اخلاق در حوزه - شماره 800

اقسام رزق آیت‌الله ناصری(ره)

آن رزقی که دنبال شما می‌آید، حلال و طیب و طاهر است؛ اما آن رزقی که شما دنبال آن می‌روید، مواظب باشید حلال باشد؛ چون ممکن است راه برای تحصیلش حرام یا حلال باشد. باید مراقب بود.

امیرالمؤمنین حضرت امام علی(ع) می‌فرمایند: «یَا بُنَیَّ الرِّزْقُ رِزْقَانِ؛ رِزْقٌ تَطْلُبُهُ وَرِزْقٌ یَطْلُبُکَ فَإِنْ لَمْ تَأْتِهِ أَتَاکَ»؛ رزق، بر دو نوع است؛ رزقی که تو آن را طلب می‌کنی و رزقی که او تو را طلب می‌کند که اگر تو به سراغ او نروی، او خودش به سراغت خواهد آمد. 
منظور از اینکه خدا رزق همه را تضمین کرده، ممکن است این باشد که اقتضای آن را در وجود همه قرار داده؛ ولی باید خودشان تلاش کنند تا به فعلیت برسد.
قوه را خدا داده، باید تلاش کنیم تا به فعلیت برسد؛ به‌تعبیر دیگر استعداد را خدا داده؛ ولی باید تلاش کنیم تا به شکوفایی برسد؛ مثال: اقتضای علم در وجود همه هست؛ لکن بعضی‌ها می‌روند دنبال آن و این اقتضا را به فعلیت می‌رسانند، عالم، مهندس و دکتر می‌شوند و بعضی‌ها هم ادامه تحصیل نمی‌دهند؛ مثال دیگر: اقتضای رشد و تهذیب، در همه هست و همه می‌توانند،  از اولیاءالله بشوند. این اقتضا در وجود من هست؛ اما دنبال آن نرفتم و خودم عقب افتادم. ما اقتضای آن را به شما دادیم، هم در امور مادی و مالی و هم در معنویات؛ ولی شما دنبال آن نرفتید.

  رزق روحی و رزق جسمی
رزق دو قسم است: رزق روحی و رزق جسمی. همان‌طور که جسم انسان محتاج به غذاست، روح نیز به غذا احتیاج دارد.
یکی از مقدمات ارزاق روحی، رفع حجاب‌های بین روح می‌‏باشد. حیات و ارزش انسان به روح ملکوتی‏ او وابسته است؛ نه به روح نباتی یا روح جمادی و یا روح حیوانی؛ هرچه روح ملکوتی، منوّرتر و روشن‌تر باشد، قربش به حضرت احدیت بیشتر می‌شود و مقامات معنوی‌اش بالاتر می‏رود و درنتیجه به عالم ماده بیشتر احاطه پیدا می‏کند. این یک قاعده کلی است.
به سلمان فارسی توجه کنید که ۹ درجه از ایمان را داشت و دارای چه مقامات والایی بود. تا جایی که پیغمبر اکرم(ص) در مورد ایشان می‌فرماید: «سلمان منّا اهل‌البیت؛ سلمان از ما اهل‌بیت است.»
همان‌طور که هرچه رزق جسم تأمین ‌شود، نفس ما بهتر و بیشتر از مادیات استفاده ‌کند، روح ما نیز از عبادات تغذیه می‏‌کند و در نتیجه با تکامل آن، قربش به حق بیشتر می‌شود.
انسان باید تلاش کند تا حجاب‌های ظلمانی‌اش را برطرف کند؛ چون هریک از گناهان، حجاب ظلمانی بزرگی بین ما و معارف الهی و معرفت به ولایت شده است؛ البته معرفت به ولایت هم مراتبی دارد؛ چنانکه اصحابِ ائمه(ع) هم این-طور بوده‌اند و میزان علائق و اطاعت و محبت‌ آنها به ولایت، یک‌نواخت نبوده و تفاوت داشته‌اند. هرچه حجاب ظلماتی کمتر باشد، معرفت و قرب به ولایت و مراتب توحید بیشتر می‌شود.
در روایت آمده است که امام صادق(ع) فرمودند: «هرکس که با ذکر «أَسْتَغْفِرُ اَللَّهَ اَلَّذِی لا إِلهَ إِلاّ هُوَ اَلرَّحْمنُ اَلرَّحِیمُ اَلْحَیُّ اَلْقَیُّومُ أَتُوبُ إِلَیْهِ» استغفار کند، خداوند هفتاد درجه ثواب به او می‌دهد.»
کمی حواسمان را جمع و تلاش کنیم، عبادات و استغفارهای ما و نماز ما منظم باشد تا مشمول رحمانیّت و رحیمیّت حضرت حق شویم.
امام سجاد(ع) در دعای مکارم الأخلاق از خداوند متعال می‌خواهد که: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَآلِهِ، وَاکفِنِی مَئُونَةَ الِاکتِسَابِ، وَارْزُقْنِی مِنْ غَیرِ احْتِسَابٍ، فَلَا أَشْتَغِلَ عَنْ عِبَادَتِک بِالطَّلَبِ، وَلَا أَحْتَمِلَ إِصْرَ تَبِعَاتِ الْمَکسَبِ.
اللَّهُمَّ فَأَطْلِبْنِی بِقُدْرَتِک مَا أَطْلُبُ وَأَجِرْنِی بِعِزَّتِک مِمَّا أَرْهَبُ؛ خدایا! بر محمّد و آل او درود فرست و مرا از کسب رنج-آور روزى بى‌نیاز گردان و از جایى که گمانش نمى‌رود روزى‌ام ده، تا به‌سبب طلب روزى، از عبادت تو باز نمانم و بارِ گرانِ پیامدهاى [ناگوار] کسب روزى را به دوش نکشم.