تخریب قبور عترت پیامبر(ع) در بقیع؛ نمایی دیگر از چهره خوارج و نواصب

واقعه تلخ تخریب گنبد و بارگاه ائمه بقیع در هشتم شوّال سال ۱۳۴۵ قمری در مدینه و کنار مرقد رسول‌خدا(ص) اتفاق افتاد؛ در حالی که اسناد فراوانی وجود دارد که مسلمانان در طی سده های متمادی نسبت به ساخت گنبد و بارگاه باشکوه در بقیع برای ائمه اطهار(ع) اهتمام داشته‌اند.

حجت الاسلام والمسلمین محمدجعفر طبسی در نوشتاری با موضوع «تخریب قبور عترت پیامبر(ع) در بقیع؛ نمایی دیگر از چهره خوارج و نواصب»،آورده است :

از جمله حوادث بسیار دردناک و ناگوار تاریخ، تخریب قبور مطهّر اهل‌بیت پیامبر(ع) در بقیع به دست وهابیت تکفیری است.

این واقعه تلخ، در هشتم شوّال سال ۱۳۴۵ قمری در مدینه و کنار مرقد رسول‌خدا(ص) اتفاق افتاد؛ در حالی که اسناد فراوانی وجود دارد که مسلمانان در طی سده های متمادی نسبت به ساخت گنبد و بارگاه باشکوه در بقیع برای ائمه اطهار(ع) اهتمام داشته‌اند.

این امر نشانه موافقت همه علمای مذاهب اسلامی ـ‌تا پیش از ابن تیمیه و حتی دوران پس از اوـ با ساخت گنبد در بقیع است. از این‌رو اقدام جاهلانه وهابیت در مقابل نظر قاطبه علمای اسلامی و خالی از پشتوانه مذهبی است و در واقع، نمایانگر چهره زشت خوارج و جریان ناصبی‌گری در زمان معاصر است.

در این نوشتار به برخی از مدارک دالّ بر آبادانی قبور ائمه(ع) بقیع و وجود گنبد و بارگاه در آن، پرداخته می‌شود:


۱. ابن جبیر که جهانگرد و سفرنامه نویس معروف قرن هفتم است، در توصیف گنبد ائمه(ع) بقیع چنین می گوید: «قبّه ای مرتفع و سر به فلک کشیده که در نزدیکی درب بقیع واقع شده است.» (رحلة ابن جبیر، ص ۶۴)


۲. ابن نجّار شافعی مذهب که مدینه شناس و مورّخ معروف قرن هفتم است، در معرفی گنبد و بارگاه ائمه بقیع می نویسد: «گنبد بزرگ و مرتفع و با بنایی قدیمی است؛ و یکی از دو درب این بارگاه، هر روز باز می شود.» (وفاء الوفاء سمهودی، ج ۳، ص ۹۱۶)


۳. خالد بن عیسی بلوی که از علمای قرن هشتم است، مشاهدات خود در سفر به مدینه را به نگارش در آورده و درباره گنبد ائمه بقیع این طور گزارش داده: «گنبدی بزرگ، بلند و سر به فلک کشیده» (تاج المفرق، ج ۱، ص ۲۸۸)


۴. سر ریچارد بورتون که نویسنده، شرق شناس و جهانگرد است و سال ۱۲۷۶ قمری سفری به مدینه داشته، گنبد را توصیف کرده و نوشته: «این گنبد، بزرگتر و همچنین زیباتر از تمام گنبدهای دیگر است و در سمت راستِ وارد شوندگان به حرمِ بقیع واقع شده است. (موسوعة العتبات المقدسة، ج ۳، ص ۳۸۳)


۵. علی بن موسی از نویسندگان مدینه است و کتاب «وصف المدینة» را در سال ۱۳۰۳ قمری نوشته است. او می نویسد: «قبّة آل البیت العظام و هی أکبر القبّات»؛ یعنی گنبد مراقد اهل بیت پیامبر (ص) بزرگترین گنبدها است. (وصف المدینة، ص ۱۰)


۶. ابراهیم رفعت پاشا، ۱۹ سال قبل از تخریب گنبد و بارگاه و مراقد ائمه بقیع یعنی در سال ۱۳۲۵ قمری سفری به مدینه داشته است. وی مشاهدات خود را این طور گزارش داده است: «عباس و حسن و سه نفر دیگر که قبلاً نام بردیم [ائمه سه گانه] زیر یک قبّة قرار گرفته اند و این قبه از سایر قبه های آنجا همچون قبه ابراهیم بلندتر است». (مرآت الحرمین، ج ۱، ص ۴۲۶)


با توجه به اسناد تاریخی، وجود گنبد و بارگاهی با عظمت در بقیع از مسلّمات تاریخی است و قبل از تخریب آن، کسی سخنی در حرمت بناء قبور یا بدعت بودن آن به میان نیاورده است. تنها ۱۹ سال پس از گزارش ابراهیم رفعت پاشا، وهابیون تکفیری دست به جنایت تخریب قبور بقیع زدند.


حتّی می‌توان گفت وجود گنبد و بارگاه، اختصاص به بقیع نداشته، و احداث آن بر قبور مطهّر دیگر امامان(ع) نیز رایج بوده است. به طوری که سبط ابن الجوزی (م۶۵۴ق) درباره مرقد نورانی امام کاظم(ع) اینگونه می‌گوید: «...دُفِنَ بمقابر قریش و قبره ظاهر یزار...» «در قبور قریش مدفون شد و مرقدش آشکار است و زیارت می‌شود..» (تذکرة الخواص، ص۳۱۴) یا ذهبی سنّی (م۷۴۸ ق) در شرح حال امام کاظم(ع) نوشته است: «له مشهد عظیم مشهور ببغداد و لولده علی بن موسی مشهد بطوس» (سیر أعلام النبلاء، ج۹، ص ۲۷۴).

همچنین درباره امام رضا(ع) می گوید: «و لعلی بن موسی(ع) مشهد بطوس یقصدونه بالزیارة» (همان، ج ۱۹، ص ۳۹۳). از این عبارات («قبره ظاهر یُزار..»؛ «مشهد عظیم مشهور»؛ «مشهد بطوس یقصدونه بالزیارة» استفاده می شود که مرقد هر دو امام علیهما السلام دارای گنبد و بارگاه مجلّل و حرم باشکوه بوده، و هیچ کس در آن زمان سخن از حرمت بناء بر قبور مطرح نکرده است. در این میان، تنها ابن تیمیه و برخی پیروانش همچون محمد بن عبدالوهاب از صف مسلمانان جدا شده، با خروج از عقاید و احکام اسلامی، بناء بر قبور را حرام شمردند.


به راستی آیا تخریب قبور اهل بیت پیامبر (ص) با آیه مودّت نسبت به ذوی القربی «قل لا أسئلکم علیه أجراً إلّا المودّة فی القربی» (الشوری: ۲۳) سازگاری دارد؟ این است اجر و مزد رسالت پیامبر(ص)؟!