شفاعت حضرت معصومه(ع) شامل حال چه کسانی می‌شود؟
برای ورود به بهشت هم سقفی قرار دارد و تعداد افرادی که می‌توانند مورد شفاعت قرار بگیرند محدود است؛ مثلا درباره شفاعت شهید وارد شده است که آنان می‌توانند هفتاد نفر از بستگان خود را شفاعت كنند. حضرت معصومه(ع) از خاص‌ترین بندگان خداست که نه تنها از مقام شفاعت برای وارد کردن شیعیان به بهشت برخوردار است، بلکه هم محدودیتی برای وی در این قسمت وجود ندارد و هم می‌تواند در بهشت برای ارتقای درجه مؤمنان شفاعت کند.
این جملات بخش‌هایی از سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین قاسم ترخان، عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است که در گفت‌و‌گویی آن را تبیین نمود.
لطفاً اشاره‌ای در مورد مقامات و خصایص کریمه اهل‌بیت(ع) و چرایی نائل شدن ایشان به این جایگاه داشته باشیدد
حضرت معصومه(س) الگویی برای دختر مسلمان است. او از ارزش و جایگاه والایی برخوردار بود و شایسته است، دختران مسلمان در جهت نیل به این جایگاه تلاش کنند.
در این مجال اشاره‌ای می‌کنم به کرامات و خصایص آن‌حضرت(س) نخست آنکه زیارت ایشان عاملی برای ورود به بهشت است؛ چنانچه امام رضا(ع) به یکی از یاران‌شان به‌نام سعد اشعری فرمودند: «نزد شما اهل قم قبری از ماست» سعد گفت: عرض کردم. فدایت شومأ قبر فاطمه دختر موسی‌بن جعفر(ع) را می‌فرمایید؟ فرمودند: «آری، بهشت برای آن کسی است که او را زیارت کند؛ درحالی‌که عارف به حقش باشد؛ نعم مَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ الْجَنَّه» (بحارالأنوار، ج۹۹، ص۲۶۶) ؛ سپس طریقه زیارت ایشان را بیان فرمودند.
در اینجا تعبیر «عَارِفاً بِحَقِّهَا» در حق حضرت معصومه(ع) و مأثوره بودن زیارت ایشان، نشان از عظمت آن بانو دارد؛ این همان تعبیری است که در زیارت امامان معصوم(ع) از آن استفاده شده است عن الصادق(ع) «من زار أمیرالمؤمنین علیّ‌بن أبی‌طالب(ع) عارفاً بحقّه، کتب له بکلّ خطوه حجّه مقبوله وعمره مبروره» (الغارات، ج۲، ص۸۵۴)
«مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ(ع) عَارِفاً بِحَقِّهِ کَانَ کَمَنْ زَارَ اللَّهَ فِی عَرْشِه» (کامل الزیارات، ص۱۴۹)
«قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ مُحَمَّدُبْنُ عَلِیٍّ‌الرِّضَا(ع) ضَمِنْتُ لِمَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِی(ع) بِطُوسَخ عَارِفاً بِحَقِّهِ الْجَنَّهَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَل» (وسائل‌الشیعه، ج۱۴، ص۵۵۳).
«عارفا بحقه» به‌معنای شناخت جایگاه امامت است؛ یعنی شناخت اینکه آنها حجت خدا در روی زمین هستند، از عصمت برخوردارند و نه اینکه فقط از نسل رسول اکرم(ص) باشند.
