رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس:

محدود کردن حکمرانی به رویکرد سیاسی آسیب آور خواهد بود/ اوج اقتدار حکمرانی اسلامی در دوران دفاع مقدس جلوه گر شده است

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با بیان اینکه مفهوم حکمرانی با همه ابعاد و اضلاع آن باید مورد توجه قرار گیرد، گفت: محدود کردن موضوع مهم حکمرانی به رویکرد سیاسی به ما آسیب وارد خواهد کرد.

دکتر عطاء الله رفیعی آتانی در نشست گروه حکمرانی اسلامی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس خاطرنشان کرد: در ارتباط با مطالعات حکمرانی سه رویکرد وجود دارد، رویکرد نخست ادامه مدیریت دولتی و دوم با نگاه سیاسی و رویکرد سوم ادامه هیچ کدام نیست، بلکه یک رویکرد بینارشته‌ای است. که باید با کمک دانش‌های مختلف به مبانی، نحوه و مدل حکمرانی و اثرسنجی سیاست ها همت گماشت.

*به لحاظ دانشی باید به طور ویژه از ظرفیت مدیریت دولتی در مطالعات حکمرانی استفاده کنیم
وی ادامه داد: سیاست یکی از دانش‌های مورد نیاز حکمرانی است. دانش سیاستگذاری و مدیریت دولتی نیز داعیه دار حکمرانی هستند، بنابراین به لحاظ دانشی باید از ظرفیت مدیریت دولتی در مطالعات حکمرانی استفاده کنیم.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس اظهار داشت: امروز فعالان عرصه علوم انسانی اسلامی، به این نتیجه رسیدند که این رویکرد باید با صحنه عمل درگیر شود، مطالعات حکمرانی از این جهت حائز اهمیت است که آن دستاوردهای علوم انسانی اسلامی را به سمت درگیر شدن با صحنه عمل جهت دهد و آنها را عملیاتی نماید.
دکتر رفیعی آتانی با اشاره به دغدغه مطالعات حکمرانی در سطح مسئولان ارشد نظام است، گفت: رئیس مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از نمادهای مدیریت جهادی، مطالعات حکمرانی را مورد توجه و تاکید قرار داده است،.
وی ادامه داد: ایشان( ریاست مجلس) به عنوان یک مدیر برجسته که در همه عرصه های مدیریتی حضور داشته، عمیقا باور دارد که اصل کار ما باید اصلاح نظام حکمرانی باشد و به این نتیجه رسیده اند که این نوع مطالعات نیاز کشور است و باور دارد که مساله کشورما نحوه حکمرانی، مدل های حکمرانی، مبانی، اثرسنجی سیاست ها و نوع حکمرانی ماست، بنابراین باید در این فضاها، مطالعات حکمرانی را دنبال کنیم.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی ادامه داد: محدود کردن مقوله حکمرانی به رویکرد سیاسی به ما آسیب جدی وارد می کند، بلکه به لحاظ دانشی باید از مدیریت دولتی نیز استفاده شود.

*تجربه نگاری حکمرانی در دستور کار باشد
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به اینکه اوج مدیریت و حکمرانی اسلامی در دوران دفاع مقدس جلوه گر شده است، بیان داشت: تلاش ما در دوره ای این بود که تجربیات مدیریتی موفق فرماندهان دفاع مقدس را استخراج و آنها را با زبان مفاهیم و از منظر دینی بسط دهیم.
دکتر رفیعی آتانی خاطرنشان کرد: تجربه حکمرانی علمایی که دارای فکر دینی و مدیریتی بودند و توانستند در مقاطع ای نظام و کشور را از مخمصه های بزرگ نجات دهند نیز بسیار مهم و تعیین کننده است.
وی، تجربه نگاری حکمرانی را با هدف اصطیاد مفاهیم و خلق واقعیات مشابه را حائز اهمیت دانست و گفت: گروه مطالعات حکمرانی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس بخشی از فعالیت های خود را در زمینه تجربه نگاری حکمرانی متمرکز نماید تا بتواند دانش و تجربه کسانی که با نگاه دینی تجربه مدیریتی و دانشی خوبی داشتند را به کمک کشور بیاورد.
رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس البته تاکید کرد: مطالعات ما در عرصه حکمرانی، باید خود را در قالب عمل نمایان سازد.

* باید کلیت مجلس از گروه حکمرانی اسلامی منتفع شود
دکتر رفیعی آتانی خاطرنشان کرد: مرکز تحقیقات اسلامی مجلس به عنوان یک ستاد علمی برای مدیریت علمی است که بنا دارد همه ظرفیت علمی حوزه های علمیه را به مجلس شورای اسلامی پمپاژ کند.
وی با اشاره به اهمیت گروه مطالعات حکمرانی مرکز گفت: گروه های علمی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با کمیسیون های تخصصی متناظر است، اما گروه مطالعات حکمرانی، موضوع کلیت مجلس است اگر ما مشاوره یا طرح پیشنهادی از این منظر داشته باشیم باید کلیت مجلس را تحت تاثیر قرار دهیم و مشاور و کارشناس معین کلیت مجلس باشیم.

* حوزه علمیه غرق در دستاوردهای علوم انسانی اسلامی است
وی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه باید محصولات و تولیدات حوزه علمیه را از کانال مجلس به سمت اداره کشور ببریم، خاطرنشان کرد: حوزه علمیه غرق در دستاوردهای علوم انسانی اسلامی است ولی متاسفانه این ظرفیت ها کمتر در عرصه حاکمیت عرضه واستفاه می شود، مرکز تحقیقات اسلامی مجلس این آمادگی و اراده را دارد که این ظرفیت ها را در اختیار نظام حکمرانی قرار دهد.
دکتر رفیعی آتانی گفت: فضلای حوزه که در عرصه های مختلف حکومت و حاکمیت مسئولیت داشته و دارند، باید در گروه مطالعات حکمرانی مرکز حضور داشتند باشند.
وی با اشاره به اینکه دانش آمیخته با تجربه، راهگشای مشکلات کشور است، گفت: اگر دانش و علم ما امروزه به کمک زندگی مردم نیاید عقیم خواهد ماند و نمی تواند مشکل گشا باشد.
دکتر رفیعی آتانی بیان داشت: البته کار گروه مطالعات حکمرانی به واسطه اینکه در متن سیاست کلان کشور قرار دارد، کار آسانی نیست ولی باید با جدیت دنبال کرد تا به مدد مجلس انقلابی، به نظام اسلامی خدمت کنیم.

*مساله محوری و مساله مندی را قاعده کار خود بگیریم
وی مساله محوری را نیز مورد تاکید قرار داد و گفت: ما قرار است برای مجلس و نظام مفید باشیم بنابراین باید مساله محوری و مساله مندی را قاعده کار خود بگیریم و در فضای گسترده و عمیق برای حوزه عمل کار انجام دهیم و مطالعات ما نزدیک به حوزه عمل باشد.
*دولت و حکمرانی اولویت اول میز مطالعات سیاسی است
حجت الاسلام والمسلمین نجف لک زایی رئیس شورای علمی گروه مطالعات حکمرانی اسلامی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس نیز طی سخنانی گفت: حکمرانی از مهمترین مباحث مورد توجه در دنیاست و در میز مطالعات سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی موضوع دولت و حکمرانی به تصویب رسیده و در اولویت قرار گرفت و همین انگیزه باعث همکاری با مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شد.
وی ادامه داد: همکاری مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی و دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم پیرامون موضوع حمکرانی متقابل است و امید است بتوانیم به نحوه مطلوبی این موضوع را به سرانجام خوبی برسانیم.
وی گفت: اساتید و شخصیت های خوبی برای شورای علمی گروه مطالعات حکمرانی انتخاب شدند که برخی از آنها سابقه نمایندگی مجلس و مدیریت علمی در دانشگاه و نهادهای نظام را دارند.

*حکمرانی نیازمند مطالعات بین رشته ای است
حجت الاسلام و المسلمین سید محمد تقی آل غفور از اعضای شورای علمی گروه مطالعات حکمرانی که سابقه نمایندگی مجلس را دارد، نیز طی سخنانی گفت: امروز بحث حکمرانی یک موضوع مهم در جهان است و ذیل بحث توسعه نیز مطرح است و زمانی که بحث حکمرانی مطرح می شود بحث کل گرایانه، نظام گرایانه و سیستمی است، بنابراین الزاما بحث بین رشته ای خواهد شد و باید از رشته های مختلف در این گروه مطالعاتی متخصص داشته باشیم.
وی ادامه داد: از سوی دیگر، بهترین چیزی که در زمینه حکمرانی به ما کمک می کند مساله الگو هست، برخی شخصیت ها مانند خواجه نصیر طوسی نمونه هایی هستند که بحث نظری و عملی حکمرانی را به هم پیوند دادند و موفق هم بودند.
استاد دانشگاه تصریح کرد: وقتی بحث حکمرانی مطرح می شود یکبار بدون سابقه و یکبار با سابقه بررسی خواهد شد و ما سابقه بیش از چهل سال در حوزه حکمرانی داریم وباید نسبت به گذشته خود، بررسی نقادانه ای داشته باشیم که در آینده با چه خلاء ها مواجه و چه ملاحظه هایی باید داشته باشیم

* قانونمندی یکی از شاخص های مهم حکمرانی است
دکتر علیرضا صدرا نماینده سابق مجلس و عضو شورای علمی گروه مطالعات حکمرانی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس یادآورشد: اگر سیاست های کلی نظام قانونگذاری که از سوی رهبر معظم انقلاب ابلاغ شده، سرلوحه کار قرار بگیرد، حکمرانی شایسته قانونی نیز انجام می گیرد.
وی ادامه داد: اولین مشکل ما در کشور، قانونگذاری است، قانون زیاد داریم ولی باید قانون خوب تصویب کنیم، قانونمندی یکی از شاخص های مهم حکمرانی است و اگر قانونمندی ما خوب نباشد با مشکلات اساسی مواجه خواهیم شد.اسلام حکومت قانون است، حکمرانی قانون وظیفه مجلس است .
دکتر صدر با اشاره به توصیه های رهبر معظم انقلاب مبنی بر تقویت مرکز پژوهش ها گفت: در دنیا مراکز تحقیقاتی قوی و ثابت هستند و با تغییر مسئولان، ساختار این مراکز به هم نمی ریزد، به همین دلیل تاثیرگذار هستند، ما هم به چنین چیزی نیاز داریم.
وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: ما یک ابر مشکل مزمن، فراگیر و فزاینده به نام رکود تورمی مواجه هستیم که به ظاهر اقتصادی است ولی ریشه های فرهنگی و سیاسی دارد و دشمن نیز روی این موج سوار شد، البته این نه بحران است و نه بن بست بلکه عدم کارمدی ساختاری و راهبردی باعث این مشکل شده است.
نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی بیان داشت: ما در بهره وری موفق ولی در اثربخشی با مشکل مواجه هستیم، زیرساخت ها و کاردهای تربیت شده با هم عجین نیستند، ریشه این کار نیز در ۱- ناکارآمدی در قانونگذاری ۲- نظام اداری و بروکراسی ۳ سیاست های خلق الساعه، است. مجلس شورای اسلامی در قانونگذاری و ساختار نقش دارد.
وی ادامه داد: ما در کنار چرایی و چیستی، چگونگی را نیز در نظام حکمرانی داریم، هر چه چرایی روشن تر و شفاف تر باشد، چیستی یقینی تر و چگونگی واقعی تر خواهد بود، بنابراین رسالت گروه مطالعات حکمرانی پرداختن به ریشه این مشکلات است.
وی خاطرنشان کرد: برای حکمرانی کادر سازی نکردیم، از حکمرانان اسلامی انتظار است که چیستی و چگونگی را به ما یاد دهند، مثلا در موضوع عدالت مشکل نظریه و برنامه داریم، مسئولان نمی دانند باید چه کار کنند، در فن و تکنولوژی و دانش حکمرانی مشکل داریم، اقتصاد دان غیر از مدیریت اقتصادی است.
او گفت: رهبر انقلاب سیاست های کلی نظام قانونگذاری را ابلاغ کردند، باید دستورات رهبری تبدیل به حکمرانی شود، برنامه تدابیر پیشرفت آماده شده، پیشنهاد است آن را در دستور کار قرار دهیم.

