گزارشی از فعالیت تبلیغی ماه محرم حلقه تربیت اجتماعی انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم
حجت‌الاسلام محسن افروغ، دبیر انجمن مطالعات اجتماعی حوزه، مدیر«حلقه تربیت اجتماعی» انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه قم در گفت‌و‌گویی با هفته‌نامه افق حوزه، گزراشی از فعالیت‌های تبلیغی ماه محرم سال 1402 «حلقه علمی تربیت اجتماعی انجمن مطالعات اجتماعی حوزه علمیه» که با همکاری مجموعه علمی فرهنگی«امت» صورت گرفته بود
ارائه نمود که مشروح آن در ادامه می‌آید.
□ فعالیت شما در دهه اول محرم چه بوده است؟
همان‌طور که مستحضرید، دهه اول محرم در سرتاسر کشور اسلامی ایران و حتی سایر نقاط دیگر کره خاکی، سرشار از بوی عطر و نسیم ابی‌عبدالله الحسین(ع) هست و خود به خود مجموعه‌های فرهنگی را به برپایی خیمه‌های عزای اباعبد‌الله الحسین می‌کشاند، نمی‌توان در فضای محرم زیست، بدون آنکه قدمی برای عزای سیدالشهداء(ع) برنداشت. این همان حرارتی است که در حدیث شریف به آن اشاره شده است. حلقه علمی تربیت اجتماعی انجمن مطالعات اجتماعی حوزه، با همکاری مجموعه علمی فرهنگی امت هم، مانند بسیاری از مجموعه‌های فرهنگی و هیئات مذهبی در این مسیر گام برداشته و در خیمه عزای أباعبدالله(ع) به عزاداری مشغول شد. با این تفاوت که صرفاً خیمه‌ای برای شرکت عموم مردم مهیا نشد؛ بلکه برای مخاطبان خاص در بازه سنی 12 تا 15 سال (نوجوانان)، اساس هیئت که به‌نام هیئت نوجوانان در شهرستان کاشمر مشهور شد، برای همین مخاطب شکل گرفته، با برنامه‌ها و محتوایی که از قبل آماده شده که در ادامه بدان خواهم پرداخت.
□ انگیزه شما از برپایی هیئت نوجوانان چه بوده است؟
در انجام عملیاتی موفق، شاخصه‌ها و مؤلفه‌های مختلفی دخیل است. آنچه ما را به سمت هیئت نوجوان سوق داده و می‌کشاند، نیاز ضروری و مبرم نوجوانان به دریافت منابع معرفتی صحیح در فضایی آرام و بی‌تنش و با چاشنی احساسات و محبت است. مخاطب ما امروز با وسائل ارتباطی گونه‌گونی سروکار دارد و هر لحظه در فضای مجازی و حقیقی، آماج شبهاتی است که به‌صورت هدفمند و حساب‌شده مطرح می‌شود. حساس‌ترین مخاطب امروز نوجوانان هستند؛ زیرا اولاً بخش عمده‌ای از جامعه را شکل داده و اثرگذار در سیر کلی اهداف دین و انقلاب هستند و ثانیاً آینده‌سازان این کشورند؛ چنانچه به‌لحاظ عقیدتی بتوان آنان را همراه کرد، قطعاً در آینده کشور و انقلاب تأثیر به‌سزایی خواهند داشت.از طرف دیگر هیئت فضایی است که بدون الزام و اجبار بیرونی، مانند مدارس است و شوق و حرارت درونی، افراد را به آن می‌کشاند؛ لذا آن هجمه‌ها و نیاز و این ظرفیت عظیم هیئت برای ارتباط و انتقال معارف که مملو از شور حسینی است، ما را به برپایی هیئت نوجوانان متمایل کرد
.
□ لطفاً اهداف و سیاست‌های هیئت نوجوانان را شرح دهید.
به‌صورت خلاصه اگر بخواهم بیان کنم، چند سیاست کلی بر هیئت نوجوانان حاکم است که اهدافی را دنبال می‌کند:الف) عدم تحمیل عقائد و اندیشه‌ها بر افکار باز و آزاد مخاطبان و همراه کردن آنان با اندیشه‌های صحیح با تفکر آزاد خود: هرگز در فضای هیئت القای معارف بدون تفکر و یک جانبه صورت نمی‌گیرد؛ بلکه آنچه جزء اصول و سیاست‌های حاکم بر هیئت است، رسیدن مخاطب به معارف حقه با تحلیل و بررسی و تفکر و البته همراهی مربیان کارآزموده با اوست.
ب) استفاده از ظرفیت نوجوانان در پیشبرد اهداف هیئت: در این زمینه نوجوانان در عرصه‌های مختلف اجرایی، فرهنگی و مشارکت در محتوای ارائه‌شده در حلقه، همکاری می‌کنند.
هدف از تمامی این امور رسیدن به شخصیت مستقل و هویت انسانی و دینی نوجوانان است. نوجوان به اصالت و ارزش خود پی برده و باورهای خود را بر پایه زیربنایی محکم پی‌ریزی کرده تا در ادامه مسیر، با مشکل مواجه نشود.
□ محور اصلی فعالیت‌ها و برنامه‌های هیئت نوجوانان را تشریح کنید؟
هیئت نوجوانان قالبی متفاوت از سایر هیئات مرسوم سنتی دارد؛ اگرچه هرکدام در جای خود ضروری، لازم و مفید است؛ اما فعالیت این هیئت به‌نحو مرسوم که شروع هیئت با زیارت عاشورا و بعد منبر و سخنرانی و مداحی باشد نبود؛ بلکه شروع هیئت با تلاوت چند آیه از قرآن کریم همراه بود و پس از آن محور اصلی هیئت بر پایه حلقه‌هایی بود که از حدوداً 15 نفر دانش‌آموز نوجوان و یک مربی تشکیل می‌شد. کلیدی‌ترین رمز موفقیت هیئت نوجوانان، همین حلقات است؛ در این حلقه‌ها دانش‌آموز به‌راحتی سؤال خود را با مربی در جریان گذاشته و پاسخ خود را دریافت می‌کند و در این فضا، کاملاً آزادانه به گفتوگو می‌پردازد، می‌تواند مطلبی را به نقد و بررسی گذاشته و حول آن سؤالات مختلفی را مطرح کند. فضای حلقه آرام و بی‌تنش و البته با مدیریت مربی کارآزموده همراه است. محتوایی توسط مربی در این حلقه ارائه شده - که در ادامه اگر لازم شد، در مورد محتوا توضیحاتی خواهم داد- و پس از آن دانش‌آموز با تحلیل و بررسی خود، به نتیجه مطلوب مربی و محتوای مورد نظر خواهد رسید؛ البته تمام این موارد با ملاحظات جدی و مدیریت مربی همراه است که در جای لازم مسائل را به سمت دیگری سوق دهد و مانع ایجاد شبهات دیگری که درک آن نیاز به مقدمات زیاد و پیچیده‌ای دارد، می‌شود.پس از اتمام حلقه‌ها تمام دانش‌آموزان در قسمت جلو حسینیه جمع شده و یکی از سخن‌وران مناسب با سن مخاطبان مدت کوتاهی، درباره همان محتوای ارائه‌شده در حلقه‌ها صحبت و محتوای آن روز را جمع‌بندی می‌کند و در نهایت هم، مداح به سینه‌زنی پرداخته و هیئت به اتمام می‌رسد.
□ گستره اجرایی هیئت نوجوانان را شرح دهید.
هیئت نوجوان در شهرستان کاشمر اگرچه برای سنی خاص و مخاطبی خاص شکل یافته؛ اما در همان محدوده سنی به‌نحو گسترده، کار خود را شروع کرده است. تبلیغات سراسری در سطح شهر به‌نحو حقیقی و مجازی، مساجد، سالن‌های ورزشی و تمامی مکان‌هایی که مخاطبان را جذب می‌کند، مهمترین حیطه‌ای که هیئت نوجوان بر آن متمرکز شده و در گستره اجرایی و برد تبلیغاتی آن بسیار مؤثر هست، نهاد آموزش و پرورش شهرستان است. مسئولان هیئت در جلسات متعدد با مسئولان آموزش و پرورش، از مدیر آن آقای تاج‌محمدی تا معاون پرورشی و مدیر کانون فرهنگی لقمان، حیطه و اهمیت هیئت را تبیین کرده و آنان را متقاعد کردند تا هیئتی زیر نظر آموزش و پرروش و با مدیریت اجرایی و محتوایی مؤسسه امت شکل گیرد. پرواضح است که وقتی نام آموزش و پرورش شهرستان مطرح می‌شود، اعتماد دانش‌آموزان و خانواده‌ها به برنامه‌های ارائه‌شده بیشتر خواهد شد. از طرف دیگر در بخش‌نامه‌ها، امتیازات و تبلیغات هیئت، همکاری با این نهاد بسیار مؤثر است و همین امر نیز باعث شد، هیئت نوجوانان گستره عمیقی پیدا کرده و بسیاری از مدارس را پوشش دهد.
□ یکی از رویکردهای شما محتوای هویت بوده است، توضیح دهید.
اگر با متخصصان حیطه اجتماعی، تربیتی و روان‌شناسی نوجوانان هم کلام شوید، خواهند گفت، خطرناک‌ترین تهدید یک نوجوانان بحران هویت است. بحران هویت یعنی عدم درک گوهر وجود خود، عدم شناخت ظرفیت‌ها و توانایی‌های نهفته در درون هر انسان، نرسیدن به داشته‌ها و غفلت از یافته‌ها و رسیدن‌ها.اگر می‌خواهیم آینده‌سازان کشور را همچون شعله‌ای که از درون حرارت می‌گیرد و هر لحظه تأثیرات بیرونی بیشتری می‌گذارد، این‌چنین پرورش دهیم، باید شخصیت آنان و هویت انسانی، اجتماعی و دینی آنان را بر پایه‌های محکم و عمیقی بنا نهیم تا در ناملایمات و پست و بلندی‌های روزگار نه‌تنها ناامید و سرد نشود؛ بلکه حرارت بیشتری وجود او را بسوزاند تا به هدف برسد. بر همین اساس است که راهبرد کلان انجمن مطالعات اجتماعی حوزه، مسئله هویت است.
محتوای حلقه‌ها که توسط چند متخصص جامعه‌شناسی و تربیتی با ساعت‌ها بحث و گفتوگو و تحقیق و پژوهش سازمان‌یافته بر همین محور و ایستادن بر موضعی حساس تنظیم شده است. این محتوا از پایه‌ای‌ترین ظرفیت‌های وجود انسان شکل می‌گیرد؛ اموری که در درون هر انسان هست و پس از آن گام به گام و قدم به قدم، او را به کارکردهای بیرونی این ظرفیت‌ها می‌کشاند؛ چنانچه مخاطب با این محتوا انس گیرد و همراه شود، ظرفیت‌های درون او با استفاده از تفکر و تذکرهای به‌موقع مربیان فعال شده و خاموشی نخواهد یافت.
□ ویژه‌برنامه هیئت نوجوانان در دهه اول محرم چه بوده است؟
به‌توفیق الهی برنامه‌های متعدد و متنوعی در هیئت نوجوانان به‌همت طلاب و اعضای حلقه مخلص و باصفا انجام شد؛ اما شاید بتوان بهترین برنامه ویژه هیئت را برنامه روز هفتم محرم دانست که در سراسر هیئات مذهبی دانش‌آموزی به احلی من العسل شهرت یافته است؛ برنامه «احلی من العسل»، گامی رو به جلو در ارتباط میان نسل قدیمی نوکران یا همان پیرغلامان سیدالشهداء(ع) با نسل نوجوان رقم خورد؛ چیزی که ممکن است، سالیان سال طول بکشد و گاهی چنین ارتباطی محقق نشود.برنامه به این‌صورت بود که از چند پیرغلام معروف شهرستان دعوت به‌عمل آمد تا در هیئت حضور یابند و همچنین خادمان نوجوان هیئت نیز، به‌صورت مجزا در آن روز فراخوانده شدند؛ پس از حلقه‌های مختصری که هر روز برگزار می‌شد، در این روز خلاصه‌ای از تمام مباحث قبل مطرح شد و تمامی پیرغلامان در جلو حسینیه حاضر شده و از تک‌تک خادمان نوجوان با اهدای انگشتری تقدیر به‌عمل آمد. در پایان هم، هریک از پیرغلامان به بیتی یا جمله‌ای نوجوانان را مهمان کرده و هدیه‌ای معنوی از مجموعه دریافت کردند. این برنامه بسیار حائز اهمیت بود و تبدیل به خاطره‌ای شیرین در ذهن نوجوانان شده و آن ارتباط صمیمی میان نسل قدیم و نسل جدید را رقم زد؛ چیزی که پیرغلامان را بسیار خشنود نمود.
برنامه ویژه دیگری که حائز اهمیت است، اختتامیه است که در آن، از بسیاری از نوجوانان فعال و کوشا در حلقه‌های معرفت دعوت به‌عمل آمده و جوایزی اهداء شد؛ همچنین از تمامی مربیان، خادمان و دست‌اندرکاران هیئت نیز تقدیر شد.
همراهی و فعالیت‌های نوجوانان در عرصه‌های مختلف هیئت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نوجوانان مانند بسیاری از انسان‌های دیگر روحیه‌های کاملاً متفاوت از یکدیگر دارند؛ اما آنچه این نسل و ردیف سنی خاص را از سایر مخاطبان جدا می‌کند، حس کنجکاوی و بروز جنبه اجتماعی نوجوان است؛ نوجوان می‌خواهد به‌عنوان یک عنصر فعال خود را در جامعه دارای نقش دیده و مؤثر باشد؛ لذا با توجه به این نکته، نوجوانان چنانچه عرصه را برای نشان دادن خود باز ببینند، همکاری فوق‌العاده‌ای خواهند داشت؛ لذا با توجه به اینکه فضای هیئت کاملاً باز و آزاد است و هیچ اجباری پشتوانه آن قرار نگرفته، با این حال ملاک تشویق و اهدای جوایز در این هیئت، انجام تکالیف روزانه بود که مربیان در حلقه‌ها به دانش‌آموزان گفته بودند؛ ملاک تشویق، عملیاتی است که نوجوان درست به پایان برساند، تفکر، تحلیل و بررسی کند و سپس حاصل آن را به رشته تحریر آورده و به مربیان خود تحویل دهد. با این حال تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان، تمامی فعالیت‌هایی را که مربیان به آنان سپرده بودند، کاملاً انجام دادند و قسمت قابل توجهی همکاری حداکثری داشتند؛ چیزی که مربیان را به وجد آورده بود.این نشان از آن است که اگر ما درست هدف‌گذاری کرده و نقشه را ترسیم کنیم، بسیاری از نوجوانان با ما همراه خواهند شد.
□ چه ارگان‌ها یا مجموعه‌هایی با شما در این امر همکاری داشته‌اند؟
معمولاً کارهای موفق و پرثمر با همکاری و همدلی نیروها و ارگان‌های متعدد و متعهد به سر انجام می‌رسد. شاید بتوان کمتر مجموعه‌ای را نام برد که بدون هیچ همکاری با ارگان یا سازمان و نهادی توانسته باشد، کارهای بزرگ را به اتمام برساند. یکی از برکات هیئت نوجوانان، همین همدل کردن و ائتلاف حسنه میان ارگان‌ها و نهادهای مختلفی بود که تا قبل از آن، شاید همکاری جدی نداشتند؛ مثلاً ائتلاف میان سازمان اوقاف و افق سیدحمزه و سیدمرتضی با آموزش و پرورش، همچنین همکاری با نهاد شهرداری شهرستان و سایر نهادهای خودجوش و دولتی؛ اما مهمترین نهادی که پشتوانه قوی و فکری هیئت را به عهده داشته که بدون آن، ایجاد چنین هیئتی با دشواری زیادی همراه می‌شد، نهاد روحانیت و حوزه علمیه است. این نکته را از آن‌جهت عرض کردم که چنانچه در سؤالات قبلی بیان کردم، مهمترین و کلیدی‌ترین رمز موفقیت هیئت نوجوانان، دائر کردن حلقه‌های گفت‌وگومحور با مدیریت مربیان کارآزموده بود؛ اما این مربیان حاصل سال‌ها تلاش و برنامه‌ریزی حوزه‌های علمیه در تربیت طلاب موفق و اثرگذار بود؛ این بود که ما توانستیم، حدود 20 مربی تراز را هفته‌ها قبل از اجرای هیئت شناسایی کرده و به این برنامه دعوت کنیم. در این جهت حوزه علمیه به‌شدت اثرگذار بوده و با ترزیق نیروهای متعهد و کاردان توانستیم، این برنامه را به سرانجام برسانیم.
□ مجریان اصلی طرح چه کسانی بوده و در چه زمینه‌ای تخصص داشته‌اند؟
مجری اصلی طرح اعضای حلقه تربیت اجتماعی انجمن و مؤسسه علمی فرهنگی امت بود که متشکل از چندین طلاب فاضل است؛ چنانچه قبلاً هم بیان کردم، این طرح را متولیان مؤسسه، سال‌ها قبل از این نگاشته و به آموزش و پرورش تحویل دادند و پس از متقاعد کردن آنان چندین سال متوالی اجرا شده است.تخصص این افراد در زمینه جامعه‌شناسی و علوم تربیتی است و به‌همین جهت هئیت نوجوانان شهرستان بر پایه تربیت با چاشنی احساسات و شور حسینی بنا شد؛ یعنی تمامی هدف در هیئت صرفاً برپایی عزای سیدالشهدا(ع) که بالاترین افتخار ماست، نبود؛ بلکه هدف در کنار این افتخار عظیم، رشد و صعود نوجوانان در زمینه‌های فکری و معرفتی و تربیت نسل جدید جامه در جهت پیشبرد اهداف دین و انقلاب ترسیم شد.
همان‌طور که مستحضرید، دهه اول محرم در سرتاسر کشور اسلامی ایران و حتی سایر نقاط دیگر کره خاکی، سرشار از بوی عطر و نسیم ابی‌عبدالله الحسین(ع) هست و خود به خود مجموعه‌های فرهنگی را به برپایی خیمه‌های عزای اباعبد‌الله الحسین می‌کشاند، نمی‌توان در فضای محرم زیست، بدون آنکه قدمی برای عزای سیدالشهداء(ع) برنداشت. این همان حرارتی است که در حدیث شریف به آن اشاره شده است. حلقه علمی تربیت اجتماعی انجمن مطالعات اجتماعی حوزه، با همکاری مجموعه علمی فرهنگی امت هم، مانند بسیاری از مجموعه‌های فرهنگی و هیئات مذهبی در این مسیر گام برداشته و در خیمه عزای أباعبدالله(ع) به عزاداری مشغول شد. با این تفاوت که صرفاً خیمه‌ای برای شرکت عموم مردم مهیا نشد؛ بلکه برای مخاطبان خاص در بازه سنی 12 تا 15 سال (نوجوانان)، اساس هیئت که به‌نام هیئت نوجوانان در شهرستان کاشمر مشهور شد، برای همین مخاطب شکل گرفته، با برنامه‌ها و محتوایی که از قبل آماده شده که در ادامه بدان خواهم پرداخت.□ انگیزه شما از برپایی هیئت نوجوانان چه بوده است؟
در انجام عملیاتی موفق، شاخصه‌ها و مؤلفه‌های مختلفی دخیل است. آنچه ما را به سمت هیئت نوجوان سوق داده و می‌کشاند، نیاز ضروری و مبرم نوجوانان به دریافت منابع معرفتی صحیح در فضایی آرام و بی‌تنش و با چاشنی احساسات و محبت است. مخاطب ما امروز با وسائل ارتباطی گونه‌گونی سروکار دارد و هر لحظه در فضای مجازی و حقیقی، آماج شبهاتی است که به‌صورت هدفمند و حساب‌شده مطرح می‌شود. حساس‌ترین مخاطب امروز نوجوانان هستند؛ زیرا اولاً بخش عمده‌ای از جامعه را شکل داده و اثرگذار در سیر کلی اهداف دین و انقلاب هستند و ثانیاً آینده‌سازان این کشورند؛ چنانچه به‌لحاظ عقیدتی بتوان آنان را همراه کرد، قطعاً در آینده کشور و انقلاب تأثیر به‌سزایی خواهند داشت.از طرف دیگر هیئت فضایی است که بدون الزام و اجبار بیرونی، مانند مدارس است و شوق و حرارت درونی، افراد را به آن می‌کشاند؛ لذا آن هجمه‌ها و نیاز و این ظرفیت عظیم هیئت برای ارتباط و انتقال معارف که مملو از شور حسینی است، ما را به برپایی هیئت نوجوانان متمایل کرد.
□ لطفاً اهداف و سیاست‌های هیئت نوجوانان را شرح دهید.
به‌صورت خلاصه اگر بخواهم بیان کنم، چند سیاست کلی بر هیئت نوجوانان حاکم است که اهدافی را دنبال می‌کند:الف) عدم تحمیل عقائد و اندیشه‌ها بر افکار باز و آزاد مخاطبان و همراه کردن آنان با اندیشه‌های صحیح با تفکر آزاد خود: هرگز در فضای هیئت القای معارف بدون تفکر و یک جانبه صورت نمی‌گیرد؛ بلکه آنچه جزء اصول و سیاست‌های حاکم بر هیئت است، رسیدن مخاطب به معارف حقه با تحلیل و بررسی و تفکر و البته همراهی مربیان کارآزموده با اوست.ب) استفاده از ظرفیت نوجوانان در پیشبرد اهداف هیئت: در این زمینه نوجوانان در عرصه‌های مختلف اجرایی، فرهنگی و مشارکت در محتوای ارائه‌شده در حلقه، همکاری می‌کنند.
هدف از تمامی این امور رسیدن به شخصیت مستقل و هویت انسانی و دینی نوجوانان است. نوجوان به اصالت و ارزش خود پی برده و باورهای خود را بر پایه زیربنایی محکم پی‌ریزی کرده تا در ادامه مسیر، با مشکل مواجه نشود.
□ محور اصلی فعالیت‌ها و برنامه‌های هیئت نوجوانان را تشریح کنید؟
هیئت نوجوانان قالبی متفاوت از سایر هیئات مرسوم سنتی دارد؛ اگرچه هرکدام در جای خود ضروری، لازم و مفید است؛ اما فعالیت این هیئت به‌نحو مرسوم که شروع هیئت با زیارت عاشورا و بعد منبر و سخنرانی و مداحی باشد نبود؛ بلکه شروع هیئت با تلاوت چند آیه از قرآن کریم همراه بود و پس از آن محور اصلی هیئت بر پایه حلقه‌هایی بود که از حدوداً 15 نفر دانش‌آموز نوجوان و یک مربی تشکیل می‌شد. کلیدی‌ترین رمز موفقیت هیئت نوجوانان، همین حلقات است؛ در این حلقه‌ها دانش‌آموز به‌راحتی سؤال خود را با مربی در جریان گذاشته و پاسخ خود را دریافت می‌کند و در این فضا، کاملاً آزادانه به گفتوگو می‌پردازد، می‌تواند مطلبی را به نقد و بررسی گذاشته و حول آن سؤالات مختلفی را مطرح کند. فضای حلقه آرام و بی‌تنش و البته با مدیریت مربی کارآزموده همراه است. محتوایی توسط مربی در این حلقه ارائه شده - که در ادامه اگر لازم شد، در مورد محتوا توضیحاتی خواهم داد- و پس از آن دانش‌آموز با تحلیل و بررسی خود، به نتیجه مطلوب مربی و محتوای مورد نظر خواهد رسید؛ البته تمام این موارد با ملاحظات جدی و مدیریت مربی همراه است که در جای لازم مسائل را به سمت دیگری سوق دهد و مانع ایجاد شبهات دیگری که درک آن نیاز به مقدمات زیاد و پیچیده‌ای دارد، می‌شود.پس از اتمام حلقه‌ها تمام دانش‌آموزان در قسمت جلو حسینیه جمع شده و یکی از سخن‌وران مناسب با سن مخاطبان مدت کوتاهی، درباره همان محتوای ارائه‌شده در حلقه‌ها صحبت و محتوای آن روز را جمع‌بندی می‌کند و در نهایت هم، مداح به سینه‌زنی پرداخته و هیئت به اتمام می‌رسد.□ گستره اجرایی هیئت نوجوانان را شرح دهید.
هیئت نوجوان در شهرستان کاشمر اگرچه برای سنی خاص و مخاطبی خاص شکل یافته؛ اما در همان محدوده سنی به‌نحو گسترده، کار خود را شروع کرده است. تبلیغات سراسری در سطح شهر به‌نحو حقیقی و مجازی، مساجد، سالن‌های ورزشی و تمامی مکان‌هایی که مخاطبان را جذب می‌کند، مهمترین حیطه‌ای که هیئت نوجوان بر آن متمرکز شده و در گستره اجرایی و برد تبلیغاتی آن بسیار مؤثر هست، نهاد آموزش و پرورش شهرستان است. مسئولان هیئت در جلسات متعدد با مسئولان آموزش و پرورش، از مدیر آن آقای تاج‌محمدی تا معاون پرورشی و مدیر کانون فرهنگی لقمان، حیطه و اهمیت هیئت را تبیین کرده و آنان را متقاعد کردند تا هیئتی زیر نظر آموزش و پرروش و با مدیریت اجرایی و محتوایی مؤسسه امت شکل گیرد. پرواضح است که وقتی نام آموزش و پرورش شهرستان مطرح می‌شود، اعتماد دانش‌آموزان و خانواده‌ها به برنامه‌های ارائه‌شده بیشتر خواهد شد. از طرف دیگر در بخش‌نامه‌ها، امتیازات و تبلیغات هیئت، همکاری با این نهاد بسیار مؤثر است و همین امر نیز باعث شد، هیئت نوجوانان گستره عمیقی پیدا کرده و بسیاری از مدارس را پوشش دهد.□ یکی از رویکردهای شما محتوای هویت بوده است، توضیح دهید.
اگر با متخصصان حیطه اجتماعی، تربیتی و روان‌شناسی نوجوانان هم کلام شوید، خواهند گفت، خطرناک‌ترین تهدید یک نوجوانان بحران هویت است. بحران هویت یعنی عدم درک گوهر وجود خود، عدم شناخت ظرفیت‌ها و توانایی‌های نهفته در درون هر انسان، نرسیدن به داشته‌ها و غفلت از یافته‌ها و رسیدن‌ها.اگر می‌خواهیم آینده‌سازان کشور را همچون شعله‌ای که از درون حرارت می‌گیرد و هر لحظه تأثیرات بیرونی بیشتری می‌گذارد، این‌چنین پرورش دهیم، باید شخصیت آنان و هویت انسانی، اجتماعی و دینی آنان را بر پایه‌های محکم و عمیقی بنا نهیم تا در ناملایمات و پست و بلندی‌های روزگار نه‌تنها ناامید و سرد نشود؛ بلکه حرارت بیشتری وجود او را بسوزاند تا به هدف برسد. بر همین اساس است که راهبرد کلان انجمن مطالعات اجتماعی حوزه، مسئله هویت است.محتوای حلقه‌ها که توسط چند متخصص جامعه‌شناسی و تربیتی با ساعت‌ها بحث و گفتوگو و تحقیق و پژوهش سازمان‌یافته بر همین محور و ایستادن بر موضعی حساس تنظیم شده است. این محتوا از پایه‌ای‌ترین ظرفیت‌های وجود انسان شکل می‌گیرد؛ اموری که در درون هر انسان هست و پس از آن گام به گام و قدم به قدم، او را به کارکردهای بیرونی این ظرفیت‌ها می‌کشاند؛ چنانچه مخاطب با این محتوا انس گیرد و همراه شود، ظرفیت‌های درون او با استفاده از تفکر و تذکرهای به‌موقع مربیان فعال شده و خاموشی نخواهد یافت.
□ ویژه‌برنامه هیئت نوجوانان در دهه اول محرم چه بوده است؟
به‌توفیق الهی برنامه‌های متعدد و متنوعی در هیئت نوجوانان به‌همت طلاب و اعضای حلقه مخلص و باصفا انجام شد؛ اما شاید بتوان بهترین برنامه ویژه هیئت را برنامه روز هفتم محرم دانست که در سراسر هیئات مذهبی دانش‌آموزی به احلی من العسل شهرت یافته است؛ برنامه «احلی من العسل»، گامی رو به جلو در ارتباط میان نسل قدیمی نوکران یا همان پیرغلامان سیدالشهداء(ع) با نسل نوجوان رقم خورد؛ چیزی که ممکن است، سالیان سال طول بکشد و گاهی چنین ارتباطی محقق نشود.برنامه به این‌صورت بود که از چند پیرغلام معروف شهرستان دعوت به‌عمل آمد تا در هیئت حضور یابند و همچنین خادمان نوجوان هیئت نیز، به‌صورت مجزا در آن روز فراخوانده شدند؛ پس از حلقه‌های مختصری که هر روز برگزار می‌شد، در این روز خلاصه‌ای از تمام مباحث قبل مطرح شد و تمامی پیرغلامان در جلو حسینیه حاضر شده و از تک‌تک خادمان نوجوان با اهدای انگشتری تقدیر به‌عمل آمد. در پایان هم، هریک از پیرغلامان به بیتی یا جمله‌ای نوجوانان را مهمان کرده و هدیه‌ای معنوی از مجموعه دریافت کردند. این برنامه بسیار حائز اهمیت بود و تبدیل به خاطره‌ای شیرین در ذهن نوجوانان شده و آن ارتباط صمیمی میان نسل قدیم و نسل جدید را رقم زد؛ چیزی که پیرغلامان را بسیار خشنود نمود.برنامه ویژه دیگری که حائز اهمیت است، اختتامیه است که در آن، از بسیاری از نوجوانان فعال و کوشا در حلقه‌های معرفت دعوت به‌عمل آمده و جوایزی اهداء شد؛ همچنین از تمامی مربیان، خادمان و دست‌اندرکاران هیئت نیز تقدیر شد.
همراهی و فعالیت‌های نوجوانان در عرصه‌های مختلف هیئت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
نوجوانان مانند بسیاری از انسان‌های دیگر روحیه‌های کاملاً متفاوت از یکدیگر دارند؛ اما آنچه این نسل و ردیف سنی خاص را از سایر مخاطبان جدا می‌کند، حس کنجکاوی و بروز جنبه اجتماعی نوجوان است؛ نوجوان می‌خواهد به‌عنوان یک عنصر فعال خود را در جامعه دارای نقش دیده و مؤثر باشد؛ لذا با توجه به این نکته، نوجوانان چنانچه عرصه را برای نشان دادن خود باز ببینند، همکاری فوق‌العاده‌ای خواهند داشت؛ لذا با توجه به اینکه فضای هیئت کاملاً باز و آزاد است و هیچ اجباری پشتوانه آن قرار نگرفته، با این حال ملاک تشویق و اهدای جوایز در این هیئت، انجام تکالیف روزانه بود که مربیان در حلقه‌ها به دانش‌آموزان گفته بودند؛ ملاک تشویق، عملیاتی است که نوجوان درست به پایان برساند، تفکر، تحلیل و بررسی کند و سپس حاصل آن را به رشته تحریر آورده و به مربیان خود تحویل دهد. با این حال تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان، تمامی فعالیت‌هایی را که مربیان به آنان سپرده بودند، کاملاً انجام دادند و قسمت قابل توجهی همکاری حداکثری داشتند؛ چیزی که مربیان را به وجد آورده بود.این نشان از آن است که اگر ما درست هدف‌گذاری کرده و نقشه را ترسیم کنیم، بسیاری از نوجوانان با ما همراه خواهند شد.□ چه ارگان‌ها یا مجموعه‌هایی با شما در این امر همکاری داشته‌اند؟
معمولاً کارهای موفق و پرثمر با همکاری و همدلی نیروها و ارگان‌های متعدد و متعهد به سر انجام می‌رسد. شاید بتوان کمتر مجموعه‌ای را نام برد که بدون هیچ همکاری با ارگان یا سازمان و نهادی توانسته باشد، کارهای بزرگ را به اتمام برساند. یکی از برکات هیئت نوجوانان، همین همدل کردن و ائتلاف حسنه میان ارگان‌ها و نهادهای مختلفی بود که تا قبل از آن، شاید همکاری جدی نداشتند؛ مثلاً ائتلاف میان سازمان اوقاف و افق سیدحمزه و سیدمرتضی با آموزش و پرورش، همچنین همکاری با نهاد شهرداری شهرستان و سایر نهادهای خودجوش و دولتی؛ اما مهمترین نهادی که پشتوانه قوی و فکری هیئت را به عهده داشته که بدون آن، ایجاد چنین هیئتی با دشواری زیادی همراه می‌شد، نهاد روحانیت و حوزه علمیه است. این نکته را از آن‌جهت عرض کردم که چنانچه در سؤالات قبلی بیان کردم، مهمترین و کلیدی‌ترین رمز موفقیت هیئت نوجوانان، دائر کردن حلقه‌های گفت‌وگومحور با مدیریت مربیان کارآزموده بود؛ اما این مربیان حاصل سال‌ها تلاش و برنامه‌ریزی حوزه‌های علمیه در تربیت طلاب موفق و اثرگذار بود؛ این بود که ما توانستیم، حدود 20 مربی تراز را هفته‌ها قبل از اجرای هیئت شناسایی کرده و به این برنامه دعوت کنیم. در این جهت حوزه علمیه به‌شدت اثرگذار بوده و با ترزیق نیروهای متعهد و کاردان توانستیم، این برنامه را به سرانجام برسانیم.□ مجریان اصلی طرح چه کسانی بوده و در چه زمینه‌ای تخصص داشته‌اند؟
مجری اصلی طرح اعضای حلقه تربیت اجتماعی انجمن و مؤسسه علمی فرهنگی امت بود که متشکل از چندین طلاب فاضل است؛ چنانچه قبلاً هم بیان کردم، این طرح را متولیان مؤسسه، سال‌ها قبل از این نگاشته و به آموزش و پرورش تحویل دادند و پس از متقاعد کردن آنان چندین سال متوالی اجرا شده است.تخصص این افراد در زمینه جامعه‌شناسی و علوم تربیتی است و به‌همین جهت هئیت نوجوانان شهرستان بر پایه تربیت با چاشنی احساسات و شور حسینی بنا شد؛ یعنی تمامی هدف در هیئت صرفاً برپایی عزای سیدالشهدا(ع) که بالاترین افتخار ماست، نبود؛ بلکه هدف در کنار این افتخار عظیم، رشد و صعود نوجوانان در زمینه‌های فکری و معرفتی و تربیت نسل جدید جامه در جهت پیشبرد اهداف دین و انقلاب ترسیم شد.