نقش‌آفرینی‌های فرهنگی و سیاسی شیخ الفقهاء
یکی از مهمترین وظایف مرجعیت جلیل‌القدر شیعه، توجه به «مردم» است. به‌عبارت دیگر، روحانیت علاوه بر توجه به مسائل علمی، دارای کنش اجتماعی نیز بوده‌اند. آیت‌الله‌العظمی حاج شیخ لطف‌الله صافی گلپایگانی(قد) در زمره علمایی است که توجه خاصی به امور اجتماعی داشت.
نخستین گام‌هایی که ایشان در مسائل خدمات اجتماعی برداشت، توجه به معاش و سرپرستی فقرا و مساکین بود؛ به‌ویژه در زمان حوادث طبیعی و گرانی قیمت و کرونا، فقرا و محرومین را تحت کفالت خود قرار می‌داد و با شناسایی افراد، معیشت آنها را به عهده می‌گرفت و همواره در سراسر عمر پربرکت خویش به محرومان توجه داشت. در تبیین خدمات اجتماعی شیخ الفقها(قد) سخن بسیار است و اگر بخواهیم، نمی از یم خدمات ماندگار آن پدر امت را تشریح کنیم، در یک جمله می‌توان گفت: فکر غم و اندوه محرومان و ضعفا، لحظه‌ای آن مرجع عظیم‌الشأن را رها نمی‌کرد و می‌گفت: شب‌ها از ناراحتی مشکلات مردم خواب ندارم!
در حوادث غیرمترقبه مانند سیل و زلزله و ...، اوّلین مرجعی که بیانیه صادر می‌کرد و به مؤمنین اجازه می‌داد، خودشان از خمس مال، به آسیب‌دیدگان کمک کنند، ایشان بود.
در بیماری منحوس کرونا، اجازه ایشان بسیار کارساز بود و چه بسیار دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی و داروها که با همین اجازه، در خدمت مناطق محروم کشور درآمد و چه فراوان مبتلایانی که همین اجازه، بار سنگینی را از نظر اقتصادی از دوششان برداشت.
احداث درمانگاه‌ها، جاده‌ها و مساجد، اهدای جهیزیه به هزاران هزار خانواده محروم و ضعیف و خدمات اجتماعی فراوان، فقط گوشه‌ای از برکات مرجعیت مرحوم شیخ‌المراجع اعلی‌الله مقامه‌الشریف بود و مطلب قابل تأمل این است که در بسیاری از این اماکن ساخته‌شده، به توصیه ایشان نامی از شیخ الفقها برده نشده است.
لبخند کودکان مناطق محروم در ایام عید و شروع سال تحصیلی و اوّل زمستان پرسوز و در مشکلات و سختی‌ها، شاید کمی از غم و غصه این مرد بزرگ مردم دوست می‌کاهید.
اظهار نگرانی از فقر و گرانی و تورم و ربا
آیت‌الله صافی گلپایگانی(ره) در موارد متعددی بر اثرات ناگوار فقر و گرانی و تورم تأکید کرده و دولت‌مردان را به اتخاذ سیاست‌هایی برای تأمین زندگی مردم فراخوانده است. ایشان همچنین از وجود ربا در برخی از بانک‌ها گلایه کرده و تأکید کرده که تمام کارها و برنامه‌های بانک‌ها باید مطابق دستورات شرع باشد.
انتقاد از سیاست‌های کنترل جمعیت
آیت‌الله صافی گلپایگانی(قد)، دی‌ماه ۱۳۹۳شمسی، اصلاح فرهنگ غلط درباره کنترل جمعیت را وظیفه همگان دانست و خواستار ترویج فرهنگ اسلام در این زمینه شد. ایشان پیش از آن، در سال ۱۳۸۶شمسی نیز درباره عواقب فرهنگی اجتماعی کنترل جمعیت هشدار داده بود.
انتقاد از طرح گرانی بنزین
آیت‌الله صافی گلپایگانی در پی تصویب و اجرای «طرح گرانی بنزین» در سال ۱۳۹۸شمسی بیانیه‌ای صادر کرد و آورد: متأسفانه درحالی‌که گرانی، تورم و بی‌کاری بسیاری از اقشار مملکت را در وضعیت سخت و ناراحت‌کننده‌ای قرار داده، طرحی در شب میلاد رسول رحمت(ص) توسط سران قوا تصویب شد که موجب تأسف و نگرانی شدید است. از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی می‌خواهیم که لغو این طرح را اعلام کنند و برای رفع مشکلات مردم، با مشورت بزرگان و اساتید علم اقتصاد اقدام فوری نمایند.