مسئله دوم آنکه شفاعت حضرت معصومه(س) عاملی برای ورود به بهشت و ارتقای درجه در بهشت محسوب می‌شود؛ چنانچه می‌دانیم که شفاعت شفیعان در دو جا شامل حال بندگان مؤمن می‌شود؛ یکی زمان ورود به بهشت و دیگری در بهشت برای ارتقای درجهد در توضیح مورد اول باید گفت که شفاعت‌کنندگان در این دو مرحله متفاوتند اساساً دایره افرادی که می‌توانند برای ارتقای درجه بهشتیان شفاعت کنند، محدودتر از افرادی است که می‌توانند، برای ورود به بهشت شفاعت کنندد بر اساس روایات، علما و شهدا پس از انبیاء(ع) در روز قیامت برای ورود به بهشت شفاعت می‌کنند و شفاعت آنان نیز مورد پذیرش خداوند واقع می‌شودد.(بحارالأنوار، ج۸، ص۳۴؛ مجمع‌البیان، ج۶، ص۴۲۰)
مسئله دوم اینکه برای ورود به بهشت هم، سقفی قرار دارد و تعداد افرادی که می‌توانند مورد شفاعت قرار بگیرند، محدودند؛ برای مثال درباره شفاعت شهید وارد شده که آنان می‌توانند هفتاد نفر از بستگان خود را شفاعت کنند(صحیفه‌الإمام الرضا(ع) ، ص۹۳)
حضرت معصومه(س) از خاص‌ترین بندگان خداست که نه‌تنها از مقام شفاعت برای وارد کردن شیعیان به بهشت برخوردار است؛ بلکه محدودیتی از نظر تعداد شفاعت‌شوندگان برای ورود به بهشت ندارند و هم می‌توانند، در بهشت برای ارتقای درجه مؤمنان شفیع شوند.
آیا تصریحاتی درباره مقام شفاعت حضرت فاطمه معصومه(س) در لسان معصومان(ع) وجود دارد؟
بله، امام صادق(ع) فرمودند: «إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَهُوَ مَکَّهُ، أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ‌اللَّهِ حَرَماً وَهُوَ الْمَدِینَهُ، أَلَا وَإِنَّ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَهُوَ الْکُوفَهُ، أَلَا وَإِنَّ قُمَّ الْکُوفَهُ الصَّغِیرَهُ؛ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّهِ ثَمَانِیَهَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا إِلَى قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَهٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَهُ بِنْتُ مُوسَى وَتُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّهَ بِأَجْمَعِهِمْ (بحارالأنوار، ج۵۷، ص۲۲۸) ؛ خداوند حرمی دارد که مکه است، پیامبر حرمی دارد و آن مدینه است و امیرالمؤمنین حرمی دارد و آن کوفه است و قم، کوفه کوچک است که از هشت درِ بهشت، سه درِ آن به قم باز می‌شود؛ زنی از فرزندان من در قم از دنیا می‌رود که اسمش فاطمه دختر موسی(ع) است و به شفاعت او همه شیعیان من، وارد بهشت می‌شوندد»
تعبیر «تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّهَ» و همچنین «بِأَجْمَعِهِمْ» در این روایت گواه آن است که اولاً حضرت فاطمه معصومه(س) از مقام شفاعت برای وارد کردن شیعیان به بهشت برخوردار است؛ ثانیاً این مقام برای وی محدود به تعداد خاصی نیست و شامل همه شیعیان می‌شود.
از سویی دیگر در زیارت ایشان می‌خوانیم: «یَا فَاطِمَهُ اشْفَعِی لِی فِی‌الْجَنَّهِ فَإِنَّ لَکِ عِنْدَاللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْن» (بحارالأنوار، ج۹۹، ص ۲۶۷) تعبیر «فی‌الجنه» یا به‌معنای آن است که در ارتباط ما با بهشت شفاعتم کن؛ یعنی مرا به بهشت برسان یا در خود بهشت شفیعم باش؛ یعنی در درجات بهشت و ارتقای درجه شفاعتم کن؛ لذا بعید نیست که گفته شود، با شفاعت حضرت معصومه(س) بزرگان شیعه هم، ترفیع درجه پیدا خواهند کرد.
این همان چیزی است که در زیارت حضرت فاطمه زهرا(س) هم آن را داریم: «ثُمَّ یَقُولُ جَبْرَئِیلُ(ع) یَا فَاطِمَهُ سَلِی حَاجَتَکِ فَتَقُولِینَ یَا رَبِّ شِیعَتِیأ فَیَقُولُ اللَّهُ قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ فَتَقُولِینَ یَا رَبِّ شِیعَةَ وُلْدِی فَیَقُولُ اللَّهُ قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ فَتَقُولِینَ یَا رَبِّ شِیعَةَ شِیعَتِی فَیَقُولُ اللَّهُ انْطَلِقِی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِکِ فَهُوَ مَعَکِ فِی‌الْجَنَّهِ فَعِنْدَ ذَلِکِ یَوَدُّ الْخَلَائِقُ؛ أَنَّهُمْ کَانُوا فَاطِمِیِّین» (تفسیر فرات الکوفی، ص ۴۴۶) .
