چرا حضرت معصومه سلام الله علیها قم را برای سکونت انتخاب کردند؟

مطالعه سیره ائمه گواهی می‌دهد که طهارت و پاکی مادر شرط اساسی برای گزینش مادران امامان بوده است و سعادتی که نصیب فاطمه معصومه ـ سلام الله علیها ـ شده این بود که مادرش، مادر امام رضا ـ علیه السّلام ـ نیز بود. لذا از هر آلودگی در هر اندازه‌اش به دور ماند.

 اگرچه تاریخ دقیق ولادت حضرت فاطمه معصومه (سلام الله علیها) دقیق روشن نیست؛ اما تاریخ تقریبی استخراج شده در گذشته این است: اول ذی قعده سال ۱۷۳ و این تاریخ ولادت در برخی از منابع روایی ذکر شده است.(نمازی شاهرودی ، شیخ علی مستدرک سفینة البحار،تصحیح: شیخ حسن نمازی- قم، جامعه مدرسین، ج ۵، ص ۲۲۱)

افزون برآن قبل از انقلاب اسلامی توسط یکی از فضلای فرهنگی و به درخواست تولیت وقت آستانه مقدس حضرت معصومه استخراج شده است این تاریخ ولادت براساس تخمین سن آن بانوی مکرمه که درسن جوانی در شهر قم بر اثرتألمات روحی که درساوه به ایشان از ناحیه حمله به کاروانش توسط دژخیمان عباسی رسید رحلت نمود استخراج گردید ؛اگرچه تاریخ ولادت دقیق معلوم نیست اما اختصاص روزی جهت بزرگداشت این بانوی بزرگ هیچ ایرادی ندارد بلکه بسیار بجا و شایسته است.

فضائل اخلاقی حضرت معصومه (س)

شرافت و نجابت : تأثیر شخصیت پدر و مادر در روح و جسم فرزندان را نمی‌توان انکار کرد. این تأثیرپذیری در وجود فاطمه معصومه ـ سلام الله علیها ـ از برجستگی خاصی برخوردار است. ایشان از هر دو طرف (پدر و مادر) فضایلی را به ارث برده‌اند که تنها برادرش علی بن موسی الرضا ـ علیه السّلام ـ آنها را به صورت کامل در خود جمع کرده بود و به نظر می‌رسد بتوان برتری شخصیت والای فاطمه معصومه ـ سلام الله علیها ـ بر دیگر فرزندان حضرت موسی بن جعفر ـ علیهما السّلام ـ را در همین نکته یافت که فاطمه معصومه ـ سلام الله علیها ـ مانند برادرش از هر دو طرف پاکیزه‌ترین خصال و ویژگیها را به ارث برد با وجود بانوان دیگری در خاندان امام کاظم ـ علیه السّلام ـ گویی «نجمه» ستاره پر نور بانوان امام کاظم(ع) است که بسان پرفروغ‌ترین ستاره‌ها می‌درخشد و به راستی که تمام فروغش را به دو پاکیزه گوهرش، علی بن موسی الرضا ـ علیه السّلام ـ و فاطمه معصومه ـ سلام الله علیها ـ منتقل کرد.

مطالعه سیره ائمه گواهی می‌دهد که طهارت و پاکی مادر شرط اساسی برای گزینش مادران امامان بوده است و سعادتی که نصیب فاطمه معصومه ـ سلام الله علیها ـ شده این بود که مادرش، مادر امام رضا ـ علیه السّلام ـ نیز بود. لذا از هر آلودگی در هر اندازه‌اش به دور ماند.

برخی از فضایل اخلاقی را از القاب آن بانوی بزرگ می توان دریافت که بزرگان و یا ائمه به آن بانو داده اند ؛ مثل عصمت، محدثه بودن، ورود زیارتنامه مخصوص، و ... باعث شده که حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ از دیگر امام‌زادگان از جهاتی افضل باشد. و همچون ستاره‌ای درخشان در این آسمان بدرخشد و صاحب شأن و مقام خاصی بشود همان‌طوری که زیارت نامه ای که منسوب به امام رضا ـ علیه السّلام ـ درباره حضرت معصومه است در فقره‌ای از زیارتنامه آن حضرت آمده است:‌ «فان لک عند الله شأنا من الشأن» یعنی تو در محضر الهی شأن و منزلت وصف‌ناپذیری داری، که بر خاک‌نشینان این عالم قابل تصور نیست و تنها خدا و پیامبر(ص) و اوصیاء طاهرینش بر آن واقفند. داشتن شان ومنزلت در نزد خداوند مربوط به فضایل بزرگ وبی شمار است.

