اخلاق در حوزه - شماره ۷۰۲

وصیت پیامبر اکرم(ص)

نبیّ مکرم اسلام به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «یَا عَلِیُّ! أَنْتَ وَصِیِّی أَوْصَیْتُ‏ إِلَیْکَ‏ بِأَمْرِ رَبِّی»؛ من تو را وصیّت می‌کنم به امر پروردگارم.«وَ أَنْتَ خَلِیفَتِی اسْتَخْلَفْتُکَ بِأَمْرِ رَبِّی»؛ و تو به امر خدای من جانشین من هستی.

حضرت آیت‌الله علوی گرگانی
قال رسول‌الله(ص): «یَا عَلِیُّ! أَنْتَ وَصِیِّی أَوْصَیْتُ‏ إِلَیْکَ‏ بِأَمْرِ رَبِّی‏ وَ أَنْتَ خَلِیفَتِی اسْتَخْلَفْتُکَ بِأَمْرِ رَبِّی. یَا عَلِیُّ! أَنْتَ الَّذِی تُبَیِّنُ لِاُمَّتِی مَا یَخْتَلِفُونَ فِیهِ بَعْدِی وَ تَقُومُ فِیهِمْ مَقَامِی، قَوْلُکَ قَوْلِی وَ أَمْرُکَ أَمْرِی وَ طَاعَتُکَ طَاعَتِی وَ طَاعَتِی طَاعَةُ اللَّهِ وَ مَعْصِیَتُکَ مَعْصِیَتِی وَ مَعْصِیَتِی مَعْصِیَةُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ»۱
نبیّ مکرم اسلام به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «یَا عَلِیُّ! أَنْتَ وَصِیِّی أَوْصَیْتُ‏ إِلَیْکَ‏ بِأَمْرِ رَبِّی»؛ من تو را وصیّت می‌کنم به امر پروردگارم.«وَ أَنْتَ خَلِیفَتِی اسْتَخْلَفْتُکَ بِأَمْرِ رَبِّی»؛ و تو به امر خدای من جانشین من هستی. از این عبارت و وصیتی که پیغمبر(ص) به امیرالمؤمنین (ع) کرده است معلوم می‌شود که جانشینی امیرالمؤمنین علی(ع) برای پیامبر اکرم(ص) به امر پروردگار عالم بوده است؛ نه به دستور رسول اکرم(ص)؛ زیرا خود رسول‌الله(ص) می‌فرماید: به امر من نبوده؛ بلکه به امر خدا بود و اینکه تو خلیفه و جانشین من شدی، به امر من نیست؛ بلکه به امر خداست.
«یَا عَلِیُّ! أَنْتَ الَّذِی تُبَیِّنُ لِاُمَّتِی مَایَخْتَلِفُونَ فِیهِ بَعْدِی»؛ تو کسی هستی که هرگاه در میان امّت من اختلاف افتاد، روشن-کننده حقّ و باطل و بیان‌کننده آن می‌باشی. در اینجا بود که لقب «فاروق‌الاکبر» را به امیرالمؤمنین(ع) دادند از باب اینکه وجود مبارکشان، فارق بین حقّ و باطل است؛ یعنی هرکس امیرالمؤمنین(ع) را بپذیرد، راه حقّ و حقیقت را رفته و از گمراهی در امان است و هرکس او را نپذیرد، از آنچه که خدا فرموده است، سرپیچی کرده و به راه باطل رفته است.
خداوند متعال در سوره مبارکه نبأ می‌فرماید: ]عَمَّ یَتَساءَلُونَ ٭ عَنِ‌النَّبَإِالْعَظِیمِ[۲ حضرت علی(ع)فرمود: «نبأ عظیم» من هستم. چرا؟ ]الَّذِی هُمْ فِیهِ مُخْتَلِفُونَ[۳  همانی که در باره او اختلاف کردند؛ یعنی یک عدّه ولایت او را پذیرفتند و عدّه‌ای هم ولایت او را قبول نکردند. اینجا هم حضرت رسول(ص) می‌فرماید: علی‌جان! تو کسی هستی که مردم باید در اختلافات به تو رجوع کنند و باید امّت مرا هدایت کنی تا نجات پیدا کنند. هرچه اختلاف پیدا می‌کنند، باید به‌وسیله تو حل شود.