لزوم ارتباط با کشورهای دنیا با حفظ عزّت و اقتدار
آیت‌الله‌العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره) در دیدار رئیس وقت مجلس شورای اسلامی توصیه کرده بود: باید با تمام کشورهای دنیا با عزّت و اقتدار رابطه داشته باشیم. اینکه با بسیاری از کشورها قهر باشیم، صحیح نیست و به ضرر مردم عزیزمان است. شما باید با عقلانیت و تعامل سازنده، حقوق ملت را احقاق کنید. امروز یکی از راه‌های اصلاح امور این است که با حفظ منافع کشور و با عزّت، با جهان در ارتباط باشیم که خیلی از مشکلات برطرف خواهد شد. ایشان همچنین بیان داشته بود: گرانی برای مردم طاقت‌فرسا شده و تحمل آن برای مردم عزیزمان بسیار سخت و مشکل شده است. بنده بسیار نگران وضعیت اقتصادی و مشکلات مردم هستم. مردم نجیب و شریف کشور ما مستحقّ این وضعیت نیستند.
ضرورت ابلاغ پیام صلح و دوستی به جهانیان
آیت‌الله صافی گلپایگانی در دیدار با رئیس‌جمهور خواسته بود، بنا به دستور آیه شریفه«اجْعَلْنی عَلی خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفیظٌ عَلیمٌ» مدیرانی صالح که حافظ منافع مردم و دانا و آگاه و دلسوز باشند، انتخاب نمایید تا بتوانند، به مردم شریف به‌نحو احسن خدمت نمایند و اگر کارها بر اساس عقلانیت و تدبیر انجام شود، حتماً در امور پیشرفت خواهید کرد و زودتر به نتیجه خواهید رسید. باید با حفظ عزّت و اقتدار، با جهان در ارتباط بود و این دولت باید پیام صلح و دوستی را به جهانیان ابلاغ نماید.
نامه تاریخی شیخ الفقها به مجلس (بایدها و نبایدهای بودجه)
آیت‌الله‌العظمی صافی‌گلپایگانی(قد) در سال۱۳۶۱ هجری شمسی، همزمان با ارائه لایحه بودجه توسّط دولت به مجلس، طی نامه‌ای به مجلس، امور مهمّی را در بررسی لایحه بودجه کشور به نمایندگان تذکر داد که اکنون هم عمل به آن، می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد.
بخشی از این نامه و سند تاریخی به شرح زیر است:
بودجه، معرّف مبانی پیشرفت کشور
« ... بدیهی است بودجه، آیینه روش سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مبانی عقیدتی ملّت و دولت است و معرّف جهتی است که کشور باید به سوی آن حرکت داشته باشد و در عین حال، حاکی از وضع مالی و اقتصادی دولت نیز است و مظهر بینش و آگاهی مصادر امور و توجّه مجلس شورا به واقعیات و میزان تعهّد نمایندگان و احاطه و دقّت آنها به ریز بودجه و ارقام آن است و هرچه متعادل‌تر باشد و توازن در آن بیشتر مشاهده شود، دلیل خبرویت تهیه‌کنندگان و اعمال دقّت از سوی فرد فرد نمایندگان ملّت است...»
اهداف و اولویت‌های بودجه
«... اعلاء کلمه اسلام و دفع سلطه کفّار بر مسلمین و خودکفایی و استقلال سیاسی و اقتصادی و امنیت جان و مال و شرافت، همه مسائلی است که اگر بودجه در رابطه با آنها تنظیم شود و اولویت‌هایی که اسلام پیشنهاد نموده، مراعات شود و بر اساس آن اولویت‌ها، عقب‌ماندگان اجتماع را به جلو بیاورند و با الهام از تعالیم اسلام حتی دستور موجز (الضَّعیف أمیر الرّفقَه) ترتیباتی بدهند که همه مواظب ضعفا باشند و منتظر ملحق شدن آنها به کاروان و همراهی و هم‌قدمی آنها با دیگران شوند و ده‌ها و صدها تعلیمات دیگر را که حافظ مصالح کلّ جامعه است، در نظر بگیرند، مسأله مالیات‌ها یا کمک‌های مالی با حسن استقبال مردم روبه‌رو خواهد شد...»
