آیت‌الله اعرافی ، ۲۵بهمن در مراسم افتتاحیه این نمایشگاه، با اشاره به طرح گفتمان علمی انقلاب اسلامی، افزود: این طرح کار ارزشمندی است که حدود ۱۵ نهاد از نهادهای حوزوی، دانشگاهی و حوزوی دانشگاهی در آن مساعدت داشته‌اند و هدف هم این بوده است تا دستاورد این نهادها در ترجمه، تولید و بازتولید آثار علوم انسانی و اسلامی در عرصه بین‌الملل تنظیم، جمع‌آوری و ارائه شود و گام بزرگی در این زمینه برداشته شد.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور، با اشاره به دستاوردهای صدساله اخیر حوزه قم در عرصه بین‌المللی، اضافه کرد: یکی از دستاوردهای ۱۰۰ ساله اخیر به‌ویژه چند دهه گذشته تولید آثار به زبان‌های زنده دنیا بوده است. ما اگر به حوزه‌های نجف و قم در صد سال قبل برگردیم، تقریبا پرونده آنها در تولید و ترجمه آثار شیعه به زبان‌‌های دیگر خالی است؛ البته موارد نادری در نجف، قم، تهران و... می‌توان پیدا کرد که آثاری به زبان‌های دیگر تولید کرده‌اند؛ مثلاً قرآن به چند زبان قبل از این صد سال ترجمه شده است.
آیت‌الله اعرافی، با بیان اینکه در صد سال اخیر و به‌خصوص ۵۰ سال اخیر نقطه عطف و تحول بزرگی را در ترجمه آثار به زبان‌های دیگر شاهد هستیم، تصریح کرد: ما در همه عرصه‌ها یعنی منابع و متون معارف اسلامی، شاهد تحول خوبی هستیم. در حوزه و قلمروی منابع و مصادر اصلی علوم اسلامی، شاهد ترجمه‌های خوبی از قرآن هستیم.
وی افزود: بعد از قرآن منابع حدیثی مانند کافی، یا نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و... هم ترجمه شده است و بخش دیگر هم، علوم و دانش‌های اسلامی در فقه، فلسفه، کلام و... است و در معارف اسلامی هم، برای ترجمه کتبی چون آثار شهید مطهری(ره) کارهای خوبی انجام شده است.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه، با بیان اینکه دستاورد این جنبش جدید در حوزه و مراکز علمی دستاورد بزرگی است، اظهار کرد: این آثار به ۵۰ زبان ترجمه شده و تنوع شکلی و زبانی در آثار را شاهدیم و تولیدکنندگان هم متنوع هستند و در پرتو این موج جدید، هم شاید تولید محتوای متنوعی، در قلمروهای مورد اشاره و هم نیروپروری و نیروسازی هستیم و الآن هزاران نفر در ایران و بیش از ۱۰۰ کشور دنیا ورزیده و تربیت شده‌اند.
مدیر حوزه‌های علمیه ابراز کرد: چون زبان کشورهای شرق آسیا گنجایش معارف دینی را نداشته است، احساس می‌شود، اسلام گسترش چندانی هم نداشته است و کاروان تولید و ترجمه به زبان‌های دیگر، گنجایش زبان‌های مختلف برای تحمل بار معارف اسلامی را توسعه می‌دهد.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه این نوع ترجمه‌ها، باعث گسترش شیعه و معارف آن شده است، گفت: این مسئله از دستاوردهای خیزش نوین تولید و ترجمه به زبان‌های غیرفارسی است و باید در این راستا از هزاران نویسنده و متفکر و مترجم که در پیشبرد این نهضت عظیم نقش داشته‌اند، تشکر کنیم و این، اولین پیام این نمایشگاه به این افراد است.
مدیر حوزه‌های علمیه، با بیان اینکه برخی اشخاص حقیقی هم، در این روند مانند یک امت عمل کرده‌اند، افزود: مرحوم آقای لاری یکی از این نمونه‌هاست. آقای خسروشاهی و جعفرالهادی(خوشنویس) و آقای انصاری(ره) هم در زمره این بزرگان هستند و در پرتو انقلاب، کاروان پژوهش، تولید و ترجمه به زبان‌های دیگر فعال شده است.
