اخلاق در حوزه - شماره 717
عرفیات طلبگی
قسمت اول درس اخلاق با موضوع «عرفیات طلبگی» در شماره 715 افق حوزه منتشر شد و متن پیش رو قسمت دوم آن می‌باشد.
آیت‌الله مجتهدی(ره)
بخش دوم و پایانی
6. وضعیت سر و صورت: در حرم امام رضا(ع) عبور می‌کردم که دیدم، روحانی جوانی موهایش را از زیر عمامه تا وسط پیشانی بیرون ریخته است. به او گفتم: ببخشید آقا، مثل اینکه اصلاح شما دیر شده است. گفت: مدرکی هم دارید؟ یعنی اگر این کار من خلاف است، آیا برای این کار خلاف، مدرک و سند روایاتی دارید؟ اگر دارید، ارائه بدهید؟ درحالی‌که خیلی از موارد هست که حرام و خلاف شرع نیست؛ ولی عرف، آن را نمی‌پسندد؛ لذا روی این اصل به او گفتم: چرا با لباس زیر به حرم نمی‌آیی؟ با وجود اینکه برای مردان فقط پوشاندن عورتین واجب است و پوشاندن بقیه بدن واجب نیست. (با وجود این، رعایت عرف را می‌کنی و کاری نمی‌کنی که مردم از تو ناراحت شوند؛ پس در طلبگی و آخوندی هم، چنین باش و رعایت عرفیات طلبگی را بکن و کاری که مراجع و علما و فق‌هانمی‌کنند، تو هم نکن.)
7. ساده‌زیستی: مهم‌ترین مطلب عرفی، ساده‌زیستی است. انگشتر زیاد دستت نکن! گران‌قیمتش را هم همین‌طور. تسبیح رنگی یا گران‌قیمت هم دستت نگیر. خودکار و خودنویس خارجی و نعلین گران‌قیمت که برای طلبه و روحانی سزاوار نیست، استفاده نکن. روحانی حتی‌المقدور باید زندگی و خانه‌ای ساده داشته باشد.نقل می‌کنند: آیت‌الله فشارکی(ره) یک اتاق داشتند که وسط آن را پرده کشیده بودند. یک طرف درس می‌دادند و طرف دیگر، محل زندگی ایشان بود. اگر امام خمینی(ره) وقتی که از پاریس آمدند، می‌رفتند کاخ نیاوران، شاید این‌قدر محبوب مردم نمی‌شدند و دیگر حرفشان چندان در مردم اثر نداشت. امام با آن همه عظمت، در یک خانه ساده و معمولی و یک حسینیه که دیوارهایش کاه‌گلی بود، ساکن بودند. من حدود چهل سال پیش این خانه‌ای را که اکنون ساکن هستم، خریده‌ام؛ با اینکه می‌توانم بهترین خانه را در بهترین جای شهر تهران بخرم.
در حدیث است که نظر به چهره عالم عبادت است؛ اما نه عالمی‌که خانه آن‌چنانی دارد که نگاه کردن به خانه و وسائل خانه‌اش حسرت بر دل آدمی‌می‌گذارد و داخل خانه را با تزئینات کامل گچ‌بری کرده و آنتن ماهواره را هم، روی پشت‌بام علم کرده و با ماشین‌گران قیمت رفت وآمد می‌کند.
یک بار به جایی رفته بودم و موقع برگشت، یک بنز و یک وانت ترمز کردند. هر دو آشنا بودند. مردم هم نگاه می‌کردند که من کدام ماشین را سوار می‌شوم. رفتم از راننده بنز عذرخواهی کردم و گفتم: اولاً این راننده وانت یک لحظه از شما زودتر ترمز کرد، ثانیاً اگر ماشین شما را سوار شوم، ممکن است، راننده وانت ناراحت شود و فکر کند، چون ماشینش وانت بود، سوار نشدم؛ لذا مرا ببخشید و تشریف ببرید! من با وانت می‌روم. یک بار با یک ژیان قُراضه به دیدن یکی از علمای بزرگ تهران رفتیم. به ایشان گفتم: با ماشینی آمده‌ایم که دیدنش انسان را به یاد خدا می‌اندازد. موقع برگشت، ایشان تا در منزل آمدند و ماشین را دیدند و فرمودند: این ماشین ما را به یادِ گاری انداخت نه خدا.
