آیت الله اعرافی در اختتامیه جشنواره پاسخ برتر:
گفتمان‌سازی در پاسخ به شبهات احیا شود/ منظومه اخلاقی و تعاملی پاسخ به شبهه تدوین شود
مدیر حوزه های علمیه بر استفاده از رسانه و فضای مجازی در پاسخ به شبهات تاکید کرد و گفت: حوزه ما وقتی می تواند هماوردی کند و از اندیشه ناب الهی و توحیدی و آراء و اندیشه های خاندان پیامبر (ص) دفاع کند که آگاه به زمانه و آگاه به تحول رسانه و فضای مجازی باشد.
به گزارش خبرنگار خبرگزاری حوزه، آیت الله اعرافی امروز در نخستین جشنواره «پاسخ برتر» که در سالن امین ساختمان دارالولایه در قم برگزار شد، با بیان این که نقش انسان‌های محبوب خدا در زدودن شبهه‌ها و نقش مؤثر هدایت‌گر آنها در فرازهای نورانی ۸۶ نهج‌البلاغه به زیبایی به تصویر کشیده شده است، اظهار داشت: عالم و محقق دین کسی است که هرجا حضور یابد، کلید هدایت و قفل ضلالت است؛ نهاد دین و حوزه باید این جایگاه رفیع و بزرگ را در جهان احراز کند. روح خطبه ۸۶ نهج البلاغه این است که اگر عالم دین و حوزه متعالی نقش هدایتگری و دستگیری خلق خدا را داشت، شایسته این عناوین و مقامات است.
وی با اشاره به اینکه کسانی که تحقیق و دستاوردهای دینی را در میدان مقابله و کارزار فکری و معرفتی عرضه می‌کنند نقش ویژه‌ای دارند، افزود: تحقیق و پژوهش پایه و مبنا است، اما حوزه باید هنر فرآوری آن محصول و عرضه هنرمندانه آن و حاضر کردن آن اندیشه در مصاف با مکاتب دیگر و تهاجم شبهه‌ها داشته باشد. بنابراین، جهاد تبیین و دفاع از حقیقت و دفع شبهه‌ها تنها تحقیق و پژوهش نیست؛گرچه شرط لازم است؛ اما هنر فرآوری و عرضه صحیح آن محصول باید هرچه بیشتر مدنظر قرار گیرد.
مدیر حوزه های علمیه، وظیفه حوزه را دستگیری خلق در دست اندازهای فکری دانست که همان شبهه است و ادامه داد: درباره تفاوت پرسش و شبهه نظرات مختلفی داده شده است؛ برخی، تفاوت پرسش و شبهه را در انگیزه طراح آن می دانند و می گویند پرسش با انگیزه حقیقت خواهی تعریف می شود و شبهه با انگیزه تدلیس و مخلوط ساختن حق و باطل. رویکرد دیگر می گوید که در پرسش جانبداری نیست اما در شبهه، جانبداری است. نگاه و رویکرد سوم، این است که در پرسش، سئوال واضح است و پیچیدگی در کار نیست اما در شبهه، پیچیدگی است. با این وجود، شاید بتوان گفت میان پرسش و شبهه عموم و خصوص من وجه است.
عضو شورای عالی حوزه های علمیه، با بیان اینکه شبهه اشکال مختلفی دارد؛ گفت: شبهه گاهی ممکن است، باور به باطل را تقویت کند، گاهی ممکن است انکار حق را به وجود اورد و گاهی ممکن است بنیان های فکری را دچار تزلزل و اضطراب کند که این مورد اخیر خیلی خطرناک است. گاهی ممکن است اضطراب و تحیّر در فرد ایجاد کرده و از آن باور محکم دور کند و گاهی حق را از دست می دهد و باطل را به جای حق می پذیرد و باور به باطل پیدا می کنند. از سوی دیگر شبهه می تواند در ساحت های مختلف معارف الهی حضور یابد و ما باید در برابر همه این مراتب، توشه لازم را برای مواجهه به دست آوریم.
وی با بیان این که افزون بر تحقیق و پژوهش نیاز به فرآوری و عرضه درست با انواع و اقسام شیوه‌های درست باید در میان عالمان حوزوی مورد توجه قرار بگیرد،بیان کرد: ما باید قدرت فرآوری تحقیقات حوزوی را با کسب مهارتهای لازم افزایش دهیم که این نیاز به برگزاری دوره های کارورزی و فنی دارد.
