آیت‌الله اعرافی در نشست جمعی از اساتید حوزه‌های علمیه
تدوین و تبلیغ معارف اسلام و انقلاب از فقدان یک برنامه جامع رنج می‌برد
نشست جمعی از اساتید حوزه علمیه، با آیت‌الله اعرافی در سالن نشست‌های دفتر مدیر حوزه‌های علمیه برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، نشست جمعی از اساتید حوزه علمیه با آیت‌الله اعرافی در سالن نشست‌های دفتر مدیر حوزه‌های علمیه برگزار شد. در این نشست، برخی از مدیران و معاونان مرکز مدیریت و نیز تعدادی از اساتید حضور داشتند که در سخنانی دیدگاه‌های خود را در خصوص مسائل مختلف حوزه بیان کردند.
آیت‌الله اعرافی در این نشست در سخنانی گفت: حرکت حوزه و مدیریت در چارچوب منظومه اسناد و برنامه مدون در عرصه‌های مختلف طراحی و اجرا می‌شود. در مقام اجرا نیز، به‌تدریج این فرایند در حال پیشبرد است.
مدیر حوزه‌های علمیه افزود: در عرصه تبلیغ با مشکلات و گره‌ها و آسیب‌ها و کاستی‌های جدی مواجه هستیم؛ از جمله اینکه مقوله تبلیغ و تدوین معارف اسلام و اهل‌بیت(ع) و انقلاب اسلامی از فقدان یک برنامه جامع رنج می‌برد.
وی با بیان اینکه باید جایگاه مراجع و علما و بزرگان حوزه و نظام اسلامی محفوظ باشد، اظهار کرد: باید این حرکت بر اساس یک منظومه فکری و برنامه مدون شکل بگیرد. در این عرصه تلاش شد که در حوزه این فرایند مدیریت شود.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان کرد: نهادها و دستگاه‌ها باید در کنار هم هم‌اندیشی داشته باشند و در عین حال باید یک منطق واحد در کنار این جریان فعالیت داشته باشد. نهادهای مختلف حوزه در کنار هم در حال فعالیت هستند؛ ولی انسجام راهبری به‌شکل دلخواه وجود ندارد، تلاش مدیران حوزه این بوده است که با برگزاری جلسات میان‌دستگاهی بین نهادهای حوزوی تبلیغی، و نهادها و دستگاه‌های تبلیغی این جریان را به یک مسیر درست‌تری هدایت کنند.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه یادآور شد: اگر نقشه راه تبلیغ، برای شناخت لایه‌ها و راهبری واحد نباشد، کسی مسئولیت آن را نیز بر عهده نمی‌گیرد. به‌تبع فقدان راهبری و نقش جامع منسجم در صحنه و عمل نیز، ممکن است شاهد موازی‌کاری و خلأ حضور در جای دیگر باشیم.
امام جمعه قم افزود: بدنه طلاب و اساتید حوزه و طلاب جوان و گروه‌های جهادی یک بدنه قوی است که در همه مکان‌ها حضور پیدا می‌کنند. تبلیغی که در سخنان اخیر مقام معظم رهبری مطرح شد، تبلیغ عام، جامع، مقسمی و فراگیر بود؛ یعنی نمی‌توان تبلیغ را به یک قلمروی محدود خاص منحصر کرد. لازم است که روحیه تبلیغ در عرصه‌های پژوهشی حوزه حاکم باشد. نمونه‌های این امر نیز، در طول تاریخ وجود داشته است. مراجع عظام، همیشه روی اصول تبلیغی اهتمام داشته‌اند.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه این نگاه و رویکرد در این سال‌ها مورد توجه بوده است، گفت: در حد وسع نیز فعالان حوزه تلاش کردند که در قلمروی آموزشی و پژوهشی امور را معطوف به تبلیغ چینش کنند. در درختوارهای آموزشی و پژوهشی، فعالیت‌ها به‌نحوی در حوزه تبلیغ نیز دارای کارویژه است.
تمام ارکان اعتقادی ما در معرض شبهه‌پراکنی است
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: به‌لحاظ شاخه‌ها و بخش‌های پژوهشی و دبیرخانه پژوهش‌های مورد نیاز نظام، ستادهای راهبری، دبیرخانه حوادث، مجتمع‌های تبلیغ و... از جمله فعالیت‌های این عرصه است؛ ولی این مسائل جواب‌گوی دنیای امروز نیست. امروزه تمام ارکان اعتقادی ما در معرض شبهه‌پراکنی است و جبهه مقابل اسلام و انقلاب اسلامی، در یک جنگ ترکیبی گسترده در حال تلاش است و جاذبه‌های اهریمنی جلوی تابش انوار الهی را می‌گیرد. اگر همه ما در نهایت هم‌افزایی هم، تلاش کنیم، باز عرصه‌های بسیاری خالی می‌ماند؛ از این جهت تقویت روحیه تبلیغ و تبیین در همه ارکان حوزه و هم‌افزایی در عرصه‌های مختلف تبلیغ، وظیفه ماست.