وی با اشاره به برخی نقاط ضعف که نیاز به حضور مجاهدانه دارد، اضافه کرد: کار ترجمه و تولید از لحاظ ساختاری متکثر و پراکنده است که البته تا اینجا طبیعی است و نمی‌توان کل کار ترجمه و تولید را در یک ساختار متمرکز کرد و اگر شدنی هم بود، مطلوب نبود؛ ولی نقطه محوری این است که یک نقشه کلان و راهبرد جامع و خطوط کلی که این حلقه‌ها را در یک زنجیره قرار دهد، نداریم.
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: باید نقشه جامعی مبتنی بر نیازسنجی و اولویت‌سنجی داشته باشیم که الآن نیست و حل آن، نیازمند عزم جمعی و اراده قوی است و گفتمان علمی باید این خلأ را برطرف کند و ترمیم آن هم، محتاج تعاون و همکاری است.
عضو فقهای شورای نگهبان افزود: مسئله دیگر این است که در کیفیت ترجمه و تولید هم، ضعف‌های زیادی داریم؛ بنده به نقاط مختلف دنیا سفر کرده‌ام و معتقدم، کیفیت آثار ما متناسب با کمیت نیست و تولید آثار، نیازمند ورزیدگی‌های بیشتری است.
مدیر حوزه‌های علمیه ادامه داد: تناسب محتوا با فرهنگ و گفتمان حاکم بر کشورها هم از دیگر موضوعاتی است که باید رعایت شود؛ بیشتر آثاری که ما تولید می‌کنیم مبتنی بر ادبیاتی است که در حوزه قم و نجف به کار می‌رود و این ادبیات نمی‌تواند وارد ادبیات کشورهای دیگر شود.
آیت‌الله اعرافی گفت: موضوع دیگر فقدان یک نیازسنجی است؛ به‌خصوص باید ببینیم، در دنیای غرب چه چیزی مورد نیاز است؛ یعنی جهان مخاطب خود را بشناسیم. همچنین نیازمند اولویت‌گذاری در زبان‌ها هستیم و شاید اولویت‌های کنونی مناسب نباشد.
عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی ابراز کرد: ضعف دیگر این است که نیاز به واژه‌سازی و تولید ادبیات به زبان‌های مختلف برای تحمل معارف اسلامی هستیم. ما قبلاً پروژه تولید ادبیات علوم اسلامی در زبان ژاپنی، چینی و... را شروع کردیم؛ ولی به نتیجه مورد نظر نرسید. باید واژگان معادل را با دقت انتخاب کنیم؛ یعنی بدا، توحید، امامت و... را بتوانیم درست معنا کنیم که در انگلیسی انجام شده؛ ولی در خیلی از زبان‌ها نداریم.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه باید نوعی نظام منسجم در نشر در عرصه بین‌المللی داشته باشیم که الآن فاقد آن هستیم، تصریح کرد: البته اختاپوس‌های مسلط بر نظام نشر بین‌المللی، به‌خصوص در غرب اجازه نمی‌دهند؛ ولی راه‌های نرفته‌ای هم هست که ما دنبال نکرده‌ایم. نکته دیگر هم که باید مورد توجه باشد، تجمیع آثار است.
وی با بیان اینکه ما دایرة‌المعارف‌های متناسب با مناطق دنیا و اسلام در نقاط دیگر نداریم، افزود: مؤسسه‌ای برای تولید دایرة‌المعارف‌های مناطق مختلف اسلامی تأسیس و کار آن هم شروع شده است.
وی با بیان اینکه ضعف دیگر کمبود زبان تخصصی برای برخی رشته‌ها و موضوعات است و درصدد توسعه این زبان‌ها هستیم، گفت: در نهایت هم ضعف دیگر این است که فاقد یک راهبری کلان در آثار اسلامی به زبان‌های دیگر هستیم و این نمایشگاه، باید این خلأ را جبران کند.