«وَ تَقُومُ فِیهِمْ مَقَامِی، قَوْلُکَ قَوْلِی وَ أَمْرُکَ أَمْرِی وَ طَاعَتُکَ طَاعَتِی وَ طَاعَتِی طَاعَةُ اللَّهِ وَ مَعْصِیَتُکَ مَعْصِیَتِی وَ مَعْصِیَتِی مَعْصِیَةُ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ»؛ تو باید به‌جای من در میان امّت من باشی و کار و رسالت مرا انجام دهی. این موضوع نشان‌دهنده این است که تمام اموری که خدا برای پیغمبر(ص) خود گذاشته است، ایشان هم آن را به امیرالمؤمنین(ع) موکول کرده است. در چندین روایت از امام باقر(ع) نقل شده که می‌فرماید: آنچه را که خداوند متعال به پیغمبر(ص) داده است، همان را به جدّ ما امیرالمؤمنین(ع) موکول کرد. بعد سؤال می‌کنند که آیا امام هم مثل پیغمبر(ص)، علم و آگاهی به همه چیز دارد؟ حضرت فرمود: بله! به همه چیز آگاه است. آگاهی ما از انبیاء گذشته بیشتر است. اگر من در جریان خضر(ع) و موسی(ع) بودم، چیزهایی می‌گفتم که آنها نمی‌دانستند. بعد عرض کردند: یابن رسول‌الله! مگر علم شما با علم حضرت موسی(ع) و خضر(ع) فرق می‌کند؟ حضرت فرمود: بله! ایشان علم «بما کان» داشتند؛ امّا علم «بما یکون و ما هو کائن الی یوم القیامة» نداشتند. این علم فقط مربوط به ماست؛ یعنی حضرت موسی(ع) و خضر(ع) فقط به گذشته علم داشتند؛ امّا امامان معصوم نه‌تنها به گذشته؛ بلکه به زمان حال و آینده هم علم دارند؛ لذا ائمّه(ع) ما افضل از انبیاء هستند. شما حساب کنید که چقدر مقامشان بالاست.
در اینجا هم حضرت رسول(ص) می‌فرماید: علی‌جان! تو باید جای من قرار بگیری. کلام تو، کلام من است. امر تو، امر من است. اطاعت از تو، اطاعت از من است و هرکس مرا اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده است. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده است: ]مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ[؛۴ هرکس پیغمبر(ص) را اطاعت کند، خدا را اطاعت کرده است. اینجا هم ایشان می‌فرماید: اطاعت از تو، اطاعت از من است و این به قیاس مساوات درست می‌شود و نتیجه می‌گیریم که اطاعت از امیرالمؤمنین(ع) مثل اطاعت از خداست و هرکس از تو سرپیچی کند، از من سرپیچی کرده است و سرپیچی و معصیت از من، معصیت خدا حساب می‌شود.
همچنین حضرت امر خانواده‌اش را به امیرالمؤمنین(ع) واگذار کرد و فرمود: آنها تا زمانی که در اطاعت تو هستند، امّ‌المؤمنین می‌باشند؛ اگر از اطاعت تو بیرون رفتند، تو اختیار داری آنها را از لقب امّ‌المؤمنین بودن خارج کنی. پیغمبرعزیز ما(ص)، حتّی بعد از شهادت و رحلت مبارکشان، باز اختیار امور را به دست امیرالمؤمنین(ع) داده بودند.
پس ما همیشه باید کارهایمان و برنامه هایمان آن‌چنان باشد که ائمّه معصومین(ع) از ما راضی باشند. اگر ائمّه ما و یادگارشان امام زمان(عج) از ما راضی باشند و فرمانشان را اطاعت کنیم، مثل این است که خدا را اطاعت کرده‌ایم؛ برای اینکه در روایت مفصّلی، باز امیرالمؤمنین‌(ع) امور خودش را به دست مبارک فرزندش امام حسن(ع) داد و فرمود: بعد از خودت امور را به برادرت حسین(ع) واگذار کن و آنها هم همین‌طور نسل به نسل تا دوازدهمین یادگار، مهدی آل‌محمّد(ص) که او می‌ماند تا زمانی که خدا امرش را صادر کند.
منبع:انوار اخلاقی، حضرت آیت‌الله علوی گرگانی ج۲،ص۱۹۰
..............................................

   پی نوشت‌ها
‌۱. من لا‌یحضره‌الفقیه، ج‏۴، ص ۱۷۹؛
۲. سوره مبارکه نبأ، آیات ۱و۲؛
۳. سوره مبارکه نبأ، آیه ۳؛
۴. سوره مبارکه نساء، آیه ۸۰.