در آیین افتتاحیه پژوهشکده امامت عنوان شد
رویکرد بین‌المللی در تبیین معارف الهی نیازمند توجه به مخاطب جهانی است
آیین افتتاحیه پژوهشکده امامت، با حضور آیت‌الله اعرافی مدیر حوزه‌های علمیه حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی رئیس بنیاد بین‌المللی امامت، اساتید و مسئولان حوزه و دانشگاه، 29 خرداد در محل این پژوهشکده در قم برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، آیت‌الله اعرافی در این آیین
به دوره مواجهه مأمون با دستگاه امامت اشاره و تأکید کرد:
استراتژی و راهبرد مأمون، هضم و ذوب ولایت و امامت کبری
در خلافت غاصبانه به‌صورت نرم و آرام بود.
مدیر حوزه‌های علمیه با بیان اینکه امامت همواره خط واضح و مسیر روشن و جایگاه متعالی و منزلتی متفاوت از خلافت غاصبانه ظاهری داشته است، خاطرنشان کرد: هرچند اقتدار ظاهری به دست جریان غاصبانه خلافت بوده؛ اما همیشه امامت و ولایت، متمایز شناخته شده و جایگاه و قرب معرفی و معنوی آن در اذهان منصفان عالم اسلام ثابت بوده است.
وی با بیان اینکه، مأمون تلاش کرد تا در مهندسی افکار عمومی و معماری فکر جامعه، قصه تمایز دو خط را تحت‌الشعاع قرار داده و جایگاه رفیع و معنوی خط امامت را تنزل دهد، اظهار کرد: امام رضا(ع)، همواره تلاش نمود تا این تمایز و دوگانگی و جایگاه بلند اخلاقی، معرفتی و روحی خط امامت مصون بماند و مأمون نیز، با دعوت امام به مرو و سپردن ولایت‌عهدی، این نکته بسیار پیچیده و حساس را هدف‌گیری کرد.
آیت‌الله اعرافی با تأکید بر اینکه امام رضا(ع) پیچیده‌ترین تهدید را به فرصت طلایی و استثنایی تبدیل نمود، اظهار کرد: نخستین‌بار بود که حجت الهی و امام معصوم و نور ولایت، از سرزمین‌های عرب‌نشین خارج شده بود؛ این هجرت و حضور، موجب تابش انوار ولایت فراتر از سرزمین‌های جزیرة‌العرب شد و امام(ع) در کنار خنثی‌سازی توطئه ذوب شدن امامت در خلافت، به انتقال معارف الهی در سرزمین کهن و اصیل ایران سرعت بخشید.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در بخش دیگری از سخنان خود، ضمن ارائه گزارشی از سابقه بیش از 1200 ساله حوزه علمیه قم، با تأکید بر اینکه علی‌رغم تمام فراز و فرودها، همواره مشعل فروزان حوزه قم روشن بوده است، گفت: با حضور آیت‌الله حائری(قد) در حوزه قم، این حوزه تجدید حیات یافت.
آیت‌الله اعرافی توجه به توسعه مرزهای علوم اسلامی در قم نو را مهم ارزیابی نمود و با تأکید بر اینکه حوزه‌های علمیه، در تمام ادوار، مسیر تکاملی و توسعه‌ای و گسترش خود را طی نموده است، بیان کرد: یکی از نقاط عطف و حساس توسعه علوم اسلامی در حوزه قم بود که در نیم‌قرن اخیر، پیشگام، پیشران و پیش‌آهنگ بوده است.
وی تأکید کرد: توسعه و گسترش مرزهای علوم اسلامی و علوم حوزوی، همواره باید مبتنی بر دقت لازم باشد؛ اقدام به گسترش مرزهای علوم و تلاش برای ترسیم دانش‌ها و گرایش‌های جدید، باید مبتنی بر توجهات دنبال شود.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه در پایه‌ریزی رشته‌ها و گرایش‌های نو، نباید گرفتار افراط و تفریط شد، خاطرنشان کرد: باید با دقت و وسواس، مسیر توسعه و گسترش علوم و مرزهای علوم اسلامی را دنبال نماییم.
وی علوم کلامی را یکی از برجسته‌ترین بسترهای توسعه و بسط دانش اسلامی توصیف کرد و یادآور شد: هر علم و دانشی که به تعمیق اعتقادات بپردازد، از اولویت بالایی برخوردار است. اگر حوزه وظیفه‌ای در قبال ایران و جهان دارد، مهمترین وظیفه در قائمه وظایف حوزه باید پاسبانی و نگهبانی اعتقادات و تعمیق آن در جوامع شیعی، اسلامی و جهانی باشد.
مدیر حوزه‌های علمیه تصریح کرد: همه علوم عقلی و کلامی و دانش‌هایی که در تعمیق اعتقادات و تبیین و ترویج آن و صیانت از اعتقاد پاک و سالم دینی اسلامی و شیعی مؤثر است، باید در صدر اولویت‌ها ترسیم گردد؛ نگاه و رویکرد درست و اولویت مهم در مباحث اعتقادی باید بر تمام برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌های علمی اشراب گردد.
وی بر اهمیت توجه به روش‌شناسی علوم در توسعه دانش‌های اسلامی تأکید کرد و با بیان اینکه فقه اسلامی دائما در مسیر داد و ستد با اصول قرار داشته و پیوند فقه با دانش اصول مایه تعالی و رشد و بالندگی فقه بوده است، گفت: فقه ما این افتخار را دارد که از آغاز تکون تاکنون، دوشادوش اصول بوده، در این میان باید تعامل بین دانش و روش‌شناسی مورد توجه قرار گیرد.
عضو شواری عالی حوزه‌های علمیه تولید مناهج در استنباط گزاره‌های دانش‌های اسلامی را بسیار مهم ارزیابی و اذعان کرد: امامت ما ذخیره و گنج بی‌پایانی است که می‌تواند، در تمام قلمروهای میان‌رشته‌ای ورود نموده و حوزه‌های دانش اسلامی را پربارتر نماید.
وی ورود در بهره‌گیری و استخدام فناوری‌های نوین در تعمیق علوم اسلامی و پژوهش‌های علوم انسانی را تاریخ درخشان حوزه قم برشمرد و اظهار کرد: در توسعه مرزهای علوم اسلامی، باید نسبت به آسیب‌های تخصصی‌گرایی توجه داشته باشیم؛ علوم وقتی دچار پراکندگی زیاد و شاخه‌های فراوان شد، بخشی از نگاه‌های کلان منسجم نسبت به جهان و انسان را از دست می‌دهد. در عین تخصص‌گرایی، باید بدانیم که علوم اسلامی منظومه‌ای به‌هم‌پیوسته و نسخه‌ای جامع برای سعادت و کمال بشری است.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه در گسترش و گفتمان‌سازی امامت، گفتمان اسلام ناب و معارف اهل‌بیت(ع) در دنیا خواهانی خارج از تصور ما دارد، ابراز کرد: نیاز است، حوزه‌های علمیه بیش از پیش نسبت به این استعداد و ظرفیت نشر معارف الهی در گستره بین‌المللی توجه داشته باشد.
مدیر حوزه‌های علمیه، با بیان اینکه باید در نگاه به آفاق عالم و ظرفیت‌های جهانی قدم‌های جدی‌تری برداریم، اظهار کرد: رویکرد بین‌المللی در تبیین معارف الهی نیازمند توجه به اقتضائات نگاه مخاطب جهانی است؛ مقوله زبان، تنها بخش کوچکی از بین‌المللی‌سازی رویکرد حوزه‌های علمیه است. در قلمرو معارف بنیادین اسلام و حوزه عقاید، باید گام‌های اساسی‌تری در حمایت از اساتید و پژوهشگران و نهادهای گوناگون برداشته شود.
نظام آموزشی امامت از مرزهای ایران فراتر رفته است
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی نیز در این مراسم با بیان اینکه بنیاد بین‌المللی امامت با تأسیس پژوهشکده امامت، رویکرد جدیدی در امتداد سلسله فعالیت‌های مرتبط با امامت آغاز نموده است، اظهار کرد: اصل امامت همواره یکی از بنیادی‌ترین محورهای پژوهشی در حوزه‌های علمیه بوده است.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت، با اشاره به اینکه در طول چند سده گذشته، مسئله امامت کمتر مورد توجه حوزه‌های علمیه قرار گرفته و بحث‌های دیگر نسبت به بحث امامت پیشی گرفته است، گفت: در دوره جدید و در عصر حاضر حوزه علمیه قم و خانواده بزرگ حوزویان، اهتمام جدی به این اصل اساسی داشته، آن را بار دیگر به‌عنوان دانشی از دانش‌های اسلامی و رکنی از ارکان معرفت و علم، احیا، بازسازی و نوسازی نمود.
وی با اشاره به اینکه امروز در حوزه علمیه قم و به تصویب مرکز مدیریت حوزه، نظام جامع امامت از آغاز و بحث‌های مقدماتی تا سطح چهار تصویب و اجرا شده است، افزود: نظام جامع آموزشی هم، اکنون در ۱۵ استان کشور در حال اجرا و عملیاتی‌سازی است؛ خوشبختانه نظام آموزشی امامت، از مرزهای ایران فراتر رفته و در حوزه‌های علمیه کشورهای هندوستان و عراق توسعه پیدا کرده است.
این استاد حوزه علمیه قم به نظام پژوهشی امامت و رویکردهای دانشی و دستاوردهای شش ساله آن اشاره و اذعان کرد: شکل‌گیری گروه‌های مختلف علمی و راه‌اندازی هسته‌های پژوهشی، پژوهش‌های امامت را از صورت فردی و شخصی به نظام پژوهش و برنامه علمی خاص تبدیل نموده است.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت، بر اهمیت ارتباط عمیق نسل جوان مسلمان با میراث بزرگ امامت اشاره و ابراز کرد: غیر از احیا و نوخوانی آثار گذشته، این اعتقاد را داریم که در عصر حاضر باید نقطه عطفی در تاریخ امامت‌پژوهشی اتفاق بیفتد؛ نیازهای تازه اقتضا می‌کند که امامت، به زبان‌های مختلف و قابل فهم برای اقشار متنوع در جهان تبیین گردد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی به درس‌نامه‌های رشته امامت اشاره و با تأکید بر اینکه تاکنون ۲۱ درس‌نامه امامتی بازنویسی شده است، یادآور شد: تبیین نظام جامع موضوعات امامت، می‌تواند زمینه و بستری برای پژوهش در حوزه میان‌رشته‌ای قرار گیرد.
وی تصریح کرد: در کنار نظام موضوعات، تمام مآخذ مربوط به امامت بر اساس کدهای نظام موضوعات استخراج و در یک نرم‌افزار قرار داده شده است. این مهم، رویکردی تسهیل‌گر در حوزه امامت‌پژوهی است.
نظام جامع موضوعات امامت تدوین شده است
معاون پژوهشکده امامت هم، در این مراسم، ضمن ارائه گزارشی از تاریخچه تدوین نظام جامع موضوعات امامت، با بیان اینکه بیش از ۳ هزار نفر ساعت صرف تدوین این نظام‌نامه شده است، اظهار کرد: این نظام جامع، در ۵ محور کلیات و مبانی، آموزش‌ها و نظریه‌های امامت، موضوعات و مسائل امامت، تاریخ امامت و امامت و علوم کلی تدوین و بیش از ۲ هزار عنوان موضوع در این نظام‌نامه جامع ارائه شده است.
حجت‌الاسلام کاظمی با بیان اینکه از میان ۱۵۰ مرکز حوزوی و دانشگاهی مرتبط با موضوع امامت، ۳ هزار پایان‌نامه مرتبط با امامت انتخاب و ۲۶۱۵ پایان‌نامه ناظر به ۵ محور مذکور شناسایی و معرفی خواهند شد.
وی با بیان اینکه در حوزه، ۱۵۰ نشریه معتبر و مرتبط با امامت، شناسایی شده و حدود ۵ هزار مقاله از آنها استخراج شده است، گفت: به‌لحاظ رتبه و متن مقالات، ۳۴۱۸ مقاله انتخاب و در آثار مرتبط با موضوع امامت فهرست‌نویسی شده است.
معاون پژوهشکده امامت گزارشی از سامانه فهرست‌ساز ارائه کرد و افزود: نسخه الکترونیکی مقالات و پایان‌نامه‌ها در پایگاه جامع امامت ارائه خواهد شد.
به دوره مواجهه مأمون با دستگاه امامت اشاره و تأکید کرد:
استراتژی و راهبرد مأمون، هضم و ذوب ولایت و امامت کبری
در خلافت غاصبانه به‌صورت نرم و آرام بود.
مدیر حوزه‌های علمیه با بیان اینکه امامت همواره خط واضح و مسیر روشن و جایگاه متعالی و منزلتی متفاوت از خلافت غاصبانه ظاهری داشته است، خاطرنشان کرد: هرچند اقتدار ظاهری به دست جریان غاصبانه خلافت بوده؛ اما همیشه امامت و ولایت، متمایز شناخته شده و جایگاه و قرب معرفی و معنوی آن در اذهان منصفان عالم اسلام ثابت بوده است.
وی با بیان اینکه، مأمون تلاش کرد تا در مهندسی افکار عمومی و معماری فکر جامعه، قصه تمایز دو خط را تحت‌الشعاع قرار داده و جایگاه رفیع و معنوی خط امامت را تنزل دهد، اظهار کرد: امام رضا(ع)، همواره تلاش نمود تا این تمایز و دوگانگی و جایگاه بلند اخلاقی، معرفتی و روحی خط امامت مصون بماند و مأمون نیز، با دعوت امام به مرو و سپردن ولایت‌عهدی، این نکته بسیار پیچیده و حساس را هدف‌گیری کرد.
آیت‌الله اعرافی با تأکید بر اینکه امام رضا(ع) پیچیده‌ترین تهدید را به فرصت طلایی و استثنایی تبدیل نمود، اظهار کرد: نخستین‌بار بود که حجت الهی و امام معصوم و نور ولایت، از سرزمین‌های عرب‌نشین خارج شده بود؛ این هجرت و حضور، موجب تابش انوار ولایت فراتر از سرزمین‌های جزیرة‌العرب شد و امام(ع) در کنار خنثی‌سازی توطئه ذوب شدن امامت در خلافت، به انتقال معارف الهی در سرزمین کهن و اصیل ایران سرعت بخشید.
مدیر حوزه‌های علمیه کشور در بخش دیگری از سخنان خود، ضمن ارائه گزارشی از سابقه بیش از 1200 ساله حوزه علمیه قم، با تأکید بر اینکه علی‌رغم تمام فراز و فرودها، همواره مشعل فروزان حوزه قم روشن بوده است، گفت: با حضور آیت‌الله حائری(قد) در حوزه قم، این حوزه تجدید حیات یافت.
آیت‌الله اعرافی توجه به توسعه مرزهای علوم اسلامی در قم نو را مهم ارزیابی نمود و با تأکید بر اینکه حوزه‌های علمیه، در تمام ادوار، مسیر تکاملی و توسعه‌ای و گسترش خود را طی نموده است، بیان کرد: یکی از نقاط عطف و حساس توسعه علوم اسلامی در حوزه قم بود که در نیم‌قرن اخیر، پیشگام، پیشران و پیش‌آهنگ بوده است.
وی تأکید کرد: توسعه و گسترش مرزهای علوم اسلامی و علوم حوزوی، همواره باید مبتنی بر دقت لازم باشد؛ اقدام به گسترش مرزهای علوم و تلاش برای ترسیم دانش‌ها و گرایش‌های جدید، باید مبتنی بر توجهات دنبال شود.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه در پایه‌ریزی رشته‌ها و گرایش‌های نو، نباید گرفتار افراط و تفریط شد، خاطرنشان کرد: باید با دقت و وسواس، مسیر توسعه و گسترش علوم و مرزهای علوم اسلامی را دنبال نماییم.
وی علوم کلامی را یکی از برجسته‌ترین بسترهای توسعه و بسط دانش اسلامی توصیف کرد و یادآور شد: هر علم و دانشی که به تعمیق اعتقادات بپردازد، از اولویت بالایی برخوردار است. اگر حوزه وظیفه‌ای در قبال ایران و جهان دارد، مهمترین وظیفه در قائمه وظایف حوزه باید پاسبانی و نگهبانی اعتقادات و تعمیق آن در جوامع شیعی، اسلامی و جهانی باشد.
مدیر حوزه‌های علمیه تصریح کرد: همه علوم عقلی و کلامی و دانش‌هایی که در تعمیق اعتقادات و تبیین و ترویج آن و صیانت از اعتقاد پاک و سالم دینی اسلامی و شیعی مؤثر است، باید در صدر اولویت‌ها ترسیم گردد؛ نگاه و رویکرد درست و اولویت مهم در مباحث اعتقادی باید بر تمام برنامه‌ریزی‌ها و طرح‌های علمی اشراب گردد.
وی بر اهمیت توجه به روش‌شناسی علوم در توسعه دانش‌های اسلامی تأکید کرد و با بیان اینکه فقه اسلامی دائما در مسیر داد و ستد با اصول قرار داشته و پیوند فقه با دانش اصول مایه تعالی و رشد و بالندگی فقه بوده است، گفت: فقه ما این افتخار را دارد که از آغاز تکون تاکنون، دوشادوش اصول بوده، در این میان باید تعامل بین دانش و روش‌شناسی مورد توجه قرار گیرد.
عضو شواری عالی حوزه‌های علمیه تولید مناهج در استنباط گزاره‌های دانش‌های اسلامی را بسیار مهم ارزیابی و اذعان کرد: امامت ما ذخیره و گنج بی‌پایانی است که می‌تواند، در تمام قلمروهای میان‌رشته‌ای ورود نموده و حوزه‌های دانش اسلامی را پربارتر نماید.
وی ورود در بهره‌گیری و استخدام فناوری‌های نوین در تعمیق علوم اسلامی و پژوهش‌های علوم انسانی را تاریخ درخشان حوزه قم برشمرد و اظهار کرد: در توسعه مرزهای علوم اسلامی، باید نسبت به آسیب‌های تخصصی‌گرایی توجه داشته باشیم؛ علوم وقتی دچار پراکندگی زیاد و شاخه‌های فراوان شد، بخشی از نگاه‌های کلان منسجم نسبت به جهان و انسان را از دست می‌دهد. در عین تخصص‌گرایی، باید بدانیم که علوم اسلامی منظومه‌ای به‌هم‌پیوسته و نسخه‌ای جامع برای سعادت و کمال بشری است.
آیت‌الله اعرافی با بیان اینکه در گسترش و گفتمان‌سازی امامت، گفتمان اسلام ناب و معارف اهل‌بیت(ع) در دنیا خواهانی خارج از تصور ما دارد، ابراز کرد: نیاز است، حوزه‌های علمیه بیش از پیش نسبت به این استعداد و ظرفیت نشر معارف الهی در گستره بین‌المللی توجه داشته باشد.
مدیر حوزه‌های علمیه، با بیان اینکه باید در نگاه به آفاق عالم و ظرفیت‌های جهانی قدم‌های جدی‌تری برداریم، اظهار کرد: رویکرد بین‌المللی در تبیین معارف الهی نیازمند توجه به اقتضائات نگاه مخاطب جهانی است؛ مقوله زبان، تنها بخش کوچکی از بین‌المللی‌سازی رویکرد حوزه‌های علمیه است. در قلمرو معارف بنیادین اسلام و حوزه عقاید، باید گام‌های اساسی‌تری در حمایت از اساتید و پژوهشگران و نهادهای گوناگون برداشته شود.
نظام آموزشی امامت از مرزهای ایران فراتر رفته استحجتالاسلام والمسلمین محمدتقی سبحانی نیز در این مراسم با بیان اینکه بنیاد بین‌المللی امامت با تأسیس پژوهشکده امامت، رویکرد جدیدی در امتداد سلسله فعالیت‌های مرتبط با امامت آغاز نموده است، اظهار کرد: اصل امامت همواره یکی از بنیادی‌ترین محورهای پژوهشی در حوزه‌های علمیه بوده است.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت، با اشاره به اینکه در طول چند سده گذشته، مسئله امامت کمتر مورد توجه حوزه‌های علمیه قرار گرفته و بحث‌های دیگر نسبت به بحث امامت پیشی گرفته است، گفت: در دوره جدید و در عصر حاضر حوزه علمیه قم و خانواده بزرگ حوزویان، اهتمام جدی به این اصل اساسی داشته، آن را بار دیگر به‌عنوان دانشی از دانش‌های اسلامی و رکنی از ارکان معرفت و علم، احیا، بازسازی و نوسازی نمود.
وی با اشاره به اینکه امروز در حوزه علمیه قم و به تصویب مرکز مدیریت حوزه، نظام جامع امامت از آغاز و بحث‌های مقدماتی تا سطح چهار تصویب و اجرا شده است، افزود: نظام جامع آموزشی هم، اکنون در ۱۵ استان کشور در حال اجرا و عملیاتی‌سازی است؛ خوشبختانه نظام آموزشی امامت، از مرزهای ایران فراتر رفته و در حوزه‌های علمیه کشورهای هندوستان و عراق توسعه پیدا کرده است.
این استاد حوزه علمیه قم به نظام پژوهشی امامت و رویکردهای دانشی و دستاوردهای شش ساله آن اشاره و اذعان کرد: شکل‌گیری گروه‌های مختلف علمی و راه‌اندازی هسته‌های پژوهشی، پژوهش‌های امامت را از صورت فردی و شخصی به نظام پژوهش و برنامه علمی خاص تبدیل نموده است.
رئیس بنیاد بین‌المللی امامت، بر اهمیت ارتباط عمیق نسل جوان مسلمان با میراث بزرگ امامت اشاره و ابراز کرد: غیر از احیا و نوخوانی آثار گذشته، این اعتقاد را داریم که در عصر حاضر باید نقطه عطفی در تاریخ امامت‌پژوهشی اتفاق بیفتد؛ نیازهای تازه اقتضا می‌کند که امامت، به زبان‌های مختلف و قابل فهم برای اقشار متنوع در جهان تبیین گردد.
حجت‌الاسلام والمسلمین سبحانی به درس‌نامه‌های رشته امامت اشاره و با تأکید بر اینکه تاکنون ۲۱ درس‌نامه امامتی بازنویسی شده است، یادآور شد: تبیین نظام جامع موضوعات امامت، می‌تواند زمینه و بستری برای پژوهش در حوزه میان‌رشته‌ای قرار گیرد.
وی تصریح کرد: در کنار نظام موضوعات، تمام مآخذ مربوط به امامت بر اساس کدهای نظام موضوعات استخراج و در یک نرم‌افزار قرار داده شده است. این مهم، رویکردی تسهیل‌گر در حوزه امامت‌پژوهی است.
نظام جامع موضوعات امامت تدوین شده استمعاون پژوهشکده امامت هم، در این مراسم، ضمن ارائه گزارشی از تاریخچه تدوین نظام جامع موضوعات امامت، با بیان اینکه بیش از ۳ هزار نفر ساعت صرف تدوین این نظام‌نامه شده است، اظهار کرد: این نظام جامع، در ۵ محور کلیات و مبانی، آموزش‌ها و نظریه‌های امامت، موضوعات و مسائل امامت، تاریخ امامت و امامت و علوم کلی تدوین و بیش از ۲ هزار عنوان موضوع در این نظام‌نامه جامع ارائه شده است.
حجت‌الاسلام کاظمی با بیان اینکه از میان ۱۵۰ مرکز حوزوی و دانشگاهی مرتبط با موضوع امامت، ۳ هزار پایان‌نامه مرتبط با امامت انتخاب و ۲۶۱۵ پایان‌نامه ناظر به ۵ محور مذکور شناسایی و معرفی خواهند شد.
وی با بیان اینکه در حوزه، ۱۵۰ نشریه معتبر و مرتبط با امامت، شناسایی شده و حدود ۵ هزار مقاله از آنها استخراج شده است، گفت: به‌لحاظ رتبه و متن مقالات، ۳۴۱۸ مقاله انتخاب و در آثار مرتبط با موضوع امامت فهرست‌نویسی شده است.
معاون پژوهشکده امامت گزارشی از سامانه فهرست‌ساز ارائه کرد و افزود: نسخه الکترونیکی مقالات و پایان‌نامه‌ها در پایگاه جامع امامت ارائه خواهد شد.