لزوم جلب اعتماد مردم جهت دریافت کمک‌های مالی
«... در نظام اسلام برای گرفتن کمک‌های مالی از مردم جهت بقای نظام اسلام و حفظ حیثیات مسلمین و تأمین امنیت و خدمات دیگر که بالأخره به حفظ اصل اسلام و نوامیس مسلمین مربوط می‌شود، باید اول طرح‌ها و نیازمندی‌هایی را که در این مسیر لازم‌الرفع است و ترک و اهمال آنها موجب تقویت این‌گونه اهداف عالی و ضعف نظام و جامعه مسلمین در برابر بیگانگان می‌گردد، تعیین نمایند و به‌نحوی ضرورت و لزوم آن را ارائه دهند که عقلاً غیرمغرض تصدیق نمایند که این نیازمندی‌ها باید با کمک مردم مرتفع شود و اگر جامعه مسلمان بخواهد، در برابر بیگانگان به خود قائم و متّکی و عزیز و سربلند و مصون از نفوذ دیگران باشند، باید هزینه اجرای این طرح‌ها و رفع این نیازمندی‌ها را بپردازند و الاّ به حیثیات و شئون خود و اسلام عزیز بی‌اعتنایی کرده است. به نظر می‌رسد، اگر در بودجه در ارائه این موضوع توفیق حاصل شود که حدّاقل مردم متعهّد که بحمدالله از برکت انقلاب اسلامی اکثریت جامعه ما را تشکیل می‌دهند، لزوم این طرح‌ها را درک نمایند، دریافت کمک به اسم مالیات امر مشکلی نخواهد بود و خود مردم که رشد اسلامی خود را به‌کرّات در این انقلاب نشان دادند، در پرداخت آن پیش‌قدم می‌شوند...»
اتکاء به وجدان اسلامی و اجتناب از فریادهای تهدیدآمیز
«... جریان این جنگ تحمیلی این حقیقت را به اثبات رسانید که اتّکاء به وجدان اسلامی تا چه حدّ نیرومند است.
شاید اگر این جنگ جلو نیامده بود، احدی این همه قدرت و توان را در آستین اسلام و مسلمانان مؤمن و به‌پاخاسته ایران تصور نمی‌کرد و اگر می‌خواستند، با مسئله جنگ هم، مثل بعض مسائل دیگر برخورد کنند و این و آن را به‌زور به جنگ و جهاد ببرند یا به‌زور، کمک و اعانه دریافت کنند، همان روزهای اول، شکست خورده بودیم.
در مسائل مالیات‌ها و مسکن و زمین و حمایت از مستضعف و کشاورز و زحمتکش و امور دیگر، به‌قدری اسلام برنامه‌های کارساز دارد که اگر در رابطه با حقوق مسلمان بر مسلمان و تعاون اسلامی این مسائل مطرح شود و تأکیدات اسلام را بر حقّ هر مسلمان بر مسلمان در رسانه‌های گروهی و روزنامه‌ها و خطبه‌های نماز جمعه به مردم برسانند، حدّاقل بخش عمده‌ای از مشکلات حل می‌شود؛ امّا فریاد اینکه «می‌گیریم و مصادره می‌کنیم و زمین‌ها و خانه‌ها... را چنین و چنان می‌کنیم»، جز اینکه برخی مردم محروم این گویندگان را غم‌خوار خود می‌شمارند و به وعده‌های آنها چشم امید می‌دوزند و پس از چندی مأیوس می‌شوند، فائده‌ای ندارد؛ بلکه مشکلات مستضعفان را بیشتر می‌نماید و اقتصاد کشور را متزلزل می‌سازد...»
لزوم اجتناب از هزینه‌های غیر ضروری
«... ما که می‌بینیم، مثلاً ۴۴۰ میلیارد به بانک بدهکار می‌شویم و در حدود صدها میلیون از موارد تأمین بودجه در سال آینده محلّ ندارد و پرداخت وامی که به بانک بدهکاریم هم، در سال آینده امکان‌پذیر نیست و بانک هم قدرت وام جدید را ندارد و مردم هم، توانایی پرداخت مالیات بیشتر از این را ندارند و وضع مالی سال آینده ما بهتر از امسال نخواهد بود، چرا باید صدها میلیون اعتبار برای ساختمان هتل‌ها و مراکز تفریحی و اردوگاه‌های جهانگردی که حدّاقل در حال حاضر بازده معتنابه ندارد، بنماییم؟...»
