مبارزه با اسرائیل در صدر توجهات مراجع عظام تقلید و علمای مسلمان
با آغاز جنگ جهانی اول، فرانسه، روسیه و بریتانیا (متفقین) به دولت عثمانی که از متحدین بود، اعلام جنگ کردند. مصطفی حائری افندی، مفتی اعظم عثمانی، برای حمایت از سلطان‌محمد پنجم عثمانی فتوای جهاد صادر کرد و فرماندهی سپاه را به سلطان عثمانی، به‌عنوان خلیفه مسلمانان سپرد. آنان این جهاد را واجب عینی اعلام کردند و از همه مسلمانان جهان (خارج از قلمروی عثمانی) خواستند تا جهاد کنند. به این ترتیب، از نظریه اتحاد اسلام - که نخستین بار سید جمال‌الدین اسدآبادی آن را در دوره سلطان عبدالحمید دوم عثمانی ابراز کرده بود و هم‌فکرانش، کواکبی و محمد عبده، آن را ترویج نمودند - در جنگ جهانی اول به‌نفع سلطان‌محمد پنجم بهره‌برداری شد و تمام کسانی که از هجوم استعمار هراسان بودند، به رهبری سلطان عثمانی راضی شدند.
علمای شیعه نیز در عتبات به حمایت از سلطان‌محمد پنجم برخاسته و او را خلیفه نامیدند و با صدور فتاوایی از مسلمانان خواستند تا از خلافت عثمانی دفاع کنند. پس از جنگ جهانی اول و در جریان اشغال عراق و مناطقی از ایران و عثمانی، بار دیگر فتواهای جهادی بسیاری از سوی علما صادر شد.1
پس از صدور اعلامیه بالفور در ۱۳۳۵/۱۹۱۷ و پایان جنگ جهانی اول، فلسطین مستعمره انگلستان شد. از آن پس، موضوع فلسطین در رأس مشکلات جهان اسلام قرار گرفت. در پی آن، جهاد مفهومی گسترده‌تر از پیش یافت و مبارزان فلسطینی در مقابله با استعمار به آن استناد می‌کردند. 2
عزالدین قسام که از ۱۳۰۱ ش /۱۹۲۲ مخالفت با استعمار و صهیونیست‌ها را آغاز کرده بود، قیمومت را نقض تمامیت ارضی دارالاسلام و جهاد را واجب عینی اعلام کرد. وی از ۱۳۱۴ ش/ ۱۹۳۵ به مبارزه مسلحانه با بریتانیا و صهیونیست‌ها پرداخت و در خطبه‌های خود، به آیات جهادی استناد نمود و مبارزه‌اش شکل جهادی یافت.3
از آن پس، خطبه‌ها و کتاب‌ها و رسالاتی در باره جهاد تألیف و تنظیم شد و برای دفاع از فلسطین، نهضت‌های جهادی به وجود آمد؛ از جمله حسن البنّا، پایه‌گذار اخوان المسلمین که برای مبارزه با استبداد و استعمار به وجوب جهاد تمسک جست و پس از تشکیل دولت اسرائیل، مبارزه با یهودیان و جهاد را در دستور کار و برنامه اخوان المسلمین قرار داد و نخستین اعلامیه اخوان المسلمین در باره جهاد و دفاع از فلسطین منتشر شد.4
آن‌ها در ۱۳۱۶ ش/ ۱۹۳۷ جزوه‌ای در باره جهاد برای ر‌هایی فلسطین چاپ کردند و این جهاد را واجب عینی دانستند. در ۱۳۱۷ ش/ ۱۹۳۸ نیز، مطلب مشابهی در یک روزنامه بیروتی به چاپ رسید. شیخ محمدحسین کاشف الغطاء و ابراهیم الراوی، از علمای عراق، فتوای جهاد صادر نمودند که همایش علمای سوریه آن‌ها را تأیید و دانشگاه الازهر و اخوان المسلمین آن‌ها را چاپ کردند. در ماجرای فلسطین هیچ‌یک از کشورهای عربی، به‌جز عربستان سعودی، دعوت به جهاد نکردند. 5
پس از تشکیل دولت اسرائیل در ۱۳۲۷ ش/ ۱۹۴۸ و افزایش تعداد مهاجران یهودی در اسرائیل، حسنین محمد مخلوف، مفتی مصر، فتوایی مبنی بر جهاد برای ر‌هایی فلسطین صادر کرد و آن را بر همه مسلمانان واجب شمرد. اخوان المسلمین نیز این فتوا را تأیید کردند.6
ابوالاعلی مودودی، از شخصیت‌های اسلامی پاکستان، پس از تأسیس حزب جماعت اسلامی در ۱۳۲۰ش/ ۱۹۴۱، علیه غرب اعلام جهاد نمود و در رساله‌ای به‌نام الجهاد فی‌سبیل‌الله، موضوع جهاد را تشریح کرد.
