فرزانگان - شماره 716
علامه سیدقوام‌الدین قزوینی
وفات: سال 1150 هجری قمری
مدفن: صحن مطهر امامزاده حسین قزوین
اساتید: حضرات: علامه محمدباقر مجلسی، قاضی جعفربن عبدالله کمره‌ای اصفهانی
شاگردان: ملامحسن‌بن محمدطاهر نحوی قزوینی، عبدالنبی‌بن محمد قزوینی
تألیفات: ارجوزه فی اصول‌الفقه، اجوزه فی‌الفقه، ارجوزه فی‌الحساب، ارجوزه فی‌الطب، حاشیه بر شفای بوعلی سینا و...
زندگینامه: فقیه نامی، سیدقوام‌الدین حسینی قزوینی، از بزرگان سادات و دانشمندان نامی قزوین در سده دوازدهم هجری قمری به‌شمار می‌رود. وی از فقها، متکلمان، نویسندگان و از سرایندگان متون دینی و تاریخی عصر و زمان خود بود. سیدقوام‌الدین، مدتی در اصفهان اقامت داشته و از محاضر علمی اعاظم حوزه علمیه اصفهان بهره برده است و در مجلس درس بزرگانی چون علامه محمدباقر مجلسی و قاضی جعفربن عبدالله کمره‌ای اصفهانی حاضر شده و کسب فیض کرده است. ایشان در سال 1107 هجری قمری موفق به کسب اجازه از محضر استادش علامه محمدباقر مجلسی شده است. متأسفانه ارباب تراجم، به جزئیات دوران تحصیل ایشان نپرداخته‌اند.
از نگاه تراجم‌نویسان: ارباب تراجم در کتب رجالی از سیدقوام‌الدین یاد کرده و هر نویسنده‌ای از منظر و چشم‌انداز خود، کوشیده تا تصویری از این دانشمند هنردوست را ترسیم کند. استاد محمدعلی حزین لاهیجی که معاصر وی بوده، در اصفهان با سید دیدار داشته و ضمن آنکه سید را از سادات سیفی حسینی بر شمرده، می‌نویسد: «احوال سلسله سادات سیفی حسینی قزوینی... بر واقفان سیر، مخفی نخواهد بود و بالجمله سیدقوام‌الدین، سلاله آن خاندان و از مشاهیر افاضل زمان بود، در علوم عربیت، خلیل‌العصر و در فقه و حدیث جلیل‌القدر... پیوسته ملجأ غربا و ضعفاء بود. همچنین صاحب اعیان‌الشیعه، به فرازهایی از اجازه سیدنورالدین جزایری که برای سیدقوام‌الدین نگاشته است، اشاره کرده و آورده است: «... وی عالمی فاضل علامه‌ای محقق که در علم و عمل بسیار محتاط بوده و(سید جزایری) او را جلیل‌الشأن و عظیم‌النفع و دارای اخلاقی پاک دانسته است.» دیگر تذکره‌نویسان نیز هر کدام به بخش‌هایی از خصوصیات و جایگاه علمی و اجتماعی وی پرداخته‌اند.
ویژگی‌ها: مرحوم سید در کنار همه ویژگی‌های علمی و اخلاقی از طبع شعری و فصاحت و بلاغت خاصی برخوردار بود. تمامی تذکره‌نویسان به این مهارت سیدقوام‌الدین اشاره کرده و آن را برجسته‌تر از دیگر ویژگی‌هایش برشمرده‌اند. در میان متأخرین، والد داغستانی می‌نویسد: «سید در بین علمای هر دیار، به تیزی ذهن و خوش‌طبعی علم و از اکثر اقران، اعلم و ازهد بود و به سه زبان، در نهایت فصاحت و غایت لطافت و سلامت شعر می‌سرود.»
تألیفات: علامه سیدقوام‌الدین قزوینی، تألیفات و آثار علمی فراوانی در موضوعات مختلف از خود به‌یادگار گذاشت که اکثر این تألیفات، در قالب نظم و شعر است؛ از جمله این آثار عبارتند از:
1. ارجوزه فی‌الطب: به‌نوشته آقابزرگ تهرانی، این همان کتاب «قانونچه» است که به نظم کشیده است.
2. ارجوزه فی‌الاسطرلاب: اصل این کتاب از شیخ بهایی است که وی به نظم درآورده است.
3. ارجوزه فی‌الحساب: این اثر هم، همان خلاصةالحساب شیخ بهایی است که صاحب ترجمه، به نظم کشیده است.
4. ارجوزه فی اصول‌الفقه و قصیده تائیه در وقایع روز عاشورا و.... از آثار ارزشمند وی شمرده شده است.
چنار خون‌بار: چنار خون‌بار کتابی است در توصیف از درختی که در امامزاده‌ای از روستای زرآباد از توابع قزوین قرار دارد و هر ساله در روز عاشورا از ماه محرم، از شاخه این درخت، خون می‌چکد و بعد این شاخه می‌خشکد. طبق نقلی علامه میرزا قوام‌الدین، بنا به خواهش سلطان‌حسین صفوی، سفری به رودبار قزوین نمود و درخت خون‌بار واقع در دهکده زرآباد را مشاهده کرد و در بازگشت از آنجا رساله‌ای به‌نام «چنار خون‌بار» تألیف کرد و برای شاه سلطان‌حسین صفوی فرستاد.
رحلت: این دانشمند فرزانه پس از سال‌ها تلاش علمی و نشر معارف اسلامی، در سال 1150 هجری قمری در قزوین دار فانی را وداع گفته و به سرای باقی شتافت. پیکر آن عالم ربانی پس از تشریفات لازم، با تجلیل تمام در صحن مطهر امامزاده حسین(ع) به خاک سپرده شد.
منبع: فرهنگ نام‌آوران قزوین، ج 1/ تهیه و تنظیم: علی علیزاده ثانی
