حضرت امام رضا(ع) از قول پیامبراکرم(ص) نقل فرمودند:
«إِذَا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ لَا یَزُولُ الْعَبْدُ قَدَماً عَنْ قَدَمٍ حَتَّی یُسْأَلَ عَنْ أَرْبَعَةِ أَشْیَاءَ عَنْ عُمُرِهِ فِیمَا أَفْنَاهُ وَعَنْ شَبَابِهِ فِیمَا أَبْلَاه وَعَنْ مَالِهِ مِنْ أَیْنَ اکْتَسَبَهُ وَفِیمَاذَا أَنْفَقَهُ وَعَنْ حُبِّنَا أَهْلَ‌الْبَیْت.»1
در قیامت قبل از آنکه کسی وارد حساب و کتاب شود، راجع به چهار چیز از او بازپرسی می‌شود. اگر بتواند پاسخ قانع‌کننده‌ای ارائه بدهد، به جلو می‌رود و ان‌شاءالله مورد شفاعت اهل‌بیت(س) واقع می‌شود. اما اگر قادر به پاسخگویی به سؤالات این بازپرسی نباشد، قیامت سختی خواهد داشت.

  سؤال از چگونگی گذران عمر و جوانی
بیش از نود درصد مردم عمر خویش را تلف می‌کنند. از این عمر بسیار می‌شود استفاده کرد تا جایی که اگر کسی در راه مستقیم بیفتد و از عمر خویش به‌خوبی بهره‌برداری کند، می‌تواند به مقام عنداللّهی برسد. مقامی که بهشت و نعمت‌های آن در مقابل او کوچک و ناچیز است. به چنین کسی خطاب می‌شود:
[یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعی إِلی رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّةً]2 به‌واسطه عمر به جایی می‌رسد که خداوند متعال به او می‌گوید: «بیا بیا پیش خود من بیا.»
اما بسیاری از مردم عمر خویش را هدر می‌دهند و شقاوت‌مند می‌شوند. هنگامی که به جهنّم می‌افتند، درمی‌یابند که چه بهره‌ای می‌توانسته‌اند از عمر خویش ببرند و نبرده‌اند. از این‌رو ناله و فریاد آنان بلند می‌شود و افسوس می خورند. قرآن کریم می‌فرماید: [وَهُمْ یَصْطَرِخُونَ فیها رَبَّنا أَخْرِجْنا نَعْمَلْ صالِحاً غَیْرَ الَّذی کُنَّا نَعْمَلُ أَ وَلَمْ نُعَمِّرْکُمْ ما یَتَذَکَّرُ فیهِ مَنْ تَذَکَّرَ وَجاءَکُمُ النَّذیرُ فَذُوقُوا فَما لِلظَّالِمینَ مِنْ نَصیر].3
در جهنّم می‌سوزند و التماس می‌کنند که به دنیا بازگردانده شوند؛ ولی التماس آنان دیگر نتیجه‌ای ندارد و یاوری پیدا نمی‌کنند. اگر برای ضرورت استفاده از عمر، فقط همین یک آیه را داشتیم، بس بود که بگوییم: عمر بسیار ارزشمند است. ارزش و منزلت عمر، با هیچ چیز دیگری قابل مقایسه نیست. حتی اینکه مشهور است می‌گویند: «عمر طلا است»، جسارت به عمر است و از ارزش عمر می‌کاهد.

  از کارهای بیهوده و غیرحرام هم مؤاخذه می‌شوید
نسل کنونی باید پاسخ قانع‌کننده‌ای در خصوص سؤالی که راجع به اتلاف عمر از آنان می‌شود، ارائه کنند؛ وگرنه در قیامت گرفتار می‌شوند.
بسیاری از مردم دچار روزمرّگی هستند. برنامه زندگی روزانه آنان، فقط خوردن و خوابیدن و ارضای غرایز است. بدتر از آن، سرگرم شدن به فیلم ها و موسیقی‌هایی که اگر حرام نباشد، دست کم بیهوده است. چند ساعت یک خانواده صرف دیدن یک فیلم می‌شود؛ اما به فکر خواندن نماز شب نیستند. برای شیعیان ننگ است که نماز شب نخوانند.

  ضرورت صرف عمر و جوانی در فراگیری علوم دینی
فراگیری علوم دینی در سه موضوع احکام، اخلاق و اعتقادات برای همه و به‌ویژه برای نسل جوان لازم است.
مسلمان باید احکام دین خود را به‌خوبی بداند و به آن عمل کند. احکام رساله عملیّه مرجع تقلید باید به‌خوبی مطالعه شود.
دانستن اخلاق و عمل به آن، واجب است. همه افراد صفات رذیله‌ای دارند که یکی از آن صفات رذیله، برای بدبختی انسان کافی است. ریشه‌کن کردن رذائل و جای‌گزین کردن فضائل اخلاقی به‌جای آن، برای همه واجب و لازم است؛ اما چه کسی می‌تواند ادعا کند که در شبانه‌روز مقداری از وقت خویش را صرف اخلاق و خودسازی می‌کند؟
در سوره شمس یازده قسم یاد می‌کند و بعد می‌فرماید: «رستگاری فقط از آن کسی است که خودسازی کند». استاد بزرگوار ما، حضرت امام خمینی(قد) می‌فرمودند: «انسان باید چهل سال خون جگر بخورد تا بتواند، یکی از صفات رذیله را ریشه‌کن کند.»
اعتقادات، تقلیدی نیست؛ بلکه یقینی است. دست کم چهل مسئله مهم اعتقادی وجود دارد که یک شیعه باید با استدلال، آن مسائل را بداند و بتواند، در مقابل شبهات دشمنان دین و تشیّع ایستادگی کند. دانستن اعتقادات، نیاز به مطالعه و تحقیق دارد و یک شیعه باید در عمر خویش برای یادگیری مسائل اعتقادی تلاش فراوانی داشته باشد.
..............................................
   پی نوشت‌ها‌
1. جامع‌الأخبار، ص  175؛                    2. فجر 28-27؛ 3. فاطر 37.