علت عدم ازدواج

در برخی از منابع تاریخی مطالبی ذکر شده است؛ از جمله اینکه بر اساس وصیت حضرت امام موسی کاظم (ع) بوده است که دختران حضرت ازدواج نکنند (تاریخ‏ یعقوبی، ج‏ ،۲ ص ۴۲۱) در صورت صحت این مطلب شاید دارای حکمت و علت هایی باشد از جمله اینکه امام نخواسته دخترانش با افرادی که در شأنشان نبودند وصلت نمایند ؛ از جمله در برخی جاها گزارش شده که مامون از حضرت خواستگاری کرد شاید حکمت منع امام (ع) به این دلیل بوده است تا افرادی چون مأمون و عباسیان با مقاصد سیاسی قصد ازدواج با اهل بیت را داشتند ناکام بمانند؛ لذا می‌بینیم مأمون به زور و اصرار، خواهرش را به ازدواج امام رضا (ع) و دخترش را به ازدواج امام جواد در می آورد ؛ قطعا مقاصدی داشتند از جمله مشروعیت گرفتن برای خلافت خودشان و یا نسل امامت از بنی عباس هم باشد ؛ اما این مقاصد محقق نشد چون همسران بیشتر ائمه از کنیزان بودند؛ قطعا در این امور حکمت های الهی را باید دخیل دانست؛ مثلا مادر امام رضا (ع) نجمه از آفریقا یا از نژاد دیگری است یا مادر امام زمان خانم نرجس از روم (اروپا) و از نسل حواریون حضرت عیسی می باشد ؛ در این قضایای تاریخی، حکمت هایی وجود دارد که قابل تامل است.

انتخاب قم به عنوان اقامت

اصل سفر این بانوی بزرگ به ایران و سکونت در قم دارای حکمتهای الهی است ؛ این حکمتها را امروز به خوبی می توان لمس نمود و درک کرد ؛ فیوضاتی که از این مرقد و این شهر قم به بشریت رسیده یکی از حکمت هاست .

علت دیگر و علت ظاهری هجرت حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ دقیقاً به مهاجرت برادر بزرگوارش حضرت امام رضا ـ علیه السّلام ـ به ایران مربوط است.

مأمون در سال ۲۰۰ هـ .ق امام رضا ـ علیه السّلام ـ را به مرو فرا خواند و بنا به نقلی بعد از استقرار آن حضرت در ایران نامه‌ای خطاب به خواهر گرامی‌اش حضرت فاطمه معصومه ـ سلام الله علیها ـ مرقوم فرمودند و آن را توسط یکی از غلامانش به مدینه منوره ارسال فرموده است. امام ـ علیه السّلام ـ به غلامش دستور داد که در هیچ منزلی توقف نکند تا در اندک زمان ممکن آن نوشته را به مدینه برساند. غلام خود را به مدینه منوره رسانید و نامه امام هشتم را به خدمت حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ تسلیم نمود. و آن حضرت به مجرد رسیدن نامه برادرش خود را آماده سفر نمود.

بنا به نقل دیگر حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ بعد از یک سال از ورود حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ به سرزمین خراسان به قصد زیارت و دیدار با برادر خود از مدینه به قصد خراسان حرکت کرد.

طبق این دو نقل حضرت معصومه ـ سلام الله علیها ـ به شوق دیدار برادر و امام زمان خود در سال ۲۰۱ هـ با گروهی از اطرافیان خود از مدینه حرکت کرد و وقتی به ساوه رسید مریض شد. سؤال فرمود: تا قم چقدر راه است» گفتند: ده فرسخ، فرمود مرا به قم برسانید. او را به قم رسانیدند. بنا به نقل دیگر وقتی آن حضرت به ساوه رسیدند عده‌ای از دشمنان اهل بیت ـ علیهم السلام ـ با اشاره مأمون عباسی راه را بر آنان بستند و در یک درگیری نابرابر، همه برادران و اکثر همراهان مرد آن حضرت را به شهادت رساندند و حضرت معصومه از شدت تأثر و تألمات به سختی بیمار گشتند به نحوی که ادامه سفر برایشان ناممکن گردید.

بنابراین فلسفه و حکمت اصلی سفر حضرت معصومه به قم پس از سالها روشن می شود که تنها دیدار برادر نبوده است ؛ بلکه سفر برادر هم حکمت دیگری و حکمتهای الهی بیشماری داشته که درآینده ی تاریخ ابعاد بیشتری از آن حکمتها روشن خواهد شد ؛یکی از حکمتها ی هجرت حضرت معصومه به ایران وقم ابعاد علمی و فرهنگی واجتماعی فراوانی بوده است که یکی از آنها بروز و پیدایش حوزه علمیه قم در سایه مرقد و وجود معنوی این بانو است که درتاریخ و منابع تفصیل برکات حضورش روشن شده است .

منبع : مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات (حوزه‌های علمیه)