مراجع تقلید و علمای شیعه نیز در اعلامیه‌هایی، خطاب به ملت‌ها و دولت‌های اسلامی، حکم به تحریم رابطه سیاسی و تجاری با اسرائیل و دعوت به مقابله و مبارزه با دولت اسرائیل و قلع و قمع آن دادند.
از این پس، جهاد با اسرائیل در دستور کار مبارزان مسلمان جهان اسلام قرار گرفت.
..............................................
پی نوشت‌ها
1. جهادیه: فتاوی جهادیه علما و مراجع عظام در جنگ جهانی اول، به‌کوشش محمدحسن کاووسی عراقی و نصرالله صالحی، ج۱، ص۴9ـ۴7، تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، ۱۳۷۵ ش؛
2. رودلف پیترز، اسلام و استعمار، یا، جهاد در عصر حاضر، ج۱، ص۲1ـ۲0، ترجمه محمد خرقانی، مشهد ۱۳۶۵ ش؛
3. رودلف پیترز، اسلام و استعمار، یا، جهاد در عصر حاضر، ج۱، ص۱۱2ـ۱۱1، ترجمه محمد خرقانی، مشهد ۱۳۶۵ ش؛
4. حسن بناء، مجموعه رسائل الامام الشهید حسن البنا، ج۱، ص۴۴ـ۴۶، اسکندریه ۱۴۲۳/۲۰۰۲؛
5. رودلف پیترز، اسلام و استعمار، یا جهاد در عصر حاضر، ج۱، ص۱۱6ـ۱۱5، ترجمه محمد خرقانی، مشهد ۱۳۶۵ ش؛
6. رودلف پیترز، اسلام و استعمار، یا، جهاد در عصر حاضر، ج۱، ص۱۱7ـ۱۱6، ترجمه محمد خرقانی، مشهد ۱۳۶۵ ش.
علمای شیعه نیز در عتبات به حمایت از سلطان‌محمد پنجم برخاسته و او را خلیفه نامیدند و با صدور فتاوایی از مسلمانان خواستند تا از خلافت عثمانی دفاع کنند. پس از جنگ جهانی اول و در جریان اشغال عراق و مناطقی از ایران و عثمانی، بار دیگر فتواهای جهادی بسیاری از سوی علما صادر شد.1
پس از صدور اعلامیه بالفور در ۱۳۳۵/۱۹۱۷ و پایان جنگ جهانی اول، فلسطین مستعمره انگلستان شد. از آن پس، موضوع فلسطین در رأس مشکلات جهان اسلام قرار گرفت. در پی آن، جهاد مفهومی گسترده‌تر از پیش یافت و مبارزان فلسطینی در مقابله با استعمار به آن استناد می‌کردند. 2
عزالدین قسام که از ۱۳۰۱ ش /۱۹۲۲ مخالفت با استعمار و صهیونیست‌ها را آغاز کرده بود، قیمومت را نقض تمامیت ارضی دارالاسلام و جهاد را واجب عینی اعلام کرد. وی از ۱۳۱۴ ش/ ۱۹۳۵ به مبارزه مسلحانه با بریتانیا و صهیونیست‌ها پرداخت و در خطبه‌های خود، به آیات جهادی استناد نمود و مبارزه‌اش شکل جهادی یافت.3
از آن پس، خطبه‌ها و کتاب‌ها و رسالاتی در باره جهاد تألیف و تنظیم شد و برای دفاع از فلسطین، نهضت‌های جهادی به وجود آمد؛ از جمله حسن البنّا، پایه‌گذار اخوان المسلمین که برای مبارزه با استبداد و استعمار به وجوب جهاد تمسک جست و پس از تشکیل دولت اسرائیل، مبارزه با یهودیان و جهاد را در دستور کار و برنامه اخوان المسلمین قرار داد و نخستین اعلامیه اخوان المسلمین در باره جهاد و دفاع از فلسطین منتشر شد.4
آن‌ها در ۱۳۱۶ ش/ ۱۹۳۷ جزوه‌ای در باره جهاد برای ر‌هایی فلسطین چاپ کردند و این جهاد را واجب عینی دانستند. در ۱۳۱۷ ش/ ۱۹۳۸ نیز، مطلب مشابهی در یک روزنامه بیروتی به چاپ رسید. شیخ محمدحسین کاشف الغطاء و ابراهیم الراوی، از علمای عراق، فتوای جهاد صادر نمودند که همایش علمای سوریه آن‌ها را تأیید و دانشگاه الازهر و اخوان المسلمین آن‌ها را چاپ کردند. در ماجرای فلسطین هیچ‌یک از کشورهای عربی، به‌جز عربستان سعودی، دعوت به جهاد نکردند. 5
پس از تشکیل دولت اسرائیل در ۱۳۲۷ ش/ ۱۹۴۸ و افزایش تعداد مهاجران یهودی در اسرائیل، حسنین محمد مخلوف، مفتی مصر، فتوایی مبنی بر جهاد برای ر‌هایی فلسطین صادر کرد و آن را بر همه مسلمانان واجب شمرد. اخوان المسلمین نیز این فتوا را تأیید کردند.6
ابوالاعلی مودودی، از شخصیت‌های اسلامی پاکستان، پس از تأسیس حزب جماعت اسلامی در ۱۳۲۰ش/ ۱۹۴۱، علیه غرب اعلام جهاد نمود و در رساله‌ای به‌نام الجهاد فی‌سبیل‌الله، موضوع جهاد را تشریح کرد.
مراجع تقلید و علمای شیعه نیز در اعلامیه‌هایی، خطاب به ملت‌ها و دولت‌های اسلامی، حکم به تحریم رابطه سیاسی و تجاری با اسرائیل و دعوت به مقابله و مبارزه با دولت اسرائیل و قلع و قمع آن دادند.
از این پس، جهاد با اسرائیل در دستور کار مبارزان مسلمان جهان اسلام قرار گرفت.
..............................................
پی نوشت‌ها1. جهادیه: فتاوی جهادیه علما و مراجع عظام در جنگ جهانی اول، به‌کوشش محمدحسن کاووسی عراقی و نصرالله صالحی، ج۱، ص۴9ـ۴7، تهران: وزارت امور خارجه، مؤسسه چاپ و انتشارات، ۱۳۷۵ ش؛
2. رودلف پیترز، اسلام و استعمار، یا، جهاد در عصر حاضر، ج۱، ص۲1ـ۲0، ترجمه محمد خرقانی، مشهد ۱۳۶۵ ش؛
3. رودلف پیترز، اسلام و استعمار، یا، جهاد در عصر حاضر، ج۱، ص۱۱2ـ۱۱1، ترجمه محمد خرقانی، مشهد ۱۳۶۵ ش؛
4. حسن بناء، مجموعه رسائل الامام الشهید حسن البنا، ج۱، ص۴۴ـ۴۶، اسکندریه ۱۴۲۳/۲۰۰۲؛
5. رودلف پیترز، اسلام و استعمار، یا جهاد در عصر حاضر، ج۱، ص۱۱6ـ۱۱5، ترجمه محمد خرقانی، مشهد ۱۳۶۵ ش؛
6. رودلف پیترز، اسلام و استعمار، یا، جهاد در عصر حاضر، ج۱، ص۱۱7ـ۱۱6، ترجمه محمد خرقانی، مشهد ۱۳۶۵ ش.