چه چیز سبب وجود چنین مقاماتی برای حضرت فاطمه معصومه(س) شده است؟ آیا می‌توان با پیاده کردن این رموز در سبک زندگی و الهام از آن‌حضرت، مورد عنایت الهی و معصومان(ع) قرار گرفت؟
اگرچه از زندگی آن‌حضرت گزارش تفصیلی در اختیار ما نیست؛ اما روشن است که تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزافذ تا که اسباب بزرگی همه آماده کنی امام رضا(ع) در روایتی آن بانو را به «معصومه» ملقب کرده است. «مَنْ زارَ الْمَعْصُومَهَ بِقُمْ کَمَنْ زارَنی؛ کسی که معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده باشدد» (ذبیح‌الله محلاتی، ریاحین‌الشریعه، ج ۵، ص ۳۵)
این لقب گویای آن است که او پاک زندگی کرده و از گناه مبرا بوده استد مقصود از این عصمت، اگرچه مصونیت و معصومیت کلی نیست؛ اما بیان می‌کند که آن بانوی مکرمه، هیچ نسبتی با گناه یا کار ناپسند نداشته و در بالاترین درجات پاکی و طهارت معنوی به سر می‌برده و از عصمت نسبی برخوردار بوده است. از این جهت دختران مسلمان با الگوگیری از این بانوی معصومه، خود را به گوهر حجاب، عفاف و پاکدامنی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌آرایند و با آنانی که در قالب چهارشنبه‌های سفید، یا کمپین‌هایی مانند برقص تا برقصیم و/ درصدد ترویج برهنگی و بی‌بند و باری‌اند، میانه‌ای ندارند.
منبع
پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
حضرت معصومه(س) الگویی برای دختر مسلمان است. او از ارزش و جایگاه والایی برخوردار بود و شایسته است، دختران مسلمان در جهت نیل به این جایگاه تلاش کنند.
در این مجال اشاره‌ای می‌کنم به کرامات و خصایص آن‌حضرت(س) نخست آنکه زیارت ایشان عاملی برای ورود به بهشت است؛ چنانچه امام رضا(ع) به یکی از یاران‌شان به‌نام سعد اشعری فرمودند: «نزد شما اهل قم قبری از ماست» سعد گفت: عرض کردم. فدایت شومأ قبر فاطمه دختر موسی‌بن جعفر(ع) را می‌فرمایید؟ فرمودند: «آری، بهشت برای آن کسی است که او را زیارت کند؛ درحالی‌که عارف به حقش باشد؛ نعم مَنْ زَارَهَا عَارِفاً بِحَقِّهَا فَلَهُ الْجَنَّه» (بحارالأنوار، ج۹۹، ص۲۶۶) ؛ سپس طریقه زیارت ایشان را بیان فرمودند.
در اینجا تعبیر «عَارِفاً بِحَقِّهَا» در حق حضرت معصومه(ع) و مأثوره بودن زیارت ایشان، نشان از عظمت آن بانو دارد؛ این همان تعبیری است که در زیارت امامان معصوم(ع) از آن استفاده شده است عن الصادق(ع) «من زار أمیرالمؤمنین علیّ‌بن أبی‌طالب(ع) عارفاً بحقّه، کتب له بکلّ خطوه حجّه مقبوله وعمره مبروره» (الغارات، ج۲، ص۸۵۴)
«مَنْ زَارَ قَبْرَ الْحُسَیْنِ(ع) عَارِفاً بِحَقِّهِ کَانَ کَمَنْ زَارَ اللَّهَ فِی عَرْشِه» (کامل الزیارات، ص۱۴۹)
«قَالَ أَبُوجَعْفَرٍ مُحَمَّدُبْنُ عَلِیٍّ‌الرِّضَا(ع) ضَمِنْتُ لِمَنْ زَارَ قَبْرَ أَبِی(ع) بِطُوسَخ عَارِفاً بِحَقِّهِ الْجَنَّهَ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَل» (وسائل‌الشیعه، ج۱۴، ص۵۵۳).