* مرکز تحقیقات اسلامی مجلس، عقلانیت تفکر را به سمت مجلس اشراب کند
دکترمسعود معینی پور عضو شورای علمی گروه مطالعات حکمرانی و رئیس سابقه شبکه چهارم سیما نیز گفت: در حوزه حکمرانی نیاز به تجربه های نظری و عملی داریم و شکاف میان نظر و عمل را باید از میان برداریم.
وی ادامه داد: ما تا در یک حوزه به عنوان کنشگر وسیاستگذار نباشیم تا اثر سیاستگذاری خود را ببینیم، تصمیم گیری و موفقیت سخت است، ما به الگوهایی نیاز داریم که راهکارها را ارائه دهند.
دکتر معینی پور گفت: جریان حکمرانی بین رشته ای است و نمی توان نسبت به مطالعات اقتصادی و یا تحولات در سبک زندگی بی توجه بود ولی به مطالعات حکمرانی پرداخت.
وی خاطرنشان کرد: مرکز تحقیقات اسلامی مجلس باید عقلانیت تفکر را به سمت مجلس شورای اسلامی اشراب کند و رفت و برگشت بین مجلس و مرکز تحقیقات اسلامی نباید یک طرفه باشد.

*موفقیت برخی کشورها در زمینه حکمرانی مورد مطالعه قرار بگیرد
دکتر مختار شیخ حسینی از دیگر اعضای شورای علمی گروه حقوق نیز گفت: در مساله حکمرانی مطالعات تجربه کشورهای اسلامی که به یک ثبات رسیده اند حائز اهمیت است.برخی کشورها مانند ترکیه و مالزی با پیشینه اسلامی و تمدنی دارند که به ثبات رسیدند از سوی دیگر برخی کشورها بدون داشتن این پیشینه هم به رشد رسیدند، باید مطالعات بنیادین در این زمینه صورت بگیرد.
وی ادامه داد: نیازمند کارهای علمی بنیادی از منظر اسلامی و پاسخ به سوالات مختلف در این حوزه هستیم.

*چگونگی وارد شدن در عرصه عمل
دکتر بهنام نیا از دیگر اعضای شورای علمی گروه مطالعات حکمرانی گفت: ابتدا باید ببنیم هدف از کلمه حکمرانی چیست آیا آن را موسع می گیریم یا مضیق؟ از سوی دیگر باید تکلیف مشخص شود که مراکز تحقیقاتی و کارشناسان تغذیه کننده نمایندگان مجلس هستند یا اینکه خود نمایندگان بر اساس نظر خود تصمیم می گیرند.
وی ادامه داد: ما باید در چیستی، چرایی و چگونگی مقوله حکمرانی حرف بزنیم، تاکنون در چیستی و چرایی حرف زدیم ولی در ارتباط با چگونگی زیاد سخن نگفتیم، باید بگوییم چگونه باید به صحنه عمل وارد شویم.
نیاز به قانون جدید نداریم چون به اندازه کافی قانون داریم ولی اجرای قانون نیاز به مقررات دارد، ما یک قانون را ابلاع می کنیم ولی مجری از یک دولت به دولت دیگر متفاوت عمل می کند.
بهنام نیا خاطرنشان کرد: به دلیل نداشتن افراد متخصص در اجرای قانون به صورت یکنواخت در دولت های مختلف، آسیب های جدی از مسیر حکمرانی به نظام تحمیل شده است.
باید بازخوردهایی از اجرای مقررات از بعد نظارتی در دستورکار باشد.
وی ادامه داد: ما در وسط یک نظام حکمرانی هستیم، باید قوانینی که ما را در این وضعیت قرار داده مورد آسیب شناسی قرار گیرد، اگر بخواهیم با توجه به این مبانی و بنیان ها به نقطه مطلوب برسیم باید اصلاح مسیر کنیم، یعنی برای یک وضع میانی برنامه ریزی کنیم تا به شرایط مطلوب برسیم.
وی خاطرنشان کرد: آیا ما بنیان هایی در اسلام داریم که به این مسائل و مقررات پرداخته باشد، نیاز است که از خلال اجتهاد و فتوا و ... این مباحث را به صورت مطالعات بنیادین استخراج کنیم.

