُ قَالَ: کَلامُ ابْنِ آدَمَ کُلُّهُ عَلَیْهِ لا لَهُ إِلّا أَمْراً بِمَعْرُوفٍ أَوْ نَهْیاً عَنْ مُنْکَرٍ أَوْ ذِکْراً للَّهِ تَعَالَی» . محجّة البیضاء: ۴/ ۱۰۰، کتاب الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر؛ بحار الأنوار: ۹۰/ ۱۶۵، باب ۱، ذیل حدیث ۴۳.
(۱۷). «أَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَی شُعَیْبٍ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله: أَنِّی مُعَذِّبٌ مِنْ قَوْمِکَ مِائَةَ أَلْفٍ أَرْبَعِینَ أَلْفاً مِنْ شِرَارِهِمْ وَسِتِّینَ أَلْفاً مِنْ خِیَارِهِمْ. فَقَالَ علیه السلام: یَا رَبِّ، هَؤُلاءِ الأَشْرَارُ فَمَا بَالُ الأَخْیَارِ؟ فَأَوْحَی اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ إِلَیْهِ: دَاهَنُوا أَهْلَ الْمَعَاصِی وَلَمْ یَغْضَبُوا لِغَضَبِی» . الکافی: ۵/ ۵۶، باب الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر، حدیث ۱؛ وسائل الشیعة: ۱۶/ ۱۴۶، باب ۸، حدیث ۲۱۲۰۱.
(۱۸). «عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام: أَنَّ رَجُلًا مِنْ خَثْعَمٍ جَاءَ إِلَی رَسُولِ اللَّهِ ۹ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ، أَخْبِرْنِی مَا أَفْضَلُ الإِسْلامِ؟ قَالَ: الإِیمَانُ بِاللَّهِ. قَالَ: ثُمَّ مَا ذَا؟ قَالَ: ثُمَّ صِلَةُ الرَّحِمِ. قَالَ: ثُمَّ مَا ذَا؟ قَالَ: الأَمْرُ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْیُ عَنِ الْمُنْکَرِ. قَالَ: فَقَالَ الرَّجُلُ: فَأَیُّ الأَعْمَالِ أَبْغَضُ إِلَی اللَّهِ؟ قَالَ: الشِّرْکُ بِاللَّهِ. قَالَ: ثُمَّ مَا ذَا؟ قَالَ: قَطِیعَةُ الرَّحِمِ. قَالَ: ثُمَّ مَا ذَا؟ قَالَ: الأَمْرُ بِالْمُنْکَرِ وَالنَّهْیُ عَنِ الْمَعْرُوفِ» . الکافی: ۵/ ۵۸، باب الأمر بالمعروف والنهی عن المنکر، حدیث ۹؛ وسائل الشیعة: ۱۶/ ۱۲۱، باب ۱، حدیث ۲۱۱۳۷.
(۱۹). زمر (۳۹): ۵۳.