مدیر حوزه های علمیه، اخلاق و آداب پاسخگویی و حضور در عرصه تبیین را مورد توجه قرار داد و ابراز داشت: ما باید به عنوان دین و تربیت یافتگان دین و حوزه، منظومه اخلاقی و تعاملی در مواجهه با شبهه و تبیین در عرصه های مختلف را بیاموزیم و لذا ارائه نظام اخلاقی در این عرصه مهم است البته در تاریخ کهن ما، بحث مناظره و جدال وجود دارد، آداب مناظره در کتب پیشین و روایات ما وجود دارد.
وی ادامه داد: در دنیای جدید هم سوالات و وضعیت جدیدی پیدا شده که باید یکبار دیگر با نگاه به آنها، اخلاق پاسخگویی و مناظره و گفت وگو را تبیین کرده و مبنای عمل و رفتار ما در مواجهه با پرسش ها و شبهات قرار دهیم. از جمله اینکه، تبیین ما باید منصفانه و مقنعانه و همدلانه باشد و نقدهای درست را بپذیریم و از دروغ و تهمت و استهزاء پرهیز کنیم.
عضو فقهای شورای نگهبان، حرکت هماهنگ به نظم طبیعی میان اشخاص حقیقی و حقوقی در مواجهه با شبهات و پرسش ها را مورد توجه قرار داد و خاطرنشان کرد: هرگز مقصود ما ادغام و ترکیب نیست، اما منظومه های باانگیزه دینی و اسلامی و الهی و مذهبی و انقلابی باید به نحو مناسبی تقسیم کار داشته باشند و این منافاتی با جایگاه ها و شخصی های متعدد ندارد.
آیت الله اعرافی گفت: ما باید از همه ظرفیت ها در عرصه پاسخ به شبهات بهره بگیریم که به نوبه خود می تواند تحول چشمگیری در تولید پاسخ به وجود آورد که این نیاز به برنامه ریزی دارد.
مدیر حوزه های علمیه بر بهره گیری از تجربه های دیگران در این زمینه تاکید کرد و افزود: دیگران هم در این زمینه تجربه دارند و علمای ما همچون شیخ مفید و شیخ طوسی تا علامه طباطبایی و دیگران تجربیات خوبی در گفت وگو، مناظره و پاسخ و ارائه نظر در مقام دفاع از دین داریم که این تجربه تاریخی حوزه بسیار ارزشمند است و باید بازخوانی و متناسب با نیاز امروز بازسازی شود و از سوی دیگر، تجارب دیگران را هم مورد استفاده قرار دهیم.
وی ادامه داد: از علوم و دانش هایی که در این زمینه وجود دارد و می تواند کمک کننده باشد، هوشمندانه آگاه باشیم و استفاده کنیم. در منظومه علوم اجتماعی و علوم شناختی نکات قابل توجهی وجود دارد که قابل استفاده است.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بر استفاده از رسانه و فضای مجازی در پاسخ به شبهات تاکید کرد و افزود: حوزه ما وقتی می تواند هماوردی کند و از اندیشه ناب الهی و توحیدی و آراء و اندیشه های خاندان پیامبر (ص) دفاع کند که آگاه به زمانه و آگاه به تحول رسانه و فضای مجازی باشد.
آیت الله اعرافی گفت: بخش مهمی از آنچه که اندیشه دینی و الهی را در عصر ما مورد هجوم قرار می دهد، برخی فلسفه های غربی و فلسفه های مضاف و برخی اندیشه های موجود در علوم انسانی و اجتماعی است که برای انها احترام قائل هستیم و بسیاری از آنها را قابل نقد می دانیم.
وی بر اهمیت رصد و پیشگیری تأکید کرد و گفت: پیش بینی، پیشگیری و گفتمان سازی است؛ حوزه باید علاوه بر اینکه شبهه و پرسشی می آید وارد عرصه پاسخگویی شود، باید بتواند امواج آینده را پیش بینی کند و اقدام عالمانه و هنرمندانه در پیشگیری یک ضرورت است.
عضو شورای عالی حوزه های علمیه، در پایان با اشاره به اینکه در عرصه پاسخگویی و گفتمان‌سازی از نظم و شعر و ادبیات باید ویژه بهره‌مند شویم، افزود: مقوله پاسخگویی و گفتمان‌سازی در پاسخگویی به شبهات در یکصد سالگی حوزه علمیه قم باید احیا شود.