وی با تأکید بر عملیاتی شدن فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره تبلیغ، گفت: از همان آغاز به شورای معاونان و مدیران تأکید کردیم که نباید فرمایش حضرت آقا را به این و آن حواله دهیم. بخش زیادی از این فرمایشات به حوزه مربوط است که باید از همه ظرفیت‌های حوزه برای اجرای آن منویات استفاده کنیم؛ البته رسالت‌های تعیین تکلیف‌شده در عرصه تبلیغ مشخص است؛ ولی حوزه در عرصه تربیت و تولید محتوا و اقدامات میدانی و عملی مسئول است؛ از این رو نباید خود را از مواجهه با فرمایشات رهبری دور بداریم.
باید با مجاهدت مجدانه طرح‌های علمی و تبلیغی داشته باشیم
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: از ابتدا تأکید شد که حوزه در عرصه‌های مختلف رویکرد تبلیغی خود را مد نظر داشته و در قلمروهای مختلف اقدامات مختلفی در طراحی و عمل داشته و این مباحث را نباید تحت فرمایشات جدید ایشان بنویسیم. بلکه باید برنامه‌های نو و ارتقای در برنامه‌ها با نگاه به فرمایشات اخیر رهبری داشته باشیم. در این عرصه باید با مجاهدت مُجدانه طرح‌های علمی و تبلیغی داشته باشیم.
امام جمعه قم اظهار کرد: پایه تبلیغ در نظامات دیگر حوزه ریخته می‌شود. اگر مدرس ما، ضمن داشتن عمق علمی، رویکرد تبیین و عرضه این مسائل به جامعه و محیط پیرامون را داشته باشد، به آن حوزه مبین و منذر می‌گوییم؛ یعنی این حوزه، آموزش، درس، رشته و برنامه‌های آن، دارای رویکرد تبلیغی و تبیینی است. در عرصه پژوهش نیز، همچنین است. در عرصه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری همه باید رویکرد علمی و مجدانه داشته باشند. این کار در عرصه صف و ستاد باید پیگیری شود.
آیت‌الله اعرافی یادآور شد: نظام فکری و پژوهشی و تولید علمی حوزه، ضمن اینکه باید راه عمیق سنتی حوزه را طی کرده و همه آنچه را که در سنت علمی حوزه وجود دارد و در منشور روحانیت امام راحل(قد) نیز، مورد تأکید واقع شده است، در بر بگیرد، باید تولیداتی داشته باشد که گره‌های جامعه و کشور را با طرح‌هایی که برآمده از مبانی دین است، بگشاید.
مردمی بودن تبلیغ را پاس بداریم
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: نکته دیگر آن است که مردمی بودن تبلیغ را تا حد امکان پاس بداریم. تلاش می‌کنیم که تبلیغ حمایت شود؛ ولی باید تلاش کنیم که خود مردم در این عرصه، گرداننده شوند. اربعین، محرم و صفر را مردم اداره می‌کنند و جایی که مردم نمی‌توانند ورود قوی‌تر داشته باشند، جای ورود حوزه و فعالان این عرصه است.
چهار ضلع طرح هدفمندی
وی یادآور شد: طرح هدفمندی دارای چهار ضلع طلبه و محل، استاد و مدرس، محقق و پژوهشگر و مبلغ است. در این رویکرد نیز، مرکز خدمات و دفتر رهبری، این هدفمندی را آغاز کرده‌اند. یکی از این عرصه‌های حمایتی در زمینه تبلیغ است. در هر صورت در هدفمندی حوزه، باید مقوله‌های هدفمندی را مد نظر قرار دهیم و حمایت‌های حداقلی را از گروه‌های اقدام و عمل تبلیغی انجام دهیم؛ ولی در عین حال تبلیغ باید مردمی باشد.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه در رویکرد تبلیغی در حوزه، نظام و جامعه نیز، باید شبکه‌های گسترده و دقیق تبلیغی شکل بگیرد. خاطرنشان کرد: ظرفیت شبکه‌سازی، عنصر بسیار مهمی است. چندین هزار طلبه در سیل و زلزله و کرونا به میدان آمدند. بالای ده هزار نفر طلبه اثرگذار و عملیاتی و میدانی در حوزه وجود دارد که یک پدیده بسیار مبارکی است. در این عرصه ستاد حوادث و گروه‌های جهادی شکل گرفت و این آثار ماندگار را در عرصه میدان شکل داد؛ ولی برای حضور در عرصه‌های دیگر باید فنی‌تر وارد میدان شویم.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان کرد: در این جلسه نیز حدود ۲۵ طرح را ثبت کردیم که ان‌شاءالله به آنها توجه می‌شود.
۵۰۰ طرح کاربردی به مرحله قرارداد رسیده‌اند
در ادامه جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی بیان کرد: یکی از دغدغه‌های جدی مقام معظم رهبری، پیگیری امر حمایت از پژوهش‌های مورد نیاز جامعه است. در این زمینه گروه‌های دانشی مشخص شده و محورها بر اساس نیازسنجی‌ها چیده شده است. تا‌کنون ۴هزار طرح وارد گروه‌ها شده و ۵۰۰ پروژه نیز به قرارداد رسید که همه آنها کاربردی است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه افزود: سامانه سایت پاسخ، دارای یک بخش نیازسنجی است. مبلغان می‌توانند در این عرصه ورود جدی داشته باشند. همه مبلغان باید نیازهایی را که می‌بینند، در این سامانه وارد کنند.
وی با یادآوری این مطلب که این شبکه به پیشنهادها توجه دارد و بسته‌های پایان‌نامه‌ای نیز در این زمینه ساماندهی شده است، گفت: فایل ۷ هزار پایان‌نامه بررسی شده است که چکیده مورد توجه آنها به گروه‌های علمی داده شد و هرجا که پایان‌نامه کاربردی بنویسند، قطعاً در معاونت پژوهش منعکس می‌شود.
این استاد حوزه افزود: پنجاه مرکز در معاونت پژوهش بررسی شد و موضوعاتی که در این سال‌ها از سوی اندیشکده‌های غربی در خصوص کشور و نظام و اسلام کار کرده‌اند، منتشر کرده‌ایم. نکاتی که اندیشکده‌های غربی علیه اسلام داشته‌اند، در قالب ۲ هزار موضوع منتشر شده است که در دسترس پژوهشگران و مبلغان است.
مبلغان همیشه از خداوند استمداد کنند
در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری نیز در سخنانی، بیان کرد: تلاش‌های گسترده‌ای از سوی پیامبر اکرم(ص) انجام شد که دین در سطح جامعه گسترش یابد.
وی تصریح کرد: ولی خداوند فرمود که در مواردی که جان پیامبر(ص) به خطر می‌افتد، باید مراقب بود. در این مرتبه خدا است که با کمک خود، این حوزه را به سامان می‌رساند.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه یادآور شد: مبلغان ما باید ضمن کار و فعالیتی که دارند، همیشه از خداوند استمداد کنند.
باز‌تعریف و تولید محتوای مناسب تبلیغ و شناخت عرصه‌های تبلیغ
حجت‌الاسلام سید‌جواد تدین استاد سطح عالی حوزه علمیه قم نیز در این نشست عنوان کرد: امروز وقتی از تبلیغ سخن گفته می‌شود که ذهن همه به سمت تبلیغ در یک روستای کوچک می‌رود؛ ولی اگر به سخنان رهبری معظم بنگیریم، ایشان به امالی شیخ طوسی(ره) و بزرگان دیگر اشاره می‌کردند؛ حتی پاسخ به استفتاء را نیز تبلیغ قلمداد می‌کردند. به نظر می‌رسد یکی از ضرورت‌ها باز‌تعریف تبلیغ است. مطلب دوم، تولید محتوای مناسب تبلیغ است. یکی دیگر از مسائل، شناخت عرصه‌های تبلیغ است. کارمندان ادارات باید مبلغ باشند. تصمیم‌سازان کشور باید خود را مبلغ دین بدانند. نکته دیگر آن است که باید به یک پایش عمومی طلاب دست بزنیم. بسیاری از طلاب در شئون حوزوی و در عرصه تبلیغ، فعالیت خاصی ندارند که اگر این پایش انجام شود، این ظرفیت بهتر در دسترس قرار می‌گیرد.
افزایش جایگاه علمی مبلغان و تأکید روی سنن اصیل حوزوی
حجت‌الاسلام والمسلمین رهنمایی استاد حوزه علمیه قم نیز بیان کرد: مبلغان فقیه و محدث، از جمله مهمترین زوایای تبلیغ است. در این عرصه باید جایگاه علمی مبلغان افزایش یابد. نکته دیگر، بحث روی سنن اصیل حوزوی است که حضرت آقا نیز، به این مسئله اشاره کردند. از جمله این سنن می‌توان به عرصه اجازه بیان حدیث و مسئله اشاره کرد.
داشتن تحقیقات تخصصی مخاطب شناسی، معارف‌شناسی و روششناسی در عرصه تبلیغ
حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری مبلغ نیز عنوان کرد: تبلیغ، همه شئون حوزه را در برمی‌گیرد. همه شئون نظام نیز عرصه تبلیغ است. مسئله دیگر این است که تبلیغ چون یک علم است، باید دارای تحقیقات تخصصی مخاطب‌شناسی، معارف‌شناسی و روششناسی باشد. مسئله دیگر اینکه تبلیغ یک مهارت و یک هنر است و باید در عرصه‌های تخصصی به آن توجه کرد. نکته سوم اینکه اگر باور داریم که مساجد ما نیز باید احیا شوند، نیازمند تبلیغ هستیم. محور مسجد، امام جماعت است که محصول حوزه است. اگر هشتادهزار امام جماعت تراز تربیت می‌شدند، این وضعیت مساجد ما نبود.
پیوست خدمات اجتماعی، باید ضمیمه خدمات تبلیغی باشد
حجت‌الاسلام سیادت نخبه علمی و تبلیغی حوزه نیز در این نشست گفت: تفکیک بین آموزش و پژوهش و تبلیغ در مدارس ما مشکل‌ساز شده است. ضمن طرح جامع تبلیغی، نیازمند سیاست‌گذاری برای ورود جمعی از اساتید و طلاب فرهیخته به فضای مجازی هستیم که باید پیش‌نیازهای لازم این کار انجام شود.
سرمایه‌گذاری برای سطوح جوانان زیر ۱۸ سال بسیار مهم است؛ ولی باید برای این امر لوازمی را رعایت کنیم. در بسیاری از تبلیغات سنتی مشاهده می‌شود که نسل‌های جدید‌تر، هیچ نیازی به روحانی حس نمی‌کنند و سؤالات خود را از فضای مجازی می‌گیرند. نکته این است که پیوست خدمات اجتماعی، باید ضمیمه خدمات تبلیغی باشد. اگر همراه مشاوره‌ها، پیوست خدمات اجتماعی ضمیمه این کار باشد، قطعاً توفیقات بیشتر خواهد شد.
هم‌افزایی بین معاونت‌های حوزه و هوشمند‌سازی فضای تبلیغ
حجت‌الاسلام آذربایجانی استاد سطح عالی حوزه نیز عنوان کرد: برای تحقق فرمایشات رهبری در امر تبیین، نیازمند هم‌افزایی بین معاونت‌های حوزه هستیم. امروزه در خصوص امر پژوهش و آموزش، طلاب یک‌سری موظفی‌هایی دارند که در زمینه تبلیغ نیز، این امر باید محقق شود و پرونده تبلیغی یک طلبه از بدو حضور در حوزه باید تشکیل شود.
همچنین ما نیازمند تحول روشی در عرصه‌های مختلف هستیم که یکی از این روش‌ها، تبلیغ‌های تخصصی در بسترهای خاص است. بسیاری از مباحث تبلیغی باید در کرسی‌های آزاد‌اندیشی مورد بحث قرار گیرد.
از دیگر سو، هوشمند‌سازی فضای تبلیغ یکی از نیازهای این عرصه است. شاید تا چند سال آینده هوش مصنوعی تحول جدی در عرصه زندگی ایجاد کرد. در این زمینه باید آینده‌شناسی کرد و پیش‌بینی‌های لازم را اندیشید.
امتداد دادن تبلیغ با پشتوانه علمی و پژوهشی
حجت‌الاسلام علیزاده استاد سطح عالی حوزه هم در این نشست اظهار داشت: مطالبه رهبری معظم، از حوزه در عرصه تبلیغ مشخص است که شکل‌گیری کانون تبلیغی است. این اصل باید در برنامه کوتاه‌مدت تبلیغ وارد شود. باید شاهد راه‌اندازی کانون‌های عظیم تبلیغی باشیم. تولید علم و تولید و به‌کارگیری مبلغ، از جمله نیازمندی‌های این عرصه است.
حضرت آقا فرمودند: در عرصه تبلیغ باید به مبانی جبهه فکری دشمن حمله کنیم. این حمله نیازمند سازوکار و رصدخانه تبلیغی است که دائماً باید تعدادی از اهل فن، جدید‌ترین نقشه‌های دشمن را رصد کنند و آنها را به لایه‌های مدیریتی و میانی و برنامه‌ریز ارائه دهند.
نکته دیگر نیز آنکه تبلیغ بدون پشتوانه علمی و پژوهشی ابتر است و نباید از پژوهش‌های جدید هراسید.
داشتن تحقیقات میدانی و صلاحیت‌های ارتباطی مبلغان ادیان و مذاهب
حجت‌الاسلام والمسلمین توحیدی استاد ادیان و مذاهب و سطح عالی حوزه نیز عنوان کرد: در خصوص فرق و ادیان و مذاهب، مباحث مختلفی وجود دارد. کسانی که در عرصه ادیان و مذاهب کار می‌کنند، باید صلاحیت‌های ارتباطی را داشته باشند. افرادی را داریم که تجربه علمی خوبی در این عرصه داشتند؛ ولی خروجی ارتباطی خوبی نداشتند.
مسئله دیگر، تحقیقات میدانی است. عمده تحقیقات حوزه، تحقیقات کتابخانه‌ای است. اگر در موضوعات مختلف، موضوعات میدانی داشته باشیم، بسیار مفید است. باید امروز لایه‌های اجتماعی و علمی خارجی را دریابیم. در تداخلات باید تقسیم کار جغرافیایی داشته باشیم.
سنجش نیازهای علمی و میدانی و تولید محتوا متناسب با آن
حجت‌الاسلام روزبهانی استاد سطح عالی حوزه و مباحث نقد فرقه‌های انحرافی نیز در این نشست بیان کرد: در اغتشاشات سال ۱۴۰۱ گروه‌های مختلفی علیه نظام اسلامی مشغول به فعالیت شدند که در این بخش هنوز هم در حال فعالیت هستند و فعالیت‌های مجازی خود را دنبال می‌کنند. در حوزه علمیه تلاش‌های گسترده‌ای علیه این جریانات انجام می‌شود؛ ولی با توجه به اینکه نهادهای حوزوی و پژوهشی با عرصه‌های بیرونی فاصله دارند، این تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسد. از این روی باید اندیشکده‌های رسمی در این عرصه، در حوزه‌های علمیه تشکیل شود و فاصله بین میدان و پژوهش را کم کند؛ یعنی نیازهای علمی و میدانی را بسنجند و متناسب با آن تولید محتوا کنند.
گفتنی است، در این نشست، همچنین حجج‌اسلام کوثری استاد حوزه و مبلغ، فکری استاد سطح عالی و محقق و مبلغ، احمد‌وند استاد حوزه و حسینی استاد حوزه، به بیان مطالب خود پرداختند.
تولید محتوا و تربیت مبلغ برای تبلیغ تهاجمی، تشکیل نشست‌های جهاد تبیینی و حضور موثر طلاب در میدان و نیز
تأکید بر حضور و اقدام نخبگان حوزوی در عرصه فضای مجازی، از نکات ایشان در این نشست بود.
آیت‌الله اعرافی در این نشست در سخنانی گفت: حرکت حوزه و مدیریت در چارچوب منظومه اسناد و برنامه مدون در عرصه‌های مختلف طراحی و اجرا می‌شود. در مقام اجرا نیز، به‌تدریج این فرایند در حال پیشبرد است.
مدیر حوزه‌های علمیه افزود: در عرصه تبلیغ با مشکلات و گره‌ها و آسیب‌ها و کاستی‌های جدی مواجه هستیم؛ از جمله اینکه مقوله تبلیغ و تدوین معارف اسلام و اهل‌بیت(ع) و انقلاب اسلامی از فقدان یک برنامه جامع رنج می‌برد.
وی با بیان اینکه باید جایگاه مراجع و علما و بزرگان حوزه و نظام اسلامی محفوظ باشد، اظهار کرد: باید این حرکت بر اساس یک منظومه فکری و برنامه مدون شکل بگیرد. در این عرصه تلاش شد که در حوزه این فرایند مدیریت شود.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان کرد: نهادها و دستگاه‌ها باید در کنار هم هم‌اندیشی داشته باشند و در عین حال باید یک منطق واحد در کنار این جریان فعالیت داشته باشد. نهادهای مختلف حوزه در کنار هم در حال فعالیت هستند؛ ولی انسجام راهبری به‌شکل دلخواه وجود ندارد، تلاش مدیران حوزه این بوده است که با برگزاری جلسات میان‌دستگاهی بین نهادهای حوزوی تبلیغی، و نهادها و دستگاه‌های تبلیغی این جریان را به یک مسیر درست‌تری هدایت کنند.
عضو شورای‌عالی حوزه‌های علمیه یادآور شد: اگر نقشه راه تبلیغ، برای شناخت لایه‌ها و راهبری واحد نباشد، کسی مسئولیت آن را نیز بر عهده نمی‌گیرد. به‌تبع فقدان راهبری و نقش جامع منسجم در صحنه و عمل نیز، ممکن است شاهد موازی‌کاری و خلأ حضور در جای دیگر باشیم.
امام جمعه قم افزود: بدنه طلاب و اساتید حوزه و طلاب جوان و گروه‌های جهادی یک بدنه قوی است که در همه مکان‌ها حضور پیدا می‌کنند. تبلیغی که در سخنان اخیر مقام معظم رهبری مطرح شد، تبلیغ عام، جامع، مقسمی و فراگیر بود؛ یعنی نمی‌توان تبلیغ را به یک قلمروی محدود خاص منحصر کرد. لازم است که روحیه تبلیغ در عرصه‌های پژوهشی حوزه حاکم باشد. نمونه‌های این امر نیز، در طول تاریخ وجود داشته است. مراجع عظام، همیشه روی اصول تبلیغی اهتمام داشته‌اند.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه این نگاه و رویکرد در این سال‌ها مورد توجه بوده است، گفت: در حد وسع نیز فعالان حوزه تلاش کردند که در قلمروی آموزشی و پژوهشی امور را معطوف به تبلیغ چینش کنند. در درختوارهای آموزشی و پژوهشی، فعالیت‌ها به‌نحوی در حوزه تبلیغ نیز دارای کارویژه است.
تمام ارکان اعتقادی ما در معرض شبهه‌پراکنی است
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: به‌لحاظ شاخه‌ها و بخش‌های پژوهشی و دبیرخانه پژوهش‌های مورد نیاز نظام، ستادهای راهبری، دبیرخانه حوادث، مجتمع‌های تبلیغ و... از جمله فعالیت‌های این عرصه است؛ ولی این مسائل جواب‌گوی دنیای امروز نیست. امروزه تمام ارکان اعتقادی ما در معرض شبهه‌پراکنی است و جبهه مقابل اسلام و انقلاب اسلامی، در یک جنگ ترکیبی گسترده در حال تلاش است و جاذبه‌های اهریمنی جلوی تابش انوار الهی را می‌گیرد. اگر همه ما در نهایت هم‌افزایی هم، تلاش کنیم، باز عرصه‌های بسیاری خالی می‌ماند؛ از این جهت تقویت روحیه تبلیغ و تبیین در همه ارکان حوزه و هم‌افزایی در عرصه‌های مختلف تبلیغ، وظیفه ماست.
وی با تأکید بر عملیاتی شدن فرمایشات رهبر معظم انقلاب درباره تبلیغ، گفت: از همان آغاز به شورای معاونان و مدیران تأکید کردیم که نباید فرمایش حضرت آقا را به این و آن حواله دهیم. بخش زیادی از این فرمایشات به حوزه مربوط است که باید از همه ظرفیت‌های حوزه برای اجرای آن منویات استفاده کنیم؛ البته رسالت‌های تعیین تکلیف‌شده در عرصه تبلیغ مشخص است؛ ولی حوزه در عرصه تربیت و تولید محتوا و اقدامات میدانی و عملی مسئول است؛ از این رو نباید خود را از مواجهه با فرمایشات رهبری دور بداریم.
باید با مجاهدت مجدانه طرح‌های علمی و تبلیغی داشته باشیم
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: از ابتدا تأکید شد که حوزه در عرصه‌های مختلف رویکرد تبلیغی خود را مد نظر داشته و در قلمروهای مختلف اقدامات مختلفی در طراحی و عمل داشته و این مباحث را نباید تحت فرمایشات جدید ایشان بنویسیم. بلکه باید برنامه‌های نو و ارتقای در برنامه‌ها با نگاه به فرمایشات اخیر رهبری داشته باشیم. در این عرصه باید با مجاهدت مُجدانه طرح‌های علمی و تبلیغی داشته باشیم.
امام جمعه قم اظهار کرد: پایه تبلیغ در نظامات دیگر حوزه ریخته می‌شود. اگر مدرس ما، ضمن داشتن عمق علمی، رویکرد تبیین و عرضه این مسائل به جامعه و محیط پیرامون را داشته باشد، به آن حوزه مبین و منذر می‌گوییم؛ یعنی این حوزه، آموزش، درس، رشته و برنامه‌های آن، دارای رویکرد تبلیغی و تبیینی است. در عرصه پژوهش نیز، همچنین است. در عرصه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری همه باید رویکرد علمی و مجدانه داشته باشند. این کار در عرصه صف و ستاد باید پیگیری شود.
آیت‌الله اعرافی یادآور شد: نظام فکری و پژوهشی و تولید علمی حوزه، ضمن اینکه باید راه عمیق سنتی حوزه را طی کرده و همه آنچه را که در سنت علمی حوزه وجود دارد و در منشور روحانیت امام راحل(قد) نیز، مورد تأکید واقع شده است، در بر بگیرد، باید تولیداتی داشته باشد که گره‌های جامعه و کشور را با طرح‌هایی که برآمده از مبانی دین است، بگشاید.
مردمی بودن تبلیغ را پاس بداریم
مدیر حوزه‌های علمیه گفت: نکته دیگر آن است که مردمی بودن تبلیغ را تا حد امکان پاس بداریم. تلاش می‌کنیم که تبلیغ حمایت شود؛ ولی باید تلاش کنیم که خود مردم در این عرصه، گرداننده شوند. اربعین، محرم و صفر را مردم اداره می‌کنند و جایی که مردم نمی‌توانند ورود قوی‌تر داشته باشند، جای ورود حوزه و فعالان این عرصه است.
چهار ضلع طرح هدفمندی
وی یادآور شد: طرح هدفمندی دارای چهار ضلع طلبه و محل، استاد و مدرس، محقق و پژوهشگر و مبلغ است. در این رویکرد نیز، مرکز خدمات و دفتر رهبری، این هدفمندی را آغاز کرده‌اند. یکی از این عرصه‌های حمایتی در زمینه تبلیغ است. در هر صورت در هدفمندی حوزه، باید مقوله‌های هدفمندی را مد نظر قرار دهیم و حمایت‌های حداقلی را از گروه‌های اقدام و عمل تبلیغی انجام دهیم؛ ولی در عین حال تبلیغ باید مردمی باشد.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه در رویکرد تبلیغی در حوزه، نظام و جامعه نیز، باید شبکه‌های گسترده و دقیق تبلیغی شکل بگیرد. خاطرنشان کرد: ظرفیت شبکه‌سازی، عنصر بسیار مهمی است. چندین هزار طلبه در سیل و زلزله و کرونا به میدان آمدند. بالای ده هزار نفر طلبه اثرگذار و عملیاتی و میدانی در حوزه وجود دارد که یک پدیده بسیار مبارکی است. در این عرصه ستاد حوادث و گروه‌های جهادی شکل گرفت و این آثار ماندگار را در عرصه میدان شکل داد؛ ولی برای حضور در عرصه‌های دیگر باید فنی‌تر وارد میدان شویم.
مدیر حوزه‌های علمیه بیان کرد: در این جلسه نیز حدود ۲۵ طرح را ثبت کردیم که ان‌شاءالله به آنها توجه می‌شود.
۵۰۰ طرح کاربردی به مرحله قرارداد رسیده‌اند
در ادامه جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین مقیمی حاجی بیان کرد: یکی از دغدغه‌های جدی مقام معظم رهبری، پیگیری امر حمایت از پژوهش‌های مورد نیاز جامعه است. در این زمینه گروه‌های دانشی مشخص شده و محورها بر اساس نیازسنجی‌ها چیده شده است. تا‌کنون ۴هزار طرح وارد گروه‌ها شده و ۵۰۰ پروژه نیز به قرارداد رسید که همه آنها کاربردی است.
معاون پژوهش حوزه‌های علمیه افزود: سامانه سایت پاسخ، دارای یک بخش نیازسنجی است. مبلغان می‌توانند در این عرصه ورود جدی داشته باشند. همه مبلغان باید نیازهایی را که می‌بینند، در این سامانه وارد کنند.
وی با یادآوری این مطلب که این شبکه به پیشنهادها توجه دارد و بسته‌های پایان‌نامه‌ای نیز در این زمینه ساماندهی شده است، گفت: فایل ۷ هزار پایان‌نامه بررسی شده است که چکیده مورد توجه آنها به گروه‌های علمی داده شد و هرجا که پایان‌نامه کاربردی بنویسند، قطعاً در معاونت پژوهش منعکس می‌شود.
این استاد حوزه افزود: پنجاه مرکز در معاونت پژوهش بررسی شد و موضوعاتی که در این سال‌ها از سوی اندیشکده‌های غربی در خصوص کشور و نظام و اسلام کار کرده‌اند، منتشر کرده‌ایم. نکاتی که اندیشکده‌های غربی علیه اسلام داشته‌اند، در قالب ۲ هزار موضوع منتشر شده است که در دسترس پژوهشگران و مبلغان است.
مبلغان همیشه از خداوند استمداد کنند
در ادامه این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین عالم‌زاده نوری نیز در سخنانی، بیان کرد: تلاش‌های گسترده‌ای از سوی پیامبر اکرم(ص) انجام شد که دین در سطح جامعه گسترش یابد.
وی تصریح کرد: ولی خداوند فرمود که در مواردی که جان پیامبر(ص) به خطر می‌افتد، باید مراقب بود. در این مرتبه خدا است که با کمک خود، این حوزه را به سامان می‌رساند.
معاون تهذیب و تربیت حوزه‌های علمیه یادآور شد: مبلغان ما باید ضمن کار و فعالیتی که دارند، همیشه از خداوند استمداد کنند.
باز‌تعریف و تولید محتوای مناسب تبلیغ و شناخت عرصه‌های تبلیغ
حجت‌الاسلام سید‌جواد تدین استاد سطح عالی حوزه علمیه قم نیز در این نشست عنوان کرد: امروز وقتی از تبلیغ سخن گفته می‌شود که ذهن همه به سمت تبلیغ در یک روستای کوچک می‌رود؛ ولی اگر به سخنان رهبری معظم بنگیریم، ایشان به امالی شیخ طوسی(ره) و بزرگان دیگر اشاره می‌کردند؛ حتی پاسخ به استفتاء را نیز تبلیغ قلمداد می‌کردند. به نظر می‌رسد یکی از ضرورت‌ها باز‌تعریف تبلیغ است. مطلب دوم، تولید محتوای مناسب تبلیغ است. یکی دیگر از مسائل، شناخت عرصه‌های تبلیغ است. کارمندان ادارات باید مبلغ باشند. تصمیم‌سازان کشور باید خود را مبلغ دین بدانند. نکته دیگر آن است که باید به یک پایش عمومی طلاب دست بزنیم. بسیاری از طلاب در شئون حوزوی و در عرصه تبلیغ، فعالیت خاصی ندارند که اگر این پایش انجام شود، این ظرفیت بهتر در دسترس قرار می‌گیرد.
افزایش جایگاه علمی مبلغان و تأکید روی سنن اصیل حوزوی
حجت‌الاسلام والمسلمین رهنمایی استاد حوزه علمیه قم نیز بیان کرد: مبلغان فقیه و محدث، از جمله مهمترین زوایای تبلیغ است. در این عرصه باید جایگاه علمی مبلغان افزایش یابد. نکته دیگر، بحث روی سنن اصیل حوزوی است که حضرت آقا نیز، به این مسئله اشاره کردند. از جمله این سنن می‌توان به عرصه اجازه بیان حدیث و مسئله اشاره کرد.
داشتن تحقیقات تخصصی مخاطب شناسی، معارف‌شناسی و روششناسی در عرصه تبلیغ
حجت‌الاسلام والمسلمین ماندگاری مبلغ نیز عنوان کرد: تبلیغ، همه شئون حوزه را در برمی‌گیرد. همه شئون نظام نیز عرصه تبلیغ است. مسئله دیگر این است که تبلیغ چون یک علم است، باید دارای تحقیقات تخصصی مخاطب‌شناسی، معارف‌شناسی و روششناسی باشد. مسئله دیگر اینکه تبلیغ یک مهارت و یک هنر است و باید در عرصه‌های تخصصی به آن توجه کرد. نکته سوم اینکه اگر باور داریم که مساجد ما نیز باید احیا شوند، نیازمند تبلیغ هستیم. محور مسجد، امام جماعت است که محصول حوزه است. اگر هشتادهزار امام جماعت تراز تربیت می‌شدند، این وضعیت مساجد ما نبود.
پیوست خدمات اجتماعی، باید ضمیمه خدمات تبلیغی باشد
حجت‌الاسلام سیادت نخبه علمی و تبلیغی حوزه نیز در این نشست گفت: تفکیک بین آموزش و پژوهش و تبلیغ در مدارس ما مشکل‌ساز شده است. ضمن طرح جامع تبلیغی، نیازمند سیاست‌گذاری برای ورود جمعی از اساتید و طلاب فرهیخته به فضای مجازی هستیم که باید پیش‌نیازهای لازم این کار انجام شود.
سرمایه‌گذاری برای سطوح جوانان زیر ۱۸ سال بسیار مهم است؛ ولی باید برای این امر لوازمی را رعایت کنیم. در بسیاری از تبلیغات سنتی مشاهده می‌شود که نسل‌های جدید‌تر، هیچ نیازی به روحانی حس نمی‌کنند و سؤالات خود را از فضای مجازی می‌گیرند. نکته این است که پیوست خدمات اجتماعی، باید ضمیمه خدمات تبلیغی باشد. اگر همراه مشاوره‌ها، پیوست خدمات اجتماعی ضمیمه این کار باشد، قطعاً توفیقات بیشتر خواهد شد.
هم‌افزایی بین معاونت‌های حوزه و هوشمند‌سازی فضای تبلیغ
حجت‌الاسلام آذربایجانی استاد سطح عالی حوزه نیز عنوان کرد: برای تحقق فرمایشات رهبری در امر تبیین، نیازمند هم‌افزایی بین معاونت‌های حوزه هستیم. امروزه در خصوص امر پژوهش و آموزش، طلاب یک‌سری موظفی‌هایی دارند که در زمینه تبلیغ نیز، این امر باید محقق شود و پرونده تبلیغی یک طلبه از بدو حضور در حوزه باید تشکیل شود.
همچنین ما نیازمند تحول روشی در عرصه‌های مختلف هستیم که یکی از این روش‌ها، تبلیغ‌های تخصصی در بسترهای خاص است. بسیاری از مباحث تبلیغی باید در کرسی‌های آزاد‌اندیشی مورد بحث قرار گیرد.
از دیگر سو، هوشمند‌سازی فضای تبلیغ یکی از نیازهای این عرصه است. شاید تا چند سال آینده هوش مصنوعی تحول جدی در عرصه زندگی ایجاد کرد. در این زمینه باید آینده‌شناسی کرد و پیش‌بینی‌های لازم را اندیشید.
امتداد دادن تبلیغ با پشتوانه علمی و پژوهشی
حجت‌الاسلام علیزاده استاد سطح عالی حوزه هم در این نشست اظهار داشت: مطالبه رهبری معظم، از حوزه در عرصه تبلیغ مشخص است که شکل‌گیری کانون تبلیغی است. این اصل باید در برنامه کوتاه‌مدت تبلیغ وارد شود. باید شاهد راه‌اندازی کانون‌های عظیم تبلیغی باشیم. تولید علم و تولید و به‌کارگیری مبلغ، از جمله نیازمندی‌های این عرصه است.
حضرت آقا فرمودند: در عرصه تبلیغ باید به مبانی جبهه فکری دشمن حمله کنیم. این حمله نیازمند سازوکار و رصدخانه تبلیغی است که دائماً باید تعدادی از اهل فن، جدید‌ترین نقشه‌های دشمن را رصد کنند و آنها را به لایه‌های مدیریتی و میانی و برنامه‌ریز ارائه دهند.
نکته دیگر نیز آنکه تبلیغ بدون پشتوانه علمی و پژوهشی ابتر است و نباید از پژوهش‌های جدید هراسید.
داشتن تحقیقات میدانی و صلاحیت‌های ارتباطی مبلغان ادیان و مذاهب
حجت‌الاسلام والمسلمین توحیدی استاد ادیان و مذاهب و سطح عالی حوزه نیز عنوان کرد: در خصوص فرق و ادیان و مذاهب، مباحث مختلفی وجود دارد. کسانی که در عرصه ادیان و مذاهب کار می‌کنند، باید صلاحیت‌های ارتباطی را داشته باشند. افرادی را داریم که تجربه علمی خوبی در این عرصه داشتند؛ ولی خروجی ارتباطی خوبی نداشتند.
مسئله دیگر، تحقیقات میدانی است. عمده تحقیقات حوزه، تحقیقات کتابخانه‌ای است. اگر در موضوعات مختلف، موضوعات میدانی داشته باشیم، بسیار مفید است. باید امروز لایه‌های اجتماعی و علمی خارجی را دریابیم. در تداخلات باید تقسیم کار جغرافیایی داشته باشیم.
سنجش نیازهای علمی و میدانی و تولید محتوا متناسب با آن
حجت‌الاسلام روزبهانی استاد سطح عالی حوزه و مباحث نقد فرقه‌های انحرافی نیز در این نشست بیان کرد: در اغتشاشات سال ۱۴۰۱ گروه‌های مختلفی علیه نظام اسلامی مشغول به فعالیت شدند که در این بخش هنوز هم در حال فعالیت هستند و فعالیت‌های مجازی خود را دنبال می‌کنند. در حوزه علمیه تلاش‌های گسترده‌ای علیه این جریانات انجام می‌شود؛ ولی با توجه به اینکه نهادهای حوزوی و پژوهشی با عرصه‌های بیرونی فاصله دارند، این تلاش‌ها به نتیجه نمی‌رسد. از این روی باید اندیشکده‌های رسمی در این عرصه، در حوزه‌های علمیه تشکیل شود و فاصله بین میدان و پژوهش را کم کند؛ یعنی نیازهای علمی و میدانی را بسنجند و متناسب با آن تولید محتوا کنند.
گفتنی است، در این نشست، همچنین حجج‌اسلام کوثری استاد حوزه و مبلغ، فکری استاد سطح عالی و محقق و مبلغ، احمد‌وند استاد حوزه و حسینی استاد حوزه، به بیان مطالب خود پرداختند.
تولید محتوا و تربیت مبلغ برای تبلیغ تهاجمی، تشکیل نشست‌های جهاد تبیینی و حضور موثر طلاب در میدان و نیز
تأکید بر حضور و اقدام نخبگان حوزوی در عرصه فضای مجازی، از نکات ایشان در این نشست بود.