نخستین گام‌هایی که ایشان در مسائل خدمات اجتماعی برداشت، توجه به معاش و سرپرستی فقرا و مساکین بود؛ به‌ویژه در زمان حوادث طبیعی و گرانی قیمت و کرونا، فقرا و محرومین را تحت کفالت خود قرار می‌داد و با شناسایی افراد، معیشت آنها را به عهده می‌گرفت و همواره در سراسر عمر پربرکت خویش به محرومان توجه داشت. در تبیین خدمات اجتماعی شیخ الفقها(قد) سخن بسیار است و اگر بخواهیم، نمی از یم خدمات ماندگار آن پدر امت را تشریح کنیم، در یک جمله می‌توان گفت: فکر غم و اندوه محرومان و ضعفا، لحظه‌ای آن مرجع عظیم‌الشأن را رها نمی‌کرد و می‌گفت: شب‌ها از ناراحتی مشکلات مردم خواب ندارم!
در حوادث غیرمترقبه مانند سیل و زلزله و ...، اوّلین مرجعی که بیانیه صادر می‌کرد و به مؤمنین اجازه می‌داد، خودشان از خمس مال، به آسیب‌دیدگان کمک کنند، ایشان بود.
در بیماری منحوس کرونا، اجازه ایشان بسیار کارساز بود و چه بسیار دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی و داروها که با همین اجازه، در خدمت مناطق محروم کشور درآمد و چه فراوان مبتلایانی که همین اجازه، بار سنگینی را از نظر اقتصادی از دوششان برداشت.
احداث درمانگاه‌ها، جاده‌ها و مساجد، اهدای جهیزیه به هزاران هزار خانواده محروم و ضعیف و خدمات اجتماعی فراوان، فقط گوشه‌ای از برکات مرجعیت مرحوم شیخ‌المراجع اعلی‌الله مقامه‌الشریف بود و مطلب قابل تأمل این است که در بسیاری از این اماکن ساخته‌شده، به توصیه ایشان نامی از شیخ الفقها برده نشده است.
لبخند کودکان مناطق محروم در ایام عید و شروع سال تحصیلی و اوّل زمستان پرسوز و در مشکلات و سختی‌ها، شاید کمی از غم و غصه این مرد بزرگ مردم دوست می‌کاهید.
اظهار نگرانی از فقر و گرانی و تورم و ربا
آیت‌الله صافی گلپایگانی(ره) در موارد متعددی بر اثرات ناگوار فقر و گرانی و تورم تأکید کرده و دولت‌مردان را به اتخاذ سیاست‌هایی برای تأمین زندگی مردم فراخوانده است. ایشان همچنین از وجود ربا در برخی از بانک‌ها گلایه کرده و تأکید کرده که تمام کارها و برنامه‌های بانک‌ها باید مطابق دستورات شرع باشد.
انتقاد از سیاست‌های کنترل جمعیت
آیت‌الله صافی گلپایگانی(قد)، دی‌ماه ۱۳۹۳شمسی، اصلاح فرهنگ غلط درباره کنترل جمعیت را وظیفه همگان دانست و خواستار ترویج فرهنگ اسلام در این زمینه شد. ایشان پیش از آن، در سال ۱۳۸۶شمسی نیز درباره عواقب فرهنگی اجتماعی کنترل جمعیت هشدار داده بود.
انتقاد از طرح گرانی بنزین
آیت‌الله صافی گلپایگانی در پی تصویب و اجرای «طرح گرانی بنزین» در سال ۱۳۹۸شمسی بیانیه‌ای صادر کرد و آورد: متأسفانه درحالی‌که گرانی، تورم و بی‌کاری بسیاری از اقشار مملکت را در وضعیت سخت و ناراحت‌کننده‌ای قرار داده، طرحی در شب میلاد رسول رحمت(ص) توسط سران قوا تصویب شد که موجب تأسف و نگرانی شدید است. از نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی می‌خواهیم که لغو این طرح را اعلام کنند و برای رفع مشکلات مردم، با مشورت بزرگان و اساتید علم اقتصاد اقدام فوری نمایند.