غرض اینکه هرچه ساده‌تر باشی، بیشتر در دل مردم اثر می‌گذاری. قیافه ظاهری روحانی هم باید ساده باشد، نه اینکه عبای گران‌قیمت و کفش براق آن‌چنانی بپوشد، عینک طلایی یا گران‌قیمت بزند یا کیف سامسونت در دست بگیرد و امثال اینها. خلاصه، نظر به هر عالِمی‌عبادت نیست. عالمی که پشت فرمان ماشین آن‌چنانی می‌نشیند، زلف گذاشته، ساعت مچی بسته، شلوار اتو کرده، زیر شانه قبا، لائی گذاشته و کیف به دست گرفته و سیگار به لب گذاشته، نظر به چنین شخصی عبادت نیست.
آیا چنین شخصی روحانی است؟ آیا مردم اگر چنین شخصی را ببینند، به یاد خدا می‌افتند؟ روحانی یعنی کسی که روحش را چنان پرورش داده که جسم و علائق نفسانی را از مادیات و زینت و زیورآلات دنیا باز داشته و به مرحله تهذیب نفسانی رسیده؛ نه اینکه فقط به فکر جسم و زینت‌آلات ظاهری بدن باشد. چنین شخصی جسمانی است، نه روحانی؛ لذا نمی‌تواند، در افراد اثر روحانی و معنوی بگذارد. این را یقین بدان که امام زمان(عج) از این زندگی‌‌هاو قیافه‌‌ها راضی نیست. اینها کسانی هستند که با وضع بسیار مرفه و زندگی تجملاتی و با قیافه آن‌چنانی خودشان، مردم را از دین دور می‌کنند؛ زیرا رفتار و گفتار آنها با اصول و اخلاق و عرفیات اسلام منطبق نیست. شما مردم اگر چنین اشخاصی را می‌شناسید، با آنها در ارتباط نباشید. این جور آخوند‌ها اصلاً مرید حسابی هم ندارند و کسی به اینها میل نمی‌کند. اصلاً نباید به چنین عالمی نگاه کنی! باید بروی علما و بزرگان را نگاه کنی؛ مراجع تقلید، علمای ربانی و معلمین اخلاق.
اینها بعضی از عرفیات است که باید رعایت شود. بقیه را هم خودت با اینها قیاس کن؛ البته ممکن است یک کار در جایی عرف باشد و همان کار، در جای دیگر خلاف عرف باشد.
نمی‌گویم اینها حرام است؛ ولی از باب «حَسَناتُ‌الأبرارِ سَیئاتُ‌المُقَرَّبین» است.
بعضی کارها، برای عوام مردم، اشکالی ندارد؛ ولی برای ما روحانیون خوب نیست. ممکن است یکی در اخلاق خیلی عالی باشد؛ ولی با وضع زندگی و با قیافه‌اش و با رعایت نکردن این عرفیات، مردم را از دین بیزار کند.
حضرت رسول اکرم(ص) فرموده‌اند: «بدترین علمای امت من کسانی هستند که مردم را از ما گمراه می‌کنند و راه‌هایی را که به سوی ماست، قطع می‌کنند. مردم بر اینها درود می‌فرستند؛ درحالی‌که اینها مستحق لعنت هستند» و همچنین امام صادق(ع) فرموده‌اند: «که عیسی‌بن مریم(ع) فرمود: وای بر علمای بد که چگونه آتش دوزخ بر آنها زبانه کشد.» اگر این عرفیات را رعایت نکردی، پیش‌نماز نشو؛ چراکه رعایت نکردن عرفیات به فتوای بعضی از مراجع تقلید، به عدالت ضرر می‌زند و پشت سر تو نمی‌شود، نماز خواند.
