فرزانگان - شماره 719
آیت‌الله سیداسماعیل بهبهانی(ره)
تولد: 1229 قمری
وفات: 1296 قمری
عمر: 67 سال
اساتید: شیخ حسن کاشف‌الغطا، سیدابراهیم قزوینی، شیخ محمدحسن نجفی صاحب جواهر و..
شاگردان: سیدحسین کوه‌کمری
تألیفات: مناسک‌الحج، رساله فقهیه، تعلیقه بر وافی فیض کاشانی، رساله ارثیه
ولادت و نیاکان
علامه سیداسماعیل بهبهانی(ره) در سال 1229 قمری در بهبهان در میان خاندان علم و فضیلت و سیادت متولد شد. اجداد سید ابتدا در سرزمین بحرین زندگی می‌کردند و خانواده علم و تقوا و دیانت بودند؛ ولیکن به‌واسطه پیشامد فتنه وهابی، از بحرین به بهبهان هجرت کردند. جد سیداسماعیل به‌نام سیدعبدالله بلادی موسوی غریفی بحرانی، از مردم غُریفه، یکی از روستاهای بحرین و از جمله علمای بزرگ عصر خویش بود. سیدعبدالله فردی فاضل، پرهیزکار، زاهد و عابد بود و کسی در تقوی و پرهیزکاری چون او نبود. بعد از آنکه خوارج بر بحرین تسلط یافتند، سیدعبدالله به‌همراه شیخ عبدالله سماهیجی در زمان صفویه به بهبهان آمدند و ساکن شدند. با این هجرت فرزندانش در نجف، بصره، شیراز، تهران و بهبهان پراکنده شدند.
تحصیل و اساتید
سیداسماعیل پس از طی کردن دوران کودکی خود، تحصیلات مقدماتی صرف و نحو را در حوزه بهبهان طی نمود. در میان اساتید وی، نام‌هایی مشاهده می‌شود که همگی از اکابر علمای شیعه در سده سیزدهم بوده‌اند. بعد از تمام این دوره به دنبال کسب مراحل بالاتر تحصیل رهسپار نجف اشرف شد. سید به حوزه علمیه رفت و در جلسات درس اساتید بزرگی حاضر گردید. او پس از مدتی اقامت در نجف و بهره‌گیری از اساتید بزرگ به بهبهان بازگشت؛ البته سیداسماعیل چندبار برای تحصیل به نجف اشرف مهاجرت کرده است.
مراجعت به ایران
سیداسماعیل پس از سومین سفر خود به عراق، قصد اقامت در عتبات داشت؛ اما به دنبال پیشامدی به ایران بازگشت. در سال 1287 قمری ناصرالدین شاه قاجار به نجف اشرف سفر کرد. او در این شهر از علما خواست تا برای ارشاد و تعلیم و پاسخگویی به مسائل مذهبی مردم، نمایند‌ه‌ای انتخاب و به تهران اعزام کنند. سیداسماعیل به‌عنوان نماینده مراجع مقیم عراق در تهران برگزیده شد و همراه ناصرالدین شاه راهی تهران گردید. وی در تهران در محله سرپولک مسکن گزید و در همان محل، مسجدی را بنا نمود که هنوز هم پابرجاست. سیداسماعیل علاوه بر جماعت منصب قضاوت را هم بر عهده گرفت و نیز امام جمعه تهران شد. وی در پرتو اخلاص، علم و ادب و معنویت، کم‌کم در قلب مردم جای گرفت و چندان مورد توجه ناصرالدین شاه و مردم بود که به عمامه‌اش سوگند یاد می‌کردند. سیداسماعیل توفیق یافت که در میان مردم، اعتمادی کسب کند و این اعتماد و وثوق تا انتهای زندگی‌اش در میان مردم جریان داشت. محفل وی نیز، به مکانی برای حل و فصل پاره‌ای از مرافعات و گرفتاری‌های مردم تبدیل شده بود.
ویژگی‌های اخلاقی
سیداسماعیل مجتهد بود و علاوه بر تدریس و تألیف، دارای اوصاف و کمالات چون دیانت و نفسی قوی بود. شب‌ها را به شب‌زنده‌داری و به مراقبت نفس پرداخته و با هواهای نفسانی مخالفت می‌کرد. او سیره پسندیده و اخلاق پاک داشت. سید، در عصر خویش در اصول و فروغ علوم دینی و در فقه مجتهد و در تفسیر فرید بود. او نیکو زیست و خوشبخت از دنیا رفت. در معاشرت با مردم، مشی متوسط(میانه) داشت؛ از این جهت احدی را در وی طعن نبود.
بازماندگان
از وی فرزندان دانشمند و پارسا به یادگار مانده است که آیت‌الله سیدعبدالله بهبهانی از رهبران مشروطه ایران، از مشهورترین فرزندان وی می‌باشد و نیز سیدمحمد بهبهانی معروف به آیت‌الله بهبهانی از نوادگان آن‌مرحوم است.
وفات
سیداسماعیل بهبهانی(ره) پس از عمری خدمت به اسلام و مسلمین، در سن 67 سالگی در 6 صفر سال 1296 قمری وفات یافت و پیکرش به‌صورت باشکوهی در تهران و نجف، تشییع و در یکی از مقبره‌های شرق صحن مطهر حضرت علی(ع) به خاک سپرده شد.
منبع: گلشن ابرار، ج 13، ص 267 - 258
