اخلاق در حوزه - شماره 757
کرامت انسان
مقدس‌ترین آیین انسانی احیای کرامت و اصالت انسان‌هاست. قرآن کریم کرامت ذاتی و اصالت انسان را مکرراً بیان فرموده و شعور افراد انسانی را نسبت به این کرامت، همیشه بیدار می‌کند. در آیه می‌فرماید: [وَلَقَد کَرَّمْنا بنی‌آدم وحَمَلْناهُمْ فِی البَرّ والبَحْر]1 مطابق این آیه بنی‌آدم مورد اکرام باری‌عالی بوده و خدای‌تعالی، سلطنت آنها را بر گستره زمین و دریاها گسترده است. همچنین آدمی مسجود ملائکه است. در چند جای قرآن، اصالت و شرافت انسان را بیان می‌کند که انسان مطاع فرشتگان و فرشتگان در مقابل او خاضع و ساجدند2 و فوق همه این حقایق، بیان می‌کند که انسان فطرتاً خیّر آفریده شد و به‌حسب قوام آفرینش، محسن است و اگر دنائت و سفالت دامن‌گیر انسان می‌شود یک امر عارضی بوده و هیچ‌گونه ذاتیّت ندارد. خداوند قسم یاد می‌کند: [والتین والزیتون ٭ و طور سینین ٭ وهذا البَلَدِ الأمین ٭ لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم ٭ ثم رددناه اسفل سافلین].3 کلمه ثمّ تراخی و عروض را می‌رساند؛ بنابراین انسان برحسب آفرینش اصلی، خیّر بوده و محسن آفریده شده است.
این تذکر و ایقاظ به شعور و کرامت، مکرراً در قرآن مجید آمد4 و اگر کرامت انسانی در معرض خطر واقع شود، به سفالت و دنائت کشیده [می]شود. قرآن کریم دستور می‌دهد که باید انسان‌ها برای احیا یا حراست از این فطرت «کرامت» قیام کنند، قتال و کشتار[مبارزه] کنند و حتی کشته بدهند؛ مثلاً با لحن توبیخ بیان می‌کند که چرا نشسته اید: [وما لکم لا تقاتلون فی سبیل‌الله والمستضعفین من الرجال والنساء والولدان]؛5 تو که دیدی کرامت انسانی در خطر است و دیدی که اصالت انسانی مورد طغیان طاغیان واقع شده؛ چرا به کارزار دست نمی‌زنی؟ چرا نمی‌کُشید و کُشته نمی‌شوید؟
مقدس‌ترین نهضتی که تاریخ بشریت در این باره سراغ دارد، نهضتی که در برابر طغیان بپا خاست، اصالت انسانی را از خطر نجات بخشید، نهضت اباعبدالله الحسین(ع) است. من این چند جمله را می‌خوانم؛ زیرا ارزش این نهضت والا در این جمله‌ها درخشان است: «الموعود بشهادته قبل استهلاله وولادته »؛ خدای بزرگ وعده داده بود که آزاده‌ای حسین نام، قیام می‌کند و نهضت او اسوه برای نهضت‌های آینده می‌شود. عبارت «الموعود بشهادته قبل استهلاله وولادته» اشاره می‌کند، به زمانی که هنوز امام حسین(ع) متولد نشده بود. مسأله شهادت او در بیت نبوّت روشن بوده است. آن بزرگی که قتیل‌العبرة (کشته‌شده اشک دیدگان اولیا) است. آن بزرگی که خدای‌تعالی در عوض نهضتش ائمه(ع) را از صُلب او بعد از او قرار داد و شفا را در تربت او نهاد. در این جملات عظیم‌الشأن که از زبان حجّت خدا صاحب‌الامر(ع) صادر شده و در نامهای که امام زمان(عج) نوشتهاند، آمده است و به‌عنوان زیارت حسینی در روز سوم شعبان ذکر شده است،6 عظمت این نهضت را یادآوری می‌کند که نهضت حسین(ع) اسوه نهضت‌هاست.
اینکه عرض کردم، مقدس‌ترین آیین انسانی، احیای کرامت انسان‌هاست، یک مسأله قرآنی است و قرآن کریم، این مسأله را در سوره مبارکه انعام که در هشت آیه اسم هجده پیامبر را ذکر می‌کند و از این آیین، تعبیر به هُدی‌الله می‌کند: [اولئکَ الذّین هدَی‌الله فبهدی هم اقتده قلْ لا أسئلکم علیه اًجْراً إِنْ هُوَ الّا ذکری لِلعالمین]؛7 چون این فطرت در انسان اصیل است، انبیا(ع) این ذخایر فطرت را بیدار و هوشیار می کردند. از ابراهیم(ع) شروع می‌کند: [وتِلْکَ حُجتُّنا آتیناها ابراهیم]8 و بعد بیان می‌کند [ووهبنا له اسحاق ویعقوب]. 9 از هجده پیامبر نام می‌برد. تمام پیامبران برای حراست اصالت و کرامت انسانی قیام کردند. از آنجایی که فرصت کوتاه است و می‌خواستم، فشرده مطلبم را به عرضتان برسانم، به دعا اکتفا می‌کنم.
..............................................
پی نوشت‌ها
1. اسراء / 70؛
2. [واذا قلنا للملائکة اسجدوا لآدم فسجدوا الاّ ابلیس کان من الجن ...] (کهف / 50) و نظیر این تعبیر در بقره / 34 و اعراف / 11 و اسراء / 61 آمده است؛
3. التین / آیات 5- 1؛
4. تعابیر مختلفی درباره کرامت انسان در قرآن وجود دارد. رجوع کنید به فجر / 15 و حجرات / 13 و انبیا /26 و یس / 27؛
5. نساء / 75؛
6. رجوع کنید به مفاتیح الجنان، اعمال روز سوم شعبان؛
7. انعام / 90؛ 8. انعام / 83؛ 9. انعام / 84.
این تذکر و ایقاظ به شعور و کرامت، مکرراً در قرآن مجید آمد4 و اگر کرامت انسانی در معرض خطر واقع شود، به سفالت و دنائت کشیده [می]شود. قرآن کریم دستور می‌دهد که باید انسان‌ها برای احیا یا حراست از این فطرت «کرامت» قیام کنند، قتال و کشتار[مبارزه] کنند و حتی کشته بدهند؛ مثلاً با لحن توبیخ بیان می‌کند که چرا نشسته اید: [وما لکم لا تقاتلون فی سبیل‌الله والمستضعفین من الرجال والنساء والولدان]؛5 تو که دیدی کرامت انسانی در خطر است و دیدی که اصالت انسانی مورد طغیان طاغیان واقع شده؛ چرا به کارزار دست نمی‌زنی؟ چرا نمی‌کُشید و کُشته نمی‌شوید؟
مقدس‌ترین نهضتی که تاریخ بشریت در این باره سراغ دارد، نهضتی که در برابر طغیان بپا خاست، اصالت انسانی را از خطر نجات بخشید، نهضت اباعبدالله الحسین(ع) است. من این چند جمله را می‌خوانم؛ زیرا ارزش این نهضت والا در این جمله‌ها درخشان است: «الموعود بشهادته قبل استهلاله وولادته »؛ خدای بزرگ وعده داده بود که آزاده‌ای حسین نام، قیام می‌کند و نهضت او اسوه برای نهضت‌های آینده می‌شود. عبارت «الموعود بشهادته قبل استهلاله وولادته» اشاره می‌کند، به زمانی که هنوز امام حسین(ع) متولد نشده بود. مسأله شهادت او در بیت نبوّت روشن بوده است. آن بزرگی که قتیل‌العبرة (کشته‌شده اشک دیدگان اولیا) است. آن بزرگی که خدای‌تعالی در عوض نهضتش ائمه(ع) را از صُلب او بعد از او قرار داد و شفا را در تربت او نهاد. در این جملات عظیم‌الشأن که از زبان حجّت خدا صاحب‌الامر(ع) صادر شده و در نامهای که امام زمان(عج) نوشتهاند، آمده است و به‌عنوان زیارت حسینی در روز سوم شعبان ذکر شده است،6 عظمت این نهضت را یادآوری می‌کند که نهضت حسین(ع) اسوه نهضت‌هاست.
اینکه عرض کردم، مقدس‌ترین آیین انسانی، احیای کرامت انسان‌هاست، یک مسأله قرآنی است و قرآن کریم، این مسأله را در سوره مبارکه انعام که در هشت آیه اسم هجده پیامبر را ذکر می‌کند و از این آیین، تعبیر به هُدی‌الله می‌کند: [اولئکَ الذّین هدَی‌الله فبهدی هم اقتده قلْ لا أسئلکم علیه اًجْراً إِنْ هُوَ الّا ذکری لِلعالمین]؛7 چون این فطرت در انسان اصیل است، انبیا(ع) این ذخایر فطرت را بیدار و هوشیار می کردند. از ابراهیم(ع) شروع می‌کند: [وتِلْکَ حُجتُّنا آتیناها ابراهیم]8 و بعد بیان می‌کند [ووهبنا له اسحاق ویعقوب]. 9 از هجده پیامبر نام می‌برد. تمام پیامبران برای حراست اصالت و کرامت انسانی قیام کردند. از آنجایی که فرصت کوتاه است و می‌خواستم، فشرده مطلبم را به عرضتان برسانم، به دعا اکتفا می‌کنم.
..............................................
پی نوشت‌ها1. اسراء / 70؛
2. [واذا قلنا للملائکة اسجدوا لآدم فسجدوا الاّ ابلیس کان من الجن ...] (کهف / 50) و نظیر این تعبیر در بقره / 34 و اعراف / 11 و اسراء / 61 آمده است؛
3. التین / آیات 5- 1؛
4. تعابیر مختلفی درباره کرامت انسان در قرآن وجود دارد. رجوع کنید به فجر / 15 و حجرات / 13 و انبیا /26 و یس / 27؛
5. نساء / 75؛
6. رجوع کنید به مفاتیح الجنان، اعمال روز سوم شعبان؛
7. انعام / 90؛ 8. انعام / 83؛ 9. انعام / 84.