رزانگاه - شماره ۷۰۸

علامه ملا محمدزمان سوادکوهی(ره)

  تولد: ۱۲۲۶ قمری                            
وفات: ۱۳۲۲ قمری
  اساتید: میرزای شیرازی
علامه ملا محمدزمان سوادکوهی مازندرانی از علمای زاهد و متقی قرن‌های سیزدهم و چهاردهم است که در سال ۱۲۲۶ قمری در آلاشت سوادکوه مازندران دیده به جهان گشود. این منطقه در ۱۸ کیلومتری زیرآب (سوادکوه) و آلاشت منطقه‌ای کوهستانی است که قله‌های بلندی دارد. در زمان ملا محمدزمان سوادکوهی حوزه‌های علمیه مازندران، دارای شکوفایی عظیم علمی بود. ملا محمدزمان مدتی را در حوزه علمیه بابل فعلی به تحصیل ادبیات عرب و مقدمات علوم دینی مشغول بود و سپس به تهران مهاجرت کرد.

  اساتید
زمان حضور علامه ملا محمدزمان سوادکوهی در تهران، اوایل دوره حکومت ناصرالدین‌شاه قاجار است که هرات از ایران جدا شده بود. در این زمان نفوذ درویش‌ها و متصوفه در دربار بسیار بود. علما و دانشمندانی که از زمان صفویه به بعد، برای کم کردن ظلم و ستاندن حق مظلومان با دربارها ارتباط داشتند، خود را از دربار شاهان جدا کرده بودند. در حوزه علمیه تهران علما و دانشمندان زیادی بودند و مدارس متعددی در این شهر وجود داشت. در این حوزه به علوم معقول بسیار توجه می‌شد؛ به‌گونه‌ای که این شهر را شهر هزار عارف و حکیم خوانده‌اند. ملا محمدزمان سوادکوهی در دو مدرسه مهم تهران، مهدعلیا و عبدالله‌خان، محضر بزرگانی را دریافته و به کسب دانش پرداخت. در آن زمان حوزه‌های علمیه اصفهان و تهران از مهم‌ترین حوزه‌های درسی ایران به‌شمار می‌رفت. تدریس فقه و اصول و حدیث و نیز حکمت، عرفان و فلسفه محوریت داشت. اسامی اساتید وی در تهران عبارتند از:
۱. شیخ هادی مدرس تهرانی (متوفای ۱۲۹۵ قمری)؛
۲ ملاعلی حکیم زنوزی (متوفای ۱۳۰۷ قمری)؛
۳. میرزا ابوالحسن جلوه (متوفای ۱۳۱۶ قمری)؛
۴. میرزا حسین سبزواری (متوفای ۱۳۱۷ قمری).

 مهاجرت به عتبات عالیات
ملا محمدزمان سوادکوهی بعد از سال‌های متمادی تحصیل و اقامت در تهران، جهت تکمیل معلومات خویش در سال ۱۲۸۶ قمری به نجف اشرف مهاجرت کرد و به‌مدت ۵ سال در درس میرزا حبیب‌الله محقق رشتی و سیدحسین کوه‌کمری شرکت جسته و از محضر علمی آنان بهره‌مند گردید. سپس به سامرا رفته و در جوار حرم امامین همامین عسکریین(ع) رحل اقامت افکنده و از محضر درس زعیم جهان تشیع میرزا محمدحسن شیرازی بهره‌مند گردید. او در میان شاگردان میرزای شیرازی جایگاه ویژه‌ای داشت و مورد امین و وثوق آن بزرگوار بود. او سه مرتبه عازم مکه معظّمه گردید و در سفر آخر، یک سال در جوار خانه خدا اقامت داشت. او پس از سال‌ها تحصیل و سکونت در عتبات عالیات عراق، برای همیشه در شهر مقدس کاظمین ساکن شده و روزگارش را با انجام وظایف شرعی و ارشاد مردم و عبادت و ریاضت گذرانده و تا آخر عمر و زندگانی پربرکت خود را در همین شهر باقی ماند.

  از دیدگاه دیگران
۱. شیخ آقابزرگ تهرانی در وصف ملا محمدزمان می‌نویسد: او از اعاظم فقهاء و از اکابر علماء و از مشاهیر صالحان و اتقیاء و از اولیای مخلص خداوند در اقوال و افعال و مواظبت شدید بر انجام سنن دینی، مستحبات، تهجد و... بود.
۲. سیدحسن صدر و شیخ عباس محدث قمی، ضمن تأیید مطالب شیخ آقابزرگ تهرانی نوشته ‌است که ملا محمدزمان، از عالمان ربانی و ریاضت‌کشیده بوده که اغلب روزه‌دار و صاحب کرامات و مکاشفات بوده است.
۳. محمدحسن خان اعتماد‌السلطنه در وصف وی می‌نویسد: عالمی نحریر(زیرک ودانا) و فاضلی خبیر و متبحری جامع و مقدامی(دلاور) بارع است. در فنون فضایل، صنوف کمالات، علوم عقلیه و نقلیه، حقایق و دقایق، اسرار حکم، هندسه و حساب و... است.

  کمالات اخلاقی
ملا محمدزمان در مقام یک عالم ربانی و یک انسان زاهد، عابد و وارسته، بسیار بااحتیاط بود و اغلب سال را روزه بود و در نماز و روزه و قیام و قعود بسیار موفق و کوشا بود. انجام ریاضت‌های شرعی از کارهای اساسی و مستمر وی بود. او جثه‌ای کوچک و نحیف ولی روحی قوی داشت. او سختی‌ها را به جان می‌خرید و در راه خدمت‌رسانی به مردم و گرفتاران و برآورده کردن حاجات‌شان سخت کوشا بود. ملا محمدزمان دارای تشرفاتی نیز بوده است. او تألیفاتی در فقه و اصول داشته است که به‌صورت خطی باقی مانده است.

  وفاتملا محمدزمان سوادکوهی در سن ۹۶ سالگی و پس از یک قرن زندگی خداپسندانه، عاقبت در ۱۸ صفر ۱۳۲۲ قمری در کاظمین وفات یافت و در حرم مطهر امامین جوادین(ع) به خاک سپرده شد.
منابع:
گلشن ابرار، ج ۱۳، ص ۳۹۳ - ۳۷۹؛ نقباءالبشر، ج ۲، ص ۷۱۳؛
الفوائدالرضویه، ص ۱۸۵