راهکارهای دینی برای تقویت وحدت و مقابله با تفرقه در جامعه اسلامی
وحدت ملی و اسلامی از اصول بنیادین دین اسلام است که در تعالیم ائمه معصومین(ع) به‌عنوان ستون اصلی حفظ و تقویت جامعه اسلامی معرفی شده است. آیه 103 سوره آل‌عمران و احادیث پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) بر اهمیت انسجام و پرهیز از تفرقه تأکید دارند و وحدت را رحمت و تفرقه را عذاب می‌دانند. امامان معصوم(ع) با سفارش به محبت، دیدار، ارتباط و رحم میان مؤمنان، راهکارهای عملی تحقق وحدت را بیان کرده‌اند. سیره عملی ائمه(ع) نیز نمونه‌های بارزی از تلاش برای حفظ وحدت و مقابله با اختلافات سیاسی و فرقه‌ای ارائه می‌دهد. محبت به وطن و عدالت اجتماعی از دیگر ارکان وحدت ملی است که موجب همبستگی و پیشرفت جامعه می‌شود. در نهایت، وحدت ملی و اسلامی با پشتوانه دینی، اجتماعی و فرهنگی، قدرت و عزت جامعه اسلامی را تضمین می‌کند و در برابر تهدیدات داخلی و خارجی محافظت می‌نماید. این چکیده حاصل گفت‌و‌گوی هفته‌نامه «افق حوزه» با آیت‌الله محسن فقیهی، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم است که مشروح آن در ادامه می‌آید.
نقش تاریخی حوزه‌های علمیه در بقای دین و تقویت روحیه دینی مردم
قال الإمام الصادق(ع): «العالِمُ بِزَمانِهِ لا تَهجُمُ علَيهِ اللَّوابِسُ» (الکافی، ج 1، ص 27) در دوران حضور امام صادق(ع) در مدینه، جامعه اسلامی با گسترش افکار انحرافی، جریانات الحادی و فرقه‌های گمراه مواجه بود. حضرت با درایت و زمان‌شناسی، به تربیت شاگردانی عالم، متفکر و بصیر پرداخت که بتوانند از عقاید ناب اسلامی در برابر این موج انحرافی دفاع کنند. ایشان با این کار نقش بی‌بدیلی در حفظ دین و معرفت اصیل ایفا کردند. در همین راستا، از امام صادق(ع) روایت شده است: «العالِمُ بِزَمانِه لا تَهجُمُ عَلَیهِ اللَّوابِسُ»؛ یعنی کسی که به زمان خود آگاه باشد، دچار اشتباهات و ابهامات نمی‌شود. در این روایت، «عالم بزمانه» به کسی گفته شده که شناخت دقیق و عمیقی از شرایط فرهنگی، جریان‌های فکری، تهدیدات و نیازهای زمانه دارد. چنین عالمی، در دام تحریف‌ها، شبهات و ظواهر فریبنده نمی‌افتد. واژه «لوابس» (جمع لابس) به‌معنای امور پوشیده، شبهه‌برانگیز یا گمراه‌کننده است. بنابراین، شرط هدایت‌گری مؤثر، آگاهی از زمان و درک از اوضاع فکری و اجتماعی روز است.
در برابر دشمن خارجی باید محکم ایستاد و پاسخ قاطع داد
آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی
حضرت آیت‌الله جوادی آملی، با تأکید بر اینکه در برابر دشمن خارجی باید محکم ایستاد و پاسخ قاطع داد، گفتند: اگر کسانی بخواهند در جامعه اسلامی فتنه‌انگیزی و اختلاف‌افکنی کنند و اختلافات را به سطح ملی برسانند و نظام دچار فتنه و تفرقه شود، باید با قاطعیت با آنها برخورد نمود.
اسلام اموی و سلطه فکر تکفیری؛ بین خشونت، گفتمان و اهداف تفرقه‌انگیز
با ظهور گروه‌های افراطی در عصر حاضر، مانند «هیأت تحریرالشام»، پدیده‌ای نمایان شده که بازتابی از روش فکری و سیاسی الهام‌گرفته از عصر اموی است. این گروه‌ها نه‌تنها به خشونت فیزیکی متوسل می‌شوند؛ بلکه از گفتمان تکفیری شدیدی استفاده می‌کنند که هدف آن، طرد دیگران، چه از اقلیت‌های مذهبی و چه حتی صداهای مخالف درون امت اسلامی است. این نوع تفکر، تهدیدی برای امنیت فکری و اجتماعی محسوب می‌شود؛ زیرا به گسترش فرهنگ نفرت و تفرقه کمک می‌کند و در نهایت منجر به فروپاشی جامعه اسلامی و توقف پیشرفت آن می‌شود.
اسلام اموی و سلطه فکر تکفیری؛ بین خشونت، گفتمان و اهداف تفرقه‌انگیز
با ظهور گروه‌های افراطی در عصر حاضر، مانند «هیأت تحریرالشام»، پدیده‌ای نمایان شده که بازتابی از روش فکری و سیاسی الهام‌گرفته از عصر اموی است. این گروه‌ها نه‌تنها به خشونت فیزیکی متوسل می‌شوند؛ بلکه از گفتمان تکفیری شدیدی استفاده می‌کنند که هدف آن، طرد دیگران، چه از اقلیت‌های مذهبی و چه حتی صداهای مخالف درون امت اسلامی است. این نوع تفکر، تهدیدی برای امنیت فکری و اجتماعی محسوب می‌شود؛ زیرا به گسترش فرهنگ نفرت و تفرقه کمک می‌کند و در نهایت منجر به فروپاشی جامعه اسلامی و توقف پیشرفت آن می‌شود.
