چگونگی بهره‌مندی از شب‌های قدر

انسان باید در طول روز تلاش و توجه کند که در این شب‌ها بیدار بماند؛ اما بیداری ظاهری اگرچه مطلوب است، مهم بیداری درونی و بیداری از خواب غفلت نسبت به اصل خلقت، مقام امامت و ولایت است.

خداوند انسان را خلق کرد تا او را به کمال و سعادت برساند و باران رحمت و مغفرت خویش را بر قلب او نازل کند؛ اگرچه انسان در تمام ایام سال، از رحمت الهی بهره‌مند می‌شود، اما در برخی از ماه‌ها از جمله رجب و شعبان و رمضان این رحمت دو چندان می‌گردد.

یکی از شب‌های پر فضیلت ماه رمضان شب قدر است که برابر با هزار ماه است. شب قدر را شب سرنوشت و تقدیر نیز می‌نامند؛ چرا که سرنوشت یکساله‌ی انسان در این شب‌ها رقم می‌خورد.

شب قدر اوج رحمت الهی است و خداوند در این شب‌ها مهمان‌نوازی ویژه‌ای برای بندگانش دارد.

جایگاه و اهمیت شب قدر

در مورد اهمیت و جایگاه شب قدر همین بس که در قرآن و روایات درباره‌ی آن صریحاً سخن گفته شده است؛ آنجا که خداوند در آیات ۲ و ۳ سوره‌ی قدر می‌فرماید: «وَ مَا أَدْرَاکَ مَا لَیْلَةُ الْقَدْرِ؛ و از شب قدر چه آگاهت کرد.» «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ؛ شب قدر از هزار ماه ارجمندتر است.»

۱. شب مقدرات

در شب قدر مقدرات یک ساله‌ی انسان رقم می‌خورد؛ چنانچه در حدیث آمده است: «التَّقدیرُ فی لَیلَةِ تِسعَ عَشرَةَ و الإبرامُ فی لَیلَةِ إحدی و عِشرینَ و الإمضاءُ فی لَیلَةِ ثلاثَ و عِشرینَ؛ مقدّرات در شب نوزدهم تعیین، در شب بیست و یکم تأیید و در شب بیست و سوم ماه [رمضان] امضا می‏‌شود.» (الکافی، ج ۴، ص ۱۵۹)

۲. شب نزول ملائکه و روح

در این شب به اذن پروردگار ملائکه نازل می‎شوند.

«تَنَزَّلُ الْمَلَائِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ؛ در این شب فرشتگان و روح (یعنی جبرئیل) به اذن خدا (بر مقام ولایت نبی و امام عصر (عج)) از هر فرمان و دستور الهی نازل می‌شوند (و سرنوشت و مقدرات خلق را نازل می‌گردانند.»(آیه ۴ سوره قدر)

در حدیثی از امام صادق ( علیه‌السلام) پرسیدند: آیا روح همان جبرئیل است؟ فرمود: جبرئیل از ملائکه است و روح برتر از ملائکه است. سپس این آیه را تلاوت فرمودند: تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ‌ ... با نزول فرشتگان بر قلب پیامبر و امام معصوم در شب قدر، ارتباط زمین با آسمان، مُلک با ملکوت و طبیعت با ماوراء طبیعت برقرار می‌شود.

۳. شب بخشش گناهان

در این شب انسان می‌تواند باب توبه و رحمت الهی را به روی خود بگشاید. از گناهانی که انجام داده طلب مغفرت نماید و از خداوند بخواهد تا به او توفیق عبادت و بندگی و دوری از گناهان بدهد و همچنین روح و باطن خویش را با شستشو در دریای رحمت الهی جلا دهد.

امام باقر(علیه‌السلام)در این‌باره می‌فرماید: «مَن اَحیی لَیلَهَ القَدرِ غُفِرَت لَهُ ذنوبُهُ؛ هرکس شب قدر را احیاء بدارد، گناهانش بخشیده می شود.» (وسایل الشیعه، ج۴، ص۳۶۴)

۴. شب سلام و تهنیت

«سَلَامٌ هِیَ حَتَّیٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ؛ این شب (رحمت و) سلامت و تهنیت است تا صبحگاه.» (آیه ۵ سوره قدر)

در تفسیر المیزان در مورد آن بیان شده است که مراد از «سَلامٌ» در این آیه، لطف و عنایت ویژه‌ی الهی نسبت به بندگان در شب قدر است که سلامت و رحمت و برکت را به دنبال دارد و باب نقمت و عذاب را می‌بندد؛ زیرا کید و وسوسه‌ی شیطان در آن شب مؤثر واقع نشود.

چگونگی بهره‌مندی از شب‌های قدر

۱. از آن جایی که شب‌های قدر اهمیت و ارزش بالایی دارد، انسان باید به منظور بهره‌مندی ویژه ازاین شب‌ها در طول سال و چه بسا در این شب‌ها در خودش آمادگی درونی و باطنی فراهم نماید و با دعا و استغفار و بخشیدن دیگران به طهارت باطنی برسد.

۲. در این شب‌ها فرصت ایجاد شده را غنیمت شمارد و با توجه قلبی به ساحت مقدس امام زمان(عج) با ایشان ارتباط بگیرد و در دعاهای خویش ظهور آن حضرت را از خداوند بخواهد.

۳. در این شب‌ها سعی شود که توجه به مسائل مادی و بحث در این موارد کمتر شود و تمرکز بر روی مسائل معنوی جایگزین آن گردد.

۴. باید در طول روز تلاش و توجه کند که در این شب‌ها بیدار بماند؛ اما بیداری ظاهری اگرچه مطلوب است، مهم بیداری درونی و بیداری از خواب غفلت نسبت به اصل خلقت، مقام امامت و ولایت است.

بنابراین با توجه به اهمیت و ارزش و برکاتی که این شب‌ها دارد، باید سعی شود که هر چه بهتر و بیشتر زمینه‌ی بهره‌مندی از این شب‌ها را فراهم نمود.

خدیجه محمدجانی، عضو گروه نویسندگی صریر