*مطالعات حکمرانی مافوق است
حجت الاسلام والمسلمین هاشمیان از دیگر اعضای گروه مطالعات حکمرانی گفت: گروه مطالعات حکمرانی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس باید بتوانند با نگاه کلان نگر خود، کمبودها و خلاء های سایر گروه های علمی را برطرف کند.
وی با اشاره به اینکه در ارتباط با نظام حکمرانی باید به یک تعریف و نظریه واحد برسیم، گفت: باید نگاه سیستماتیک و فرآیندی به اصل نظام سیاستگذاری داشته باشیم، مناسبات بین نهادها مانند دولت و مجلس، شوراهای دیگر را به چالش بکشیم و ساختار حکمرانی موضوع مطالعات ما قرار بگیرد.
جانشین گروه علمی مطالعات فرهنگی اجتماعی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: در مطالعات حکمرانی بیشتر با مسائل کلان کار داریم، ما بعد از ۴۰ سال از انقلاب اسلامی در لایه هایی مشکل داریم که باید ورود داشته باشیم، رفت و برگشت میان نظر و عمل باید وجود داشته باشد.
وی در ادامه تصریح کرد: نقدهایی که در برخی زمینه ها متوجه نظام جمهوری اسلامی است باید به صورت عالمانه مورد مطالعه گروه حکمرانی قرار بگیرد تا به سمت اصلاح و یا پاسخگویی به شبهات پیش برویم.
دکتر عبدالحمید رئیس دفتر مطالعات بنیادین حکمرانی مرکز پژوهش های مجلس نیز گزارشی از فعالیت های این گروه را ارائه داد و تاکید کرد: ما به سمت عامل و کارکرد سازی در نظام حکمرانی پیش رفتیم ولی به سمت سیستم سازی نرفته ایم، باید ابزار و ساختار را به عنوان مساله وسط بگذاریم و نهادها، ساختارها، ابزارها و کارکردهای نظام حکمرانی را با نگاه اسلامی مورد مطالعات بنیادین قرار دهیم.
وی با اشاره به اینکه خطاهای محاسباتی و چالش های مهم حکمرانی در آینده را باید شناسایی کنیم، گفت: مطالعات حکمرانی و مطالبه هایی که در این حوزه شکل گرفته، هم فرصت و هم تهدید است، فرصت از این بابت که یکی از مهمترین موضوعات نظام روی میز مطالعه قرار گرفته است و تهدید از آن حیث که مبادا، تکرار این موضوع چنان برای ما عادی شود که بدون اینکه کاری کرده باشیم از سپهر سیاسی محو شود و کار خاصی برای آن انجام ندهیم.

دکتر اکبری معلم جانشین گروه علمی حکمرانی اسلامی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس بیان داشت: ما جدا از حوزه علمیه نیستیم، سطح تعامل و تفاهم های ما باید به صورتی باشد که حوزه علمیه احساس کند گروه حکمرانی اسلامی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس یکی از بازوران اساسی آن در حوزه حکمرانی و قانونگذاری برای حل معضلات کشور است.
وی ادامه داد: تشکیل کارگروه های تخصصی در زیر مجموعه گروه علمی مطالعات حکمرانی در دستور کار است. و دنبال هستم تا تدوین و تصویب آیین نامه داخلی گروه در اولویت قرار گیرد، اولویت های مسائل نظام بر اساس نیازها، اقتضائات و ظرفیت های گروه حکمرانی انجام شود.
وی تاکید کرد: تدوین و تصویب برنامه ها و فعالیت های گروه حکمرانی اسلامی بر اساس سیاست ها و اهداف مرکز تحقیقات اسلامی ضروری است و از سوی دیگر، رسمیت بخشی گروه های علمی و کارگروه های تخصصی مرکز تحقیقات اسلامی مورد انتظار است.

حجج اسلام والمسلمین نجف لک زایی، دکتر منصور میراحمدی، دکتر سیف الله صرامی، دکتر محمد تقی آل غفور، دکتر علیرضا صدرا، دکتر بهنام، دکتر مسعود معینی پور، دکتر مختار شیخ حسینی، عبدالحمید، دکتر محمد حسین هاشمیان و دکتر علی اکبری معلم اعضای شورای علمی گروه مطالعات حکمرانی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس را تشکیل می دهند.