لزوم ارتباط با کشورهای دنیا با حفظ عزّت و اقتدار
آیت‌الله‌العظمی لطف‌الله صافی گلپایگانی(ره) در دیدار رئیس وقت مجلس شورای اسلامی توصیه کرده بود: باید با تمام کشورهای دنیا با عزّت و اقتدار رابطه داشته باشیم. اینکه با بسیاری از کشورها قهر باشیم، صحیح نیست و به ضرر مردم عزیزمان است. شما باید با عقلانیت و تعامل سازنده، حقوق ملت را احقاق کنید. امروز یکی از راه‌های اصلاح امور این است که با حفظ منافع کشور و با عزّت، با جهان در ارتباط باشیم که خیلی از مشکلات برطرف خواهد شد. ایشان همچنین بیان داشته بود: گرانی برای مردم طاقت‌فرسا شده و تحمل آن برای مردم عزیزمان بسیار سخت و مشکل شده است. بنده بسیار نگران وضعیت اقتصادی و مشکلات مردم هستم. مردم نجیب و شریف کشور ما مستحقّ این وضعیت نیستند.
ضرورت ابلاغ پیام صلح و دوستی به جهانیان
آیت‌الله صافی گلپایگانی در دیدار با رئیس‌جمهور خواسته بود، بنا به دستور آیه شریفه«اجْعَلْنی عَلی خَزائِنِ الْأَرْضِ إِنِّی حَفیظٌ عَلیمٌ» مدیرانی صالح که حافظ منافع مردم و دانا و آگاه و دلسوز باشند، انتخاب نمایید تا بتوانند، به مردم شریف به‌نحو احسن خدمت نمایند و اگر کارها بر اساس عقلانیت و تدبیر انجام شود، حتماً در امور پیشرفت خواهید کرد و زودتر به نتیجه خواهید رسید. باید با حفظ عزّت و اقتدار، با جهان در ارتباط بود و این دولت باید پیام صلح و دوستی را به جهانیان ابلاغ نماید.
نامه تاریخی شیخ الفقها به مجلس (بایدها و نبایدهای بودجه)
آیت‌الله‌العظمی صافی‌گلپایگانی(قد) در سال۱۳۶۱ هجری شمسی، همزمان با ارائه لایحه بودجه توسّط دولت به مجلس، طی نامه‌ای به مجلس، امور مهمّی را در بررسی لایحه بودجه کشور به نمایندگان تذکر داد که اکنون هم عمل به آن، می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات باشد.
بخشی از این نامه و سند تاریخی به شرح زیر است:
بودجه، معرّف مبانی پیشرفت کشور
« ... بدیهی است بودجه، آیینه روش سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مبانی عقیدتی ملّت و دولت است و معرّف جهتی است که کشور باید به سوی آن حرکت داشته باشد و در عین حال، حاکی از وضع مالی و اقتصادی دولت نیز است و مظهر بینش و آگاهی مصادر امور و توجّه مجلس شورا به واقعیات و میزان تعهّد نمایندگان و احاطه و دقّت آنها به ریز بودجه و ارقام آن است و هرچه متعادل‌تر باشد و توازن در آن بیشتر مشاهده شود، دلیل خبرویت تهیه‌کنندگان و اعمال دقّت از سوی فرد فرد نمایندگان ملّت است...»
اهداف و اولویت‌های بودجه
«... اعلاء کلمه اسلام و دفع سلطه کفّار بر مسلمین و خودکفایی و استقلال سیاسی و اقتصادی و امنیت جان و مال و شرافت، همه مسائلی است که اگر بودجه در رابطه با آنها تنظیم شود و اولویت‌هایی که اسلام پیشنهاد نموده، مراعات شود و بر اساس آن اولویت‌ها، عقب‌ماندگان اجتماع را به جلو بیاورند و با الهام از تعالیم اسلام حتی دستور موجز (الضَّعیف أمیر الرّفقَه) ترتیباتی بدهند که همه مواظب ضعفا باشند و منتظر ملحق شدن آنها به کاروان و همراهی و هم‌قدمی آنها با دیگران شوند و ده‌ها و صدها تعلیمات دیگر را که حافظ مصالح کلّ جامعه است، در نظر بگیرند، مسأله مالیات‌ها یا کمک‌های مالی با حسن استقبال مردم روبه‌رو خواهد شد...»