 باید شبهات عرصه بین‌الملل را مبتنی بر زبان فهم جهانی پاسخ دهیم
همچنین، استاد رمضانی نیز در مراسم اختتامیه این نمایشگاه، بر لزوم ترجمه آثار فاخر علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و افزود: الگوگیری از نظام شبکه‌ای عرصه بین‌الملل در نشر آثار علمی را می‌توان در مسیر نشر و تبیین معارف ناب اهل‌بیت(ع) ترسیم کرد.
دبیرکل مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) نقش‌آفرینی دین در عرصه اجتماع و ترسیم تعاملات در عرصه‌های مختلف در عصرکنونی را، نیازمند توجه به تفاوت ادبیات بین‌المللی دانست و اظهار کرد: حکمرانی در عرصه سیاسی، از برجسته‌ترین ظرفیت‌های آموزه‌های دین مبین اسلام است؛ عصر مدرنیته، قابلیت وصف‌ناپذیری را برای حضور اندیشه اسلامی در عرصه حکمرانی ترسیم نموده است.
وی قداست‌زدایی مفاهیم دینی را از شگردهای جدید تمدن غربی برای مقابله با تمدن اسلامی دانست و با بیان اینکه اهانت به مقدسات و قداست‌شکنی‌ها بر خلاف اعلامیه جهانی حقوق بشر است، افزود: باید شبهات عرصه بین‌الملل را مبتنی بر زبان فهم جهانی پاسخ دهیم.
استاد رمضانی با بیان اینکه اسلام‌هراسی و شیعه‌هراسی و ایران‌هراسی، ذیل مقابله با معرفی گفتمان انقلاب اسلامی تقویت می‌شود، خاطرنشان کرد: طلاب فعال در عرصه بین‌الملل، باید بتوانند دین، حقیقت دین و جوهره دین را که مقابله با سکولاریسم و لائتیسم است، به‌معنای واقعی با زبان بین‌الملل و در ابعاد مختلف به‌درستی تبیین نمایند.
دبیرکل مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) بر ضرورت آسیب‌شناسی خلق فعالیت فاخر علمی در عرصه بین‌الملل تصریح و ابراز کرد: جهان شدیداً آماده میزبانی از اندیشه راستین دینی است. کارشناسان دین باید ناظر به شناخت نیازها و ظرفیت‌ها، معارف دینی را تبیین و ترویج نمایند.

 نسخه نهایی فهرست دستاوردهای علوم انسانی اسلامی به‌صورت نرم‌افزار تهیه می‌شود
حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی‌حاجی معاون پژوهش حوزه‌های علمیه نیز در افتتاحیه این مراسم، با بیان اینکه این نمایشگاه فرصت مناسبی برای ترویج دستاوردهای حوزه در عرصه بین‌المللی است، افزود: زحمت چند دهه نهادهای حوزوی و ترجمه و تولید و... متأسفانه به‌صورت کامل در اختیار نهادها نیست و این نمایشگاه آغازی است تا در ادامه، به فهرستی از آثار ترجمه‌شده دست یابیم تا در خود نهادها ثبت شود و هم در طرح گفتمان وجود داشته باشد.
وی اضافه کرد: درصدد هستیم، نسخه نهایی فهرست دستاوردهای علوم انسانی و اسلامی حوزه اعم از ترجمه و تولید به زبان‌های دیگر را به‌صورت نرم‌افزاری و غیر آن تهیه کنیم.

  ایجاد بیش از ۹۰ تشکل بین‌المللی از طلاب
حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی کوهساری هم در حاشیه این نمایشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری حوزه، با بیان اینکه برای معرفی محتوایی حوزه‌های علمیه، چند گام را طراحی کردیم، عنوان کرد: گام اول طرح گفتمان علمی انقلاب اسلامی است که ۲۵۰۰ کتاب برتر و برگزیده حوزه‌های علمیه را به مجامع علمی دنیا معرفی کنیم؛ لذا عناوین این کتب را به زبان عربی و انگلیسی ترجمه و برای تعدادی از مراکز علمی دنیا ارسال کردیم و این روند در حال ادامه است.
وی گام دوم در معرفی محتوایی حوزه‌های علمیه را، شناسایی کتاب‌های منتخب به زبان‌های دیگر معرفی کرد و گفت: در همین راستا در اولین نمایشگاه کتاب حوزه در عرصه بین‌الملل به زبان غیرفارسی، بیش از ۱۲۰۰ عنوان کتاب به ۳۴ زبان ارائه شده است؛ البته این اقدام در حال تکمیل است و به‌زودی بانک کاملی از کتاب‌های تألیف و ترجمه‌شده مراکز حوزوی تهیه خواهیم کرد و در مرحله بعد نیز، از این مجموعه کتاب‌های منتخب و برتر را خواهیم داشت.
مسئول مرکز ارتباطات و بین‌الملل حوزه‌های علمیه با بیان اینکه بیش از ۹۰ تشکل بین‌المللی از طلاب در زمینه تولید محتواهایی غنی فعالیت دارند، اضافه کرد: در گام بعدی فراتر از نهادهای حوزوی، آثار همه مراکز علمی و دانشگاهی و مؤسساتی را که به‌زبان‌های دیگر محتواهای علمی تولید می‌کنند، گردآوری و آثار برتر را شناسایی خواهیم کرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی کوهساری، با اشاره به اینکه از میان آثار منتخب نهادهای حوزوی به‌شکل هدفمند نهضت ترجمه را پیگیری خواهیم کرد، افزود: علاوه بر نهضت ترجمه، نهضت تولید و بازتولید محتواهای اسلامی به زبان‌های دیگر را دنبال می‌کنیم.
وی در ادامه تأکید کرد: تلاش داریم که امتدادهای گونه‌های مختلف محصولات علمی به‌صورت کتاب، مقاله، پایان‌نامه و محصولات چندرسانه‌ای را به‌شکل متنوعی عرضه کنیم.
مسئول مرکز ارتباطات و بین‌الملل حوزه‌های علمیه، مرکز آموزش زبان را مورد توجه قرار داد و گفت: مرکز آموزش زبان در قالب یک مجتمع آموزشی و پژوهشی بین‌المللی پیگیری می‌شود. در این مجتمع علاوه بر آموزش زبان، آموزش‌های فرهنگ و مهارت‌های بین‌المللی را در دستور کار قرار دادیم؛ لذا این مرکز از آموزش زبان به آموزش دانش‌ها و مهارت‌های کوتاه‌مدت ارتقا پیدا کرده است و شعبه‌هایی از آن در استان‌های مختلف در دست تأسیس است و بنا داریم، مقوله زبان با آموزش فرهنگ‌های بین‌المللی و مهارت‌های تخصصی دیگر آمیخته شود.
وی در خصوص فعالیت‌ها و همکاری‌ها با مؤسساتی همچون مجمع جهانی تقریب، مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) و مرکز شیعه‌شناسی، یادآور شد: همه نهادهای بین‌المللی چند رکن اصلی دارند که یکی از آن‌ها، نیاز به نیروهای بین‌المللی است و تربیت نیروهای بین‌المللی از طلبه، اساتید، فضلا و زبان‌دانان و متخصصان بین‌المللی، از جمله کارهای حوزه‌های علمیه است و نهادهای دیگر، به یک معنا، از خروجی‌های حوزه‌های علمیه استفاده می‌کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین حسینی کوهساری در ادامه، با بیان اینکه مأموریت اصلی ما، تولید محتوا، فکر، اندیشه و نظرات علمی متناسب با عرصه‌های بین‌المللی است، افزود: علاوه بر تربیت نیرو و تولید محتوا، عرضه و نشر محتواهای دینی از دیگر مأموریت‌هاست که بخشی از آن را می‌توانیم، خودمان انجام دهیم و برخی را طبعاً این نهادها و مؤسسات انجام خواهند داد.

  ایجاد دبیرخانه دائمی حمایت از مؤسسات خصوصی فعال در حوزه نشر معارف شیعی
معاون علمی فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع)، ۲۷بهمن در این مراسم که در سالن همایش‌های غدیر قم برگزار شد، به رویکردهای جدید مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) اشاره و ابراز کرد: در سالیان اخیر، رویکردهای مجمع از قالب صفی، به سمت رویکردهای ستادی توسعه یافته است.
حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی فرمانیان، حرکت به سمت تألیف آثار فاخر اسلامی را، از جمله رویکردهای پژوهشی و ۵۲۰ کانون فرهنگی جامعة المصطفی و مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) دانست و گفت: ۵۱۴ کتاب در دست ترجمه قرار داشت.
وی نشر کتاب در حوزه کودک را، از رویکردهای نوین این مجمع توصیف و اظهار کرد: در ترسیم رویکردها آنچه برای ما اهمیت دارد، نشر معارف اهل‌بیت(ع) در گستره جهانی است.
حجت‌الاسلام والمسلمین فرمانیان، با بیان اینکه کل آثار تولیدی مجمع، در یک فلش‌کارت تجمیع و به رهبران شیعی جهان هدیه داده شده است، تصریح کرد: آمادگی داریم، با هر مؤسسه بین‌المللی همکاری نموده و تمام آثار را در اختیارشان قرار دهیم تا با همیاری و همکاری در مسیر نشر معارف اهل‌بیت(ع) بتوانیم، قدم‌های مستحکم‌تری برداریم.
معاون علمی فرهنگی مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) راه‌اندازی پرتال علوم اسلامی را از دیگر قالب‌های فعالیتی توصیف و ابراز کرد: ویکی‌شیعه با ۲۲ زبان زنده دنیا ارائه‌دهنده محتوای معارف اهل‌بیت(ع) به دنیاست که هم‌اکنون بیش از هزار مدخل به مداخل این بستر افزوده شده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین فرمانیان، راه‌اندازی وبینارهای تخصصی و مناسبتی به زبان‌های مختلف را از دیگر قالب‌های فعالیتی مجمع توصیف و اظهار کرد: در سال، ۲۰۰ وبینار بین‌الملل را در سراسر جهان راه‌اندازی می‌نماییم.
وی در پایان گفت: دبیرخانه دائمی حمایت از مؤسسات خصوصی فعال در حوزه نشر معارف شیعی در گستره بین‌الملل، از دیگر رویکردهایی است که آیین‌نامه آن تنظیم و در فرایند تصویب و ابلاغ قرار دارد. دانشگاه اهل‌بیت(ع) در این دو سال، از ۶ رشته به ۲۱ رشته ارتقاء یافته و ۷ ملیت پوششی را به ۲۵ ملیت افزایش داده است.

  توسعه زبان فارسی موجب نشرمعارف اهل‌بیت(ع) می‌شود
​​​​​​​حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالرسول‌ هاجری رئیس نمایشگاه کتاب حوزه در عرصه بین‌الملل نیز، در مراسم اختتامیه، بر اهمیت گفتمان‌سازی و معرفی آثار در عرصه‌های بین‌المللی تصریح و تأکید کرد: متاسفانه بسیاری از آثار علمی را تولید و آن را در حصار قم محصور نموده‌ایم.
مسئول دبیرخانه انجمن‌های علمی حوزه علمیه قم، با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد آثاری که در این نمایشگاه عرضه گردید، محصول پژوهش کسانی است که زبان فارسی را فرا گرفته‌اند، گزارشی از فهرست‌نویسی آثار فاخر معارفی منتشر در عرصه بین‌الملل ارائه کرد.
گفتنی است، در پایان مراسم افتتاحیه، از خانواده‌های مرحوم استاد خسروشاهی، حجت‌الاسلام والمسلمین جعفرالهادی و آقای محمدتقی انصاریان(ره) از پژوهشگران و محققان برجسته در عرصه بین‌المللی تجلیل شد.
همچنین، در حاشیه این نمایشگاه، از ترجمه کتاب الگوی شادکامی رونمایی و از یکی از فعالان پژوهشگاه قرآن و حدیث تجلیل شد.
گفتنی است، در این نمایشگاه، مرکز الحضاره با ۲۵۰ اثر، المصطفی با ۱۹۳ اثر، مجمع جهانی اهل‌بیت(ع) با ۱۱۱ اثر، مرکز کامپیوتری نور با ۱۰۰ اثر، مجمع جهانی تقریب با ۹۱ اثر و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با ۵۱ اثر، رتبه اول تا ششم را به خود اختصاص دادند.
گزارش: جلال خسروی