نقش تاریخی حوزه‌های علمیه در بقای دین و تقویت روحیه دینی مردم
قال الإمام الصادق(ع): «العالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ علَيهِ اللَّوابِسُ» (الکافی، ج 1، ص 27) در دوران حضور امام صادق(ع) در مدینه، جامعه اسلامی با گسترش افکار انحرافی، جریانات الحادی و فرقه‌های گمراه مواجه بود. حضرت با درایت و زمان‌شناسی، به تربیت شاگردانی عالم، متفکر و بصیر پرداخت که بتوانند از عقاید ناب اسلامی در برابر این موج انحرافی دفاع کنند. ایشان با این کار نقش بی‌بدیلی در حفظ دین و معرفت اصیل ایفا کردند. در همین راستا، از امام صادق(ع) روایت شده است: «العالِمُ بِزَمانِه لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِسُ»؛ یعنی کسی که به زمان خود آگاه باشد، دچار اشتباهات و ابهامات نمی‌شود. در این روایت، «عالم بزمانه» به کسی گفته شده که شناخت دقیق و عمیقی از شرایط فرهنگی، جریان‌های فکری، تهدیدات و نیازهای زمانه دارد. چنین عالمی، در دام تحریف‌ها، شبهات و ظواهر فریبنده نمی‌افتد. واژه «لوابس» (جمع لابس) به‌معنای امور پوشیده، شبهه‌برانگیز یا گمراه‌کننده است. بنابراین، شرط هدایت‌گری مؤثر، آگاهی از زمان و درک از اوضاع فکری و اجتماعی روز است.