لزوم جلب اعتماد مردم جهت دریافت کمک‌های مالی
«... در نظام اسلام برای گرفتن کمک‌های مالی از مردم جهت بقای نظام اسلام و حفظ حیثیات مسلمین و تأمین امنیت و خدمات دیگر که بالأخره به حفظ اصل اسلام و نوامیس مسلمین مربوط می‌شود، باید اول طرح‌ها و نیازمندی‌هایی را که در این مسیر لازم‌الرفع است و ترک و اهمال آنها موجب تقویت این‌گونه اهداف عالی و ضعف نظام و جامعه مسلمین در برابر بیگانگان می‌گردد، تعیین نمایند و به‌نحوی ضرورت و لزوم آن را ارائه دهند که عقلاً غیرمغرض تصدیق نمایند که این نیازمندی‌ها باید با کمک مردم مرتفع شود و اگر جامعه مسلمان بخواهد، در برابر بیگانگان به خود قائم و متّکی و عزیز و سربلند و مصون از نفوذ دیگران باشند، باید هزینه اجرای این طرح‌ها و رفع این نیازمندی‌ها را بپردازند و الاّ به حیثیات و شئون خود و اسلام عزیز بی‌اعتنایی کرده است. به نظر می‌رسد، اگر در بودجه در ارائه این موضوع توفیق حاصل شود که حدّاقل مردم متعهّد که بحمدالله از برکت انقلاب اسلامی اکثریت جامعه ما را تشکیل می‌دهند، لزوم این طرح‌ها را درک نمایند، دریافت کمک به اسم مالیات امر مشکلی نخواهد بود و خود مردم که رشد اسلامی خود را به‌کرّات در این انقلاب نشان دادند، در پرداخت آن پیش‌قدم می‌شوند...»
اتکاء به وجدان اسلامی و اجتناب از فریادهای تهدیدآمیز
«... جریان این جنگ تحمیلی این حقیقت را به اثبات رسانید که اتّکاء به وجدان اسلامی تا چه حدّ نیرومند است.
شاید اگر این جنگ جلو نیامده بود، احدی این همه قدرت و توان را در آستین اسلام و مسلمانان مؤمن و به‌پاخاسته ایران تصور نمی‌کرد و اگر می‌خواستند، با مسئله جنگ هم، مثل بعض مسائل دیگر برخورد کنند و این و آن را به‌زور به جنگ و جهاد ببرند یا به‌زور، کمک و اعانه دریافت کنند، همان روزهای اول، شکست خورده بودیم.
در مسائل مالیات‌ها و مسکن و زمین و حمایت از مستضعف و کشاورز و زحمتکش و امور دیگر، به‌قدری اسلام برنامه‌های کارساز دارد که اگر در رابطه با حقوق مسلمان بر مسلمان و تعاون اسلامی این مسائل مطرح شود و تأکیدات اسلام را بر حقّ هر مسلمان بر مسلمان در رسانه‌های گروهی و روزنامه‌ها و خطبه‌های نماز جمعه به مردم برسانند، حدّاقل بخش عمده‌ای از مشکلات حل می‌شود؛ امّا فریاد اینکه «می‌گیریم و مصادره می‌کنیم و زمین‌ها و خانه‌ها... را چنین و چنان می‌کنیم»، جز اینکه برخی مردم محروم این گویندگان را غم‌خوار خود می‌شمارند و به وعده‌های آنها چشم امید می‌دوزند و پس از چندی مأیوس می‌شوند، فائده‌ای ندارد؛ بلکه مشکلات مستضعفان را بیشتر می‌نماید و اقتصاد کشور را متزلزل می‌سازد...»
لزوم اجتناب از هزینه‌های غیر ضروری
«... ما که می‌بینیم، مثلاً ۴۴۰ میلیارد به بانک بدهکار می‌شویم و در حدود صدها میلیون از موارد تأمین بودجه در سال آینده محلّ ندارد و پرداخت وامی که به بانک بدهکاریم هم، در سال آینده امکان‌پذیر نیست و بانک هم قدرت وام جدید را ندارد و مردم هم، توانایی پرداخت مالیات بیشتر از این را ندارند و وضع مالی سال آینده ما بهتر از امسال نخواهد بود، چرا باید صدها میلیون اعتبار برای ساختمان هتل‌ها و مراکز تفریحی و اردوگاه‌های جهانگردی که حدّاقل در حال حاضر بازده معتنابه ندارد، بنماییم؟...»