«عارفا بحقه» به‌معنای شناخت جایگاه امامت است؛ یعنی شناخت اینکه آنها حجت خدا در روی زمین هستند، از عصمت برخوردارند و نه اینکه فقط از نسل رسول اکرم(ص) باشند.
مسئله دوم آنکه شفاعت حضرت معصومه(س) عاملی برای ورود به بهشت و ارتقای درجه در بهشت محسوب می‌شود؛ چنانچه می‌دانیم که شفاعت شفیعان در دو جا شامل حال بندگان مؤمن می‌شود؛ یکی زمان ورود به بهشت و دیگری در بهشت برای ارتقای درجهد در توضیح مورد اول باید گفت که شفاعت‌کنندگان در این دو مرحله متفاوتند اساساً دایره افرادی که می‌توانند برای ارتقای درجه بهشتیان شفاعت کنند، محدودتر از افرادی است که می‌توانند، برای ورود به بهشت شفاعت کنندد بر اساس روایات، علما و شهدا پس از انبیاء(ع) در روز قیامت برای ورود به بهشت شفاعت می‌کنند و شفاعت آنان نیز مورد پذیرش خداوند واقع می‌شودد.(بحارالأنوار، ج۸، ص۳۴؛ مجمع‌البیان، ج۶، ص۴۲۰)
مسئله دوم اینکه برای ورود به بهشت هم، سقفی قرار دارد و تعداد افرادی که می‌توانند مورد شفاعت قرار بگیرند، محدودند؛ برای مثال درباره شفاعت شهید وارد شده که آنان می‌توانند هفتاد نفر از بستگان خود را شفاعت کنند(صحیفه‌الإمام الرضا(ع) ، ص۹۳)
حضرت معصومه(س) از خاص‌ترین بندگان خداست که نه‌تنها از مقام شفاعت برای وارد کردن شیعیان به بهشت برخوردار است؛ بلکه محدودیتی از نظر تعداد شفاعت‌شوندگان برای ورود به بهشت ندارند و هم می‌توانند، در بهشت برای ارتقای درجه مؤمنان شفیع شوند.
آیا تصریحاتی درباره مقام شفاعت حضرت فاطمه معصومه(س) در لسان معصومان(ع) وجود دارد؟
بله، امام صادق(ع) فرمودند: «إِنَّ لِلَّهِ حَرَماً وَهُوَ مَکَّهُ، أَلَا إِنَّ لِرَسُولِ‌اللَّهِ حَرَماً وَهُوَ الْمَدِینَهُ، أَلَا وَإِنَّ لِأَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ حَرَماً وَهُوَ الْکُوفَهُ، أَلَا وَإِنَّ قُمَّ الْکُوفَهُ الصَّغِیرَهُ؛ أَلَا إِنَّ لِلْجَنَّهِ ثَمَانِیَهَ أَبْوَابٍ ثَلَاثَهٌ مِنْهَا إِلَى قُمَّ تُقْبَضُ فِیهَا امْرَأَهٌ مِنْ وُلْدِی اسْمُهَا فَاطِمَهُ بِنْتُ مُوسَى وَتُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّهَ بِأَجْمَعِهِمْ (بحارالأنوار، ج۵۷، ص۲۲۸) ؛ خداوند حرمی دارد که مکه است، پیامبر حرمی دارد و آن مدینه است و امیرالمؤمنین حرمی دارد و آن کوفه است و قم، کوفه کوچک است که از هشت درِ بهشت، سه درِ آن به قم باز می‌شود؛ زنی از فرزندان من در قم از دنیا می‌رود که اسمش فاطمه دختر موسی(ع) است و به شفاعت او همه شیعیان من، وارد بهشت می‌شوندد»
تعبیر «تُدْخَلُ بِشَفَاعَتِهَا شِیعَتِی الْجَنَّهَ» و همچنین «بِأَجْمَعِهِمْ» در این روایت گواه آن است که اولاً حضرت فاطمه معصومه(س) از مقام شفاعت برای وارد کردن شیعیان به بهشت برخوردار است؛ ثانیاً این مقام برای وی محدود به تعداد خاصی نیست و شامل همه شیعیان می‌شود.
از سویی دیگر در زیارت ایشان می‌خوانیم: «یَا فَاطِمَهُ اشْفَعِی لِی فِی‌الْجَنَّهِ فَإِنَّ لَکِ عِنْدَاللَّهِ شَأْناً مِنَ الشَّأْن» (بحارالأنوار، ج۹۹، ص ۲۶۷) تعبیر «فی‌الجنه» یا به‌معنای آن است که در ارتباط ما با بهشت شفاعتم کن؛ یعنی مرا به بهشت برسان یا در خود بهشت شفیعم باش؛ یعنی در درجات بهشت و ارتقای درجه شفاعتم کن؛ لذا بعید نیست که گفته شود، با شفاعت حضرت معصومه(س) بزرگان شیعه هم، ترفیع درجه پیدا خواهند کرد.
این همان چیزی است که در زیارت حضرت فاطمه زهرا(س) هم آن را داریم: «ثُمَّ یَقُولُ جَبْرَئِیلُ(ع) یَا فَاطِمَهُ سَلِی حَاجَتَکِ فَتَقُولِینَ یَا رَبِّ شِیعَتِیأ فَیَقُولُ اللَّهُ قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ فَتَقُولِینَ یَا رَبِّ شِیعَةَ وُلْدِی فَیَقُولُ اللَّهُ قَدْ غَفَرْتُ لَهُمْ فَتَقُولِینَ یَا رَبِّ شِیعَةَ شِیعَتِی فَیَقُولُ اللَّهُ انْطَلِقِی فَمَنِ اعْتَصَمَ بِکِ فَهُوَ مَعَکِ فِی‌الْجَنَّهِ فَعِنْدَ ذَلِکِ یَوَدُّ الْخَلَائِقُ؛ أَنَّهُمْ کَانُوا فَاطِمِیِّین» (تفسیر فرات الکوفی، ص ۴۴۶) .
چه چیز سبب وجود چنین مقاماتی برای حضرت فاطمه معصومه(س) شده است؟ آیا می‌توان با پیاده کردن این رموز در سبک زندگی و الهام از آن‌حضرت، مورد عنایت الهی و معصومان(ع) قرار گرفت؟
اگرچه از زندگی آن‌حضرت گزارش تفصیلی در اختیار ما نیست؛ اما روشن است که تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزافذ تا که اسباب بزرگی همه آماده کنی امام رضا(ع) در روایتی آن بانو را به «معصومه» ملقب کرده است. «مَنْ زارَ الْمَعْصُومَهَ بِقُمْ کَمَنْ زارَنی؛ کسی که معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده باشدد» (ذبیح‌الله محلاتی، ریاحین‌الشریعه، ج ۵، ص ۳۵)
این لقب گویای آن است که او پاک زندگی کرده و از گناه مبرا بوده استد مقصود از این عصمت، اگرچه مصونیت و معصومیت کلی نیست؛ اما بیان می‌کند که آن بانوی مکرمه، هیچ نسبتی با گناه یا کار ناپسند نداشته و در بالاترین درجات پاکی و طهارت معنوی به سر می‌برده و از عصمت نسبی برخوردار بوده است. از این جهت دختران مسلمان با الگوگیری از این بانوی معصومه، خود را به گوهر حجاب، عفاف و پاکدامنی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌آرایند و با آنانی که در قالب چهارشنبه‌های سفید، یا کمپین‌هایی مانند برقص تا برقصیم و/ درصدد ترویج برهنگی و بی‌بند و باری‌اند، میانه‌ای ندارند.
منبع
پایگاه اطلاع